Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ năm, 15/06/2006 21:41 (GMT+7)

Lấy độc trị độc - Chế tạo thành công huyết thanh kháng nọc rắn

Theo kết luận của Tổ chức y tế thế giới, HTKNR ViệtNamđạt tiêu chuẩn qui định quốc tế, ứng dụng thành công trên lâm sàng. Đặc biệt, giá thành rẻ hơn rất nhiều, chỉ bằng 1/20 so với HTKNR được sản xuất ở các nước khác.

"Bất kể bị rắn độc cắn từ khi nào, bệnh nhân nhập viện chừng nào tim vẫn chưa ngừng đập chừng đó chúng tôi vẫn có thể cứu họ sống". Đó là lời khẳng định của Tiến sỹ - Bác sỹ Trịnh Xuân Kiếm, Trung tâm chống độc bệnh viện Bệnh Mai khi tôi đến gặp ông sau một ngày làm việc được kết thúc rất muộn.

Người bệnh ngay lập tức sẽ được truyền một loại huyết thanh kháng độc cực mạnh chiết xuất từ chính nọc rắn. Bác sỹ Kiếm kể lại, vào ngày24/11/1991bệnh nhân Lê Quang Trường (Đồng Nai) nhập viện Chợ Rẫy trong tình trạng bất tỉnh do bị rắn hổ mang cắn. Trường được đặt nội khí quản là phương pháp "tốt nhất" mà bệnh viện vẫn áp dụng từ trước đến nay đối với các ca bệnh bị rắn độc cắn. Tuy nhiên, với phương pháp này khả năng bệnh nhân được chữa khỏi là rất ít.

Khi đó gia đình cháu Trường có được thông tin về bác sỹ Trịnh Xuân Kiếm (lúc đó là Trưởng Khoa huyết học truyền máu, Bệnh viện chợ Rẫy) đang nghiên cứu và chế tạo huyết thanh kháng nọc rắn (HTKNR). Gia đình đã nài nỉ xin được truyền huyết thanh cho cháu mặc dù biết huyết thanh này vẫn chưa chính thức được phép đưa vào điều trị và chưa rõ hiệu quả điều trị ra sao. Chỉ đến khi có trong tay quyết định của Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy Trịnh Kim ảnh, "đồng ý cho sử dụng huyết thanh do bác sỹ Kiếm chế tạo", ông Kiếm mới mạnh dạn pha thuốc và truyền qua đường tĩnh mạch cho Trường. Thuốc được truyền từ 12 giờ đến 3 giờ sáng, 5 giờ sáng cùng ngày Trường mở được mắt, đến 6 giờ Trường đã tỉnh táo và khoẻ mạnh, có thể tự rút nội khí quản ra. Vết thương ở đầu gối xẹp hẳn xuống. Cơn nguy kịch đã qua, Trường đã được cứu sống.

Từ những thông tin gợi mở

Vào những năm 80, khi đang công tác tại Khoa Huyết học truyền máu, Bệnh viện Chợ Rẫy, ông Kiếm được tận mắt chứng kiến và trực tiếp tiếp xúc với rất nhiều ca bệnh bị rắn độc cắn, song không thể làm gì để cứu họ. Bệnh nhân thường bị rối loạn đông máu, nhập viện trong tình trạng chảy máu đa hình thái, đa phủ tạng trên da, niêm mạc miệng, mắt, nôn và đi tiểu ra máu... Cũng có khi người bệnh bị nhiễm độc thần kinh, gây liệt thần kinh - cơ, ngừng thở. Vào thời gian này, Bệnh viện Chợ Rẫy vẫn chưa tìm được phương thuốc điều trị có hiệu quả nhất mà chỉ áp dụng phương pháp đặt nội khí quản. Tuy nhiên, với phương pháp này, khả năng bệnh nhân được cứu chữa là rất thấp. Nhiều bệnh nhân đã tử vong sau một vài ngày hoặc để lại biến chứng nặng như hoại tử tại chỗ, phải cắt cụt tay chân do hoại tử sâu và lan rộng...

Trong điều kiện kinh tế còn quá khó khăn cộng với đặc điểm khí hậu và địa lý của Việt Nam, số người dân vùng nông thôn, vùng chiêm trũng và đồi núi bị rắn độc cắn mỗi năm ước tính lên đến hàng chục nghìn người. Ông Kiếm cảm thấy đau lòng khi chứng kiến những bệnh nhân bị rắn độc cắn đang từng giờ phải đối mặt với cái chết trong khi nền y học nước nhà vẫn chưa tìm ra được một loại thuốc đặc trị nào. Ông cho rằng đây là một "vấn đề y khoa bị lãng quên" ở ViệtNam. Do HTKNR đặc trưng cho từng khu vực địa lý, từng quốc gia nên mỗi nước cần phải tự sản xuất HTKNR riêng.

