Thuốc mới trong phòng bệnh huyết khối
Một phát minh mới
Huyết khối tĩnh mạch (HKTM) là sự tạo thành cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu. Y học rất quan tâm đến việc phòng bệnh này, nếu không điều trị, tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân sẽ là 50%.
Nguyên nhân của bệnh là rối loạn trong cơ chế kháng đông máu; do sự can thiệp của nhiều chất protein (trong đó có thrombin). Lão hóa, ít hoạt động, béo phì là những yếu tố gây thêm nguy cơ.
Thống kê ở Pháp mỗi năm có khoảng: 500.000 ca huyết khối tĩnh mạch. 50.000 đến 100.000 ca huyết khối ở phổi. Và có khoảng 5.000 đến 10.000 ca tử vong.
Hai yếu tố chính can thiệp vào các phản ứng hóa học làm đông máu rồi dẫn đến huyết khối là X a và thrombin.
Hai yếu tố trên không hoạt động được là do antithrombin. Vấn đề của các nhà dược học là nghiên cứu ra một phân tử thuốc có thể gắn vào antithrombin, thay đổi dạng của chất đó để đi tới ngăn cản hoạt động của yếu tố X a.
Trước đây để ngăn cản huyết khối trong phẫu thuật, các bác sĩ ngoại khoa đã cho tiêm heparin là 1 hợp chất tự nhiên (chiết từ ruột lợn) hay 1 đoạn của heparin có trọng lượng phân tử thấp (gọi là HBPM).
Gần đây các hãng thuốc Sanofi-Synthelabo và Organon đã tìm ra thuốc mới bằng cách: Tổng hợp phần nhỏ nhất của heparin có tác dụng; Thay đổi cấu trúc này để đi đến thuốc mới gọi là fondaparimux (hay Arintra) làm giảm tần số nguy cơ xuống còn 100 ca (cho 100.000 bệnh nhân), giảm nguy cơ còn 1/2 so với heparin (thuốc thế hệ 1) và HBPM (thuộc thế hệ 2).
Sự phối hợp tốt đẹp để làm ra thuốc fondaparimux
Fean Choay, chủ hãng thuốc tư nhân đã cộng tác với Fean Pinay nguyên là giáo sư hóa học của trường Đại học Tổng hợp Orleans (Pháp) nay là giám đốc phòng thí nghiệm của trường cao đẳng sư phạm nổi tiếng ở Pháp (Ecole Normale Supéricurl) và sự phối hợp cộng tác này mang lại kết quả tốt đẹp. Ban đầu, thuốc HBPM (thế hệ 2) có 10 gốc đường trong phân tử; trong phân tử thuốc mới fondafarimux chỉ còn 5 gốc đường. Công việc khó khăn trong nghiên cứu là chứng minh 5 gốc đường đó có tác dụng tốt nhất là gắn chặt vào chất antithrombin, có thể hình dung cơ chế tác dụng của thuốc fondaparimux có các gốc đường (S) như sau:
1. Mới đầu có 3 phân tử riêng: đường (S) antithrombin (AT) và yếu tố X a.
2. Có sự liên kết AT-S và thay đổi cấu trúc của AT.
3. X a gắn vào AT.
4. S được phân riêng và X a bị ức chế.
Các nhà khoa học trong phòng thí nghiệm của GS. Fean Pinay đã phải tiến hành tới 70 giai đoạn tổng hợp để đi đến vài milligam của thuốc fondaparimux.
Loại thuốc tổng hợp này đã mở ra triển vọng cho các công ty dược thu lợi nhuận tới hàng tỉ USD.
Tương lai của thuốc mới
Theo 4 công trình nghiên cứu ở Châu Âu và Mỹ, fondaparimux đầu tiên được chỉ định trong phẫu thuật chỉnh hình (gây nguy cơ cao nhất) tần số nguy cơ này giảm còn 1/2 (so với thuốc heparin thế hệ 1 và HBPM thế hệ 2).
Công việc triển khai từ nay đến 2006 là ứng dụng thuốc vào phẫu thuật bụng, các bệnh viêm tĩnh mạch hay nghẽn mạch do thể tạng, huyết khối ở động mạch…
Dự đoán thị trường thuốc mới sẽ tăng lên 2 tỉ Euro.
Nguồn: Sức khoẻ & Đời sống