Liên hiệp các hội và khoa học kỹ thuật Việt Nam
Thứ tư, 21/12/2005 16:16 (GMT+7)

Dây ruột gà – cây thuốc trợ dương đắc lực

Ruột gà là cây thân leo, sống nhiều năm, thân non màu tím, có râu, sau trở nên nhẵn; cành non có cạnh mọc chằng chịt vào nhau, lá mọc đối, hình ngọn giáo hay bầu dục, dài 6-14cm, rộng 2,5-6cm; khi còn non lá có nhiều lông tơ ở mặt dưới, về sau rụng dần và có màu trắng mốc. Lá lớn có màu xanh, cuống ngắn, có lông thô màu đỏ sẫm, cuống lá có hình bao gươm, lá kèm hình ống. Hoa nhỏ màu trắng, sau hơi ngả vàng, mọc thành tán ỏ nách lá, đầu cành. Quả tròn, khi chín có màu đỏ. Mùa hoa tháng 5-6, quả tháng 7-10.

Dây ruột gà là cây mọc hoang ỏ ven rừng thứ sinh, trung du và miền núi.

Thời gian sinh trưởng kéo dài đến 3 năm mới cho thu hoạch rễ cây để làm thuốc. Rễ có thể đào quanh năm, tốt nhất là vào mùa thu-đông. Rễ dây ruột gà phân nhánh, một số uốn cong thành hình tròn, khi khô có màu nâu sẫm có vân ngoằn ngoèo, giữa có lõi gỗ, khó bị bẻ gãy, hình dạng giống như ruột gà, mùi khó ngửi.

Người ta đào rễ dây ruột gà về rửa sạch đất cát, cắt bỏ các rễ con, phơi hay sấy cho gần khô, đập dẹt rồi phơi, sấy tiếp cho đến khi khô hẳn để làm thuốc với tên dược liệu là ba kích (Radix Morindae Officinalin). Loại tốt là những rễ to, mập, màu tím xanh, có hình chuỗi ngọc, bóng, đặc ruột, lõi gỗ nhỏ, không lấm đất cát. Bảo quản nơi khô ráo thoáng mát. Nếu bị mốc, không được lấy nước rửa mà nên phơi thật khô rồi lấy bàn chải chải cho sạch mốc. Trong rễ cây có chứa đường, nhựa, axit hữu cơ, vitaminC, tinh dầu, anthraglucosid, phytosterol.

Theo đông y, vị thuốc ba kích có vị cay ngọt, tính hơi ấm, tác dụng ôn thận, trợ dương, kiện tỳ, bổ tuỷ, mạnh gân cốt, trừ phong thấp. Nước sắc ba kích làm tăng sức dẻo dai, tăng cường sức đề kháng của cơ thể, giúp chống viêm, làm tăng nhu động ruột và làm giảm huyết áp.

Thường dùng để bổ thận, trợ dương, chữa liệt dương, di mộng tinh, tảo tinh (xuất tinh sớm), phụ nữ kinh nguyệt chậm hoặc bế kinh, chữa phong thấp đau nhức, cao huyết áp.

Ngày dùng 8-16g, dạng thuốc sắc, cao lỏng, viên chế từ cao hoặc ngâm rượu uống. Có thể dùng để hầm với thịt gà, dê để ăn bồi bổ, tăng cường sức khoẻ.

Phụ nữ bị rong kinh, kