Tìm giải pháp thực hiện hiệu quả các dự án viện trợ không hoàn lại
Thủ tục hành chính thực hiện và quản lý các dự án viện trợ không hoàn lại hiện nay còn phức tạp; quy trình xét duyệt, giải ngân còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ và sự hài lòng của đối tác; năng lực quản lý hạn chế; một số đơn vị thành viên thiếu chuyên môn về giám sát tài chính, báo cáo theo chuẩn quốc tế; biến động kinh tế, chính trị toàn cầu khiến nguồn viện trợ không ổn định....
Sáng 10/7 tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đã tổ chức hội thảo "Nâng cao hiệu quả thực hiện và quản lý các dự án viện trợ không hoàn lại của Liên hiệp hội Việt Nam" với sự tham dự của các tổ chức KH&CN trực thuộc Vusta sử dụng nguồn dự án viện trợ không hoàn lại, các chuyên gia, nhà quản lý đến từ bộ ngành liên quan. Hội thảo nằm trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu cấp bộ về cơ chế quản lý và thực hiện các dự án viện trợ do các tổ chức KH&CN trực thuộc huy động và đề xuất.

Hội thảo do Phó Chủ tịch VUSTA Phạm Ngọc Linh; Phó TTK kiêm Trưởng ban Khoa học và Hợp tác Quốc tế VUSTA Lê Công Lương chủ trì
Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Chủ tịch VUSTA Phạm Ngọc Linh nhấn mạnh: Đây là dịp quan trọng để chúng ta cùng nhìn nhận những kết quả đạt được, chia sẻ kinh nghiệm và tháo gỡ những khó khăn trong quá trình triển khai các dự án ý nghĩa này. Chúng ta đều biết về vai trò của VUSTA trong việc kết nối, tiếp nhận và quản lý các nguồn viện trợ không hoàn lại từ các tổ chức quốc tế, chính phủ và phi chính phủ nước ngoài. Những năm qua, các dự án này đã góp phần thiết thực vào phát triển khoa học công nghệ, nâng cao năng lực cộng đồng và hỗ trợ các nhóm yếu thế.
Theo Phó Chủ tịch VUSTA Phạm Ngọc Linh, VUSTA có uy tín lớn nhờ mạng lưới chuyên gia rộng khắp và kinh nghiệm triển khai dự án hiệu quả. Các Ban ngành ở Trung ương và địa phương ngày càng đồng hành tích cực, tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục và triển khai. Nhiều lĩnh vực như y tế, môi trường, giáo dục... luôn cần sự hỗ trợ từ các dự án phi lợi nhuận.

Phó Chủ tịch VUSTA Phạm Ngọc Linh phát biểu khai mạc hội thảo
Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Phạm Ngọc Linh thẳng thắn nhìn nhận hiện nay vẫn còn những tồn tại: Thủ tục hành chính phức tạp; quy trình xét duyệt, giải ngân còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ và sự hài lòng của đối tác; năng lực quản lý hạn chế; một số đơn vị thành viên thiếu chuyên môn về giám sát tài chính, báo cáo theo chuẩn quốc tế; biến động kinh tế, chính trị toàn cầu khiến nguồn viện trợ không ổn định... Để vượt qua những khó khăn, cần đơn giản hóa quy trình theo hướng minh bạch, linh hoạt; tăng cường đào tạo; nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý dự án, đẩy mạnh hợp tác đa phương, đa dạng hóa nguồn tài trợ.
Hội thảo hôm nay là cơ hội để chúng ta lắng nghe ý kiến từ các chuyên gia, đối tác và cộng đồng tổ chức KH&CN trực thuộc đang sử dụng nguồn dự án viện trợ không hoàn lại, với tinh thần trách nhiệm và sáng tạo tìm ra giải pháp hữu hiệu để VUSTA sẽ tiếp tục là cầu nối vững chắc, biến các nguồn lực viện trợ thành giá trị thiết thực cho xã hội....Phó Chủ tịch VUSTA Phạm Ngọc Linh mong muốn.
Tại hội thảo, đến từ Cục Ngoại vụ (Bộ Ngoại giao) - bà Nguyễn Huyền Phương chia sẻ những khuyến nghị về tiếp nhận và triển khai các khoản viện trợ của các tổ chức phi chính phủ nước ngoài tại Việt Nam. Theo bà Nguyễn Huyền Phương, năm 2024 có 383 tổ chức phi chính phủ nước ngoài đăng ký hoạt động tại Việt Nam, trong đó còn tồn tại nhiều khó khăn như quá trình gia hạn giấy phép chưa đồng bộ với thời gian triển khai dự án. Một số dự án chưa có cơ chế tài chính rõ ràng, chưa xác định cơ quan đầu mối quản lý, gây trở ngại trong việc phê duyệt. Bà Nguyễn Huyền Phương đề xuất Liên hiệp Hội cần phối hợp chặt chẽ với Cục Ngoại vụ và các cơ quan liên quan để rà soát giấy phép còn hiệu lực trước khi phê duyệt dự án, đồng thời lưu ý đến các lĩnh vực nhạy cảm như nhân quyền, dân tộc thiểu số, an ninh, quốc phòng nhằm bảo đảm tính phù hợp và không gây rủi ro trong triển khai...