Điều này đã khiến ông phải trăn trở trong thời gian rất lâu. Cho đến một lần, với nhiệm vụ là phiên dịch viên cho một đoàn các giáo sư của Tổ chức y tế thế giới đi thăm trại nuôi rắn ở Bình Quới, ông đã được giáo sư David Warrell gợi mở một số thông tin có thể điều trị vết rắn độc cắn bằng huyết thanh kháng nọc. Sau này, ông gọi giáo sư David là "người mở đường cho việc điều trị bằng HTKNR đặc hiệu tại ViệtNam". Từ đó, bác sỹ Kiếm ngày đêm nghiên cứu các tài liệu, sách báo để tìm những thông tin liên quan đến điều trị rắn độc cắn.

Ứng dụng thành công trên lâm sàng

Cần phải bào chế các kháng thể có khả năng trung hoà nọc độc trong cơ thể dựa trên chính các loại rắn sống ở lãnh thổ ViệtNam. Quên đi mọi nỗi nguy hiểm, ông Kiếm đã đích thân đi bắt, nhận diện từng loại rắn và tận tay lấy nọc độc rắn. Trên cơ sở khoa học đã được nghiên cứu, các bước cần thiết để chế tạo HTKNR là: lấy nọc độc của rắn, chế tạo ra kháng nguyên, rồi tiêm kháng nguyên đó vào cơ thể động vật (tốt nhất là ngựa), kích thích hệ miễn dịch của ngựa tạo ra kháng thể ngựa chống nọc rắn. Sau thời gian khoảng 7 đến 8 tháng, lấy máu ngựa để tinh chế thành huyết thanh kháng nọc rắn.

Tiếng lành đồn xa, sau khi Trường được chữa khỏi, số lượng bệnh nhân bị rắn độc cắn đến viện Chợ Rẫy điều trị ngày một đông hơn. Do thấy hết được hiệu quả và tính cần thiết trong việc điều trị rắn độc cắn của HTKNR, đến năm 1993 Bộ y tế đã cấp phép cho Bệnh viện Chợ Rẫy, mà đích danh là bác sỹ Trịnh Xuân Kiếm tiến hành nghiên cứu và chế tạo HTKNR. Năm 1995 HTKNR được phép sử dụng lâm sàng tại Bệnh viện Chợ Rẫy.

Tháng 7 năm 2003, nhóm bác sỹ Kiếm đã được Cục sở hữu trí tuệ cấp bằng độc quyền sáng chế về quy trình công nghệ HTKNR. Hiện HTKNR đang được thử lâm sàng đa trung tâm (được sử dụng tại các bệnh viện trên toàn quốc). Đến nay bác sỹ Kiếm và các cộng sự đã bào chế thành công huyết thanh kháng nọc 7 loại rắn độc nhất ViệtNam: rắn hổ chúa, hổ đất, hổ mèo, hổ mang, choàm quạp, lục xanh, cạp nia.

Đặc biệt, nhóm của bác sỹ là nhóm đầu tiên trên thế giới chế tạo thành công HTKNR cạp nia. Tại các hội nghị độc học quốc tế, nhiều chuyên gia hàng đầu đã xác nhận chất lượng, tính an toàn và hiệu qủa của HTKNR được chế tạo tại Việt Nam đạt tiêu chuẩn qui định quốc tế, ứng dụng thành công trên lâm sàng. Đặc biệt, giá thành rẻ hơn rất nhiều, chỉ bằng 1/20 so với HTKNR được sản xuất ở các nước khác. Thông thường, sau 12 đến 24 giờ điều trị bằng HTKNR đặc hiệu, bệnh nhân hồi phục hoàn toàn.

Nguồn: Tư vấn Tiêu dùng - Số.8,20/04/2006

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Hành trình phát triển văn hóa, ngôn ngữ, giáo dục bền vững của Viện CLEF
Ngày 9/7, Viện Nghiên cứu Phát triển Văn hóa, Ngôn ngữ và Giáo dục (Viện CLEF) đã tổ chức lễ kỷ niệm 5 năm thành lập. Đây là dịp để nhìn lại hành trình hình thành và phát triển của Viện, là lời tri ân sâu sắc gửi tới các đối tác, chuyên gia và cộng đồng học thuật đã luôn đồng hành, hỗ trợ và tiếp sức cho những bước tiến của Viện trong suốt thời gian qua.
Tìm giải pháp thực hiện hiệu quả các dự án viện trợ không hoàn lại
Thủ tục hành chính thực hiện và quản lý các dự án viện trợ không hoàn lại hiện nay còn phức tạp; quy trình xét duyệt, giải ngân còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ và sự hài lòng của đối tác; năng lực quản lý hạn chế; một số đơn vị thành viên thiếu chuyên môn về giám sát tài chính, báo cáo theo chuẩn quốc tế; biến động kinh tế, chính trị toàn cầu khiến nguồn viện trợ không ổn định....
Chủ tịch Phan Xuân Dũng tiếp xúc cử tri tỉnh Khánh Hòa sau kì họp thứ 9, Quốc hội khóa XV
Ngày 9-10/7, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Khánh Hòa gồm ông Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, bà Đàng Thị Mỹ Hương, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh và ông Nguyễn Văn Thuận đã có các buổi tiếp xúc cử tri tại xã Bác Ái Tây và xã Phước Hà sau kì họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.