Trưởng phòng Tổ chức phi chính phủ nước ngoài,Cục Ngoại vụ và Ngoại giao văn hóa, Bộ Ngoại giao - Nguyễn Huyền Phương tham luận
Báo cáo tại hội thảo, chuyên gia Đào Xuân Quang, đại diện nhóm nghiên cứu đề tài đã trình bày báo cáo tổng quan về các mô hình tổ chức dự án viện trợ không hoàn lại trong VUSTA. Báo cáo nhấn mạnh đặc thù của các tổ chức thành viên là hoạt động tự nguyện, tự chủ tài chính nhưng vẫn thực hiện nhiệm vụ do Nhà nước giao. Do đó, mô hình quản lý phải vừa bảo đảm sự chủ động của tổ chức chủ dự án, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý chặt chẽ theo quy định pháp luật. Ông Đào Xuân Quang đề xuất hai mô hình tổ chức với cơ quan chủ quản là VUSTA, chủ dự án là các ban quản lý trực thuộc và các đơn vị triển khai thực hiện. Cơ chế phối hợp giữa các bên được điều chỉnh bằng hợp đồng trách nhiệm, biên bản ghi nhớ với nhà tài trợ. Mô hình hướng đến sự minh bạch, khả thi và phù hợp với điều kiện hoạt động thực tế của các tổ chức khoa học ngoài công lập

Chuyên gia độc lập Đào Xuân Quang phát biểu
Phó Trưởng Ban Khoa học và hợp tác quốc tế (VUSTA) Nguyễn Thị Thanh Huyền cho biết tại hội thảo, VUSTA đã ban hành đầy đủ quy trình thẩm định, phê duyệt và quản lý các dự án viện trợ nước ngoài không hoàn lại. Quy trình gồm tám bước, từ xây dựng hồ sơ văn kiện dự án đến lấy ý kiến các cơ quan liên quan, hoàn thiện hồ sơ, thẩm định nội bộ và trình xem xét phê duyệt.
Theo bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, một số tổ chức thành viên vẫn còn lúng túng trong việc chuẩn bị hồ sơ đúng theo biểu mẫu, chưa theo dõi sát thời hạn báo cáo, dẫn đến chậm tiến độ triển khai. Việc phối hợp chặt chẽ giữa đơn vị chủ trì và cơ quan quản lý trong khâu thẩm định là yếu tố then chốt bảo đảm tính pháp lý, minh bạch và phù hợp với yêu cầu của nhà tài trợ và cơ quan quản lý nhà nước.

Viện trưởng Viện Tài nguyên môi trường và phát triển cộng đồng (VUSTA) Bùi Thị An phát biểu
Cũng tại hội thảo, nhiều đại biểu là đại diện các viện nghiên cứu, hội ngành nghề đã kiến nghị cần tăng tính phân cấp, tạo cơ chế ủy quyền rõ ràng trong việc xây dựng và phê duyệt kế hoạch tài chính. Một số đại biểu cho biết quy định hiện hành yêu cầu hồ sơ chứng từ phải đầy đủ ngay từ đầu nhưng lại thiếu hướng dẫn cụ thể về biểu mẫu, thủ tục thanh toán khi nhà tài trợ áp dụng cách thức quản lý riêng. Đại biểu đề xuất VUSTA sớm xây dựng bộ hướng dẫn nghiệp vụ thống nhất, có sự phân nhóm các loại hình viện trợ, đồng thời tổ chức các lớp đào tạo về kế toán dự án viện trợ cho các đơn vị thành viên...

Phó TTK kiêm Trưởng ban Khoa học và Hợp tác Quốc tế VUSTA Lê Công Lương phát biểu tại hội thảo
Kết quả thảo luận tại hội thảo sẽ là cơ sở quan trọng để nhóm nghiên cứu hoàn thiện đề tài và tham mưu cho VUSTA đề xuất với các cơ quan có thẩm quyền cơ chế tổ chức, quản lý và tài chính phù hợp với đặc thù của hệ thống tổ chức khoa học ngoài công lập, góp phần sử dụng hiệu quả nguồn viện trợ quốc tế phục vụ phát triển bền vững đất nước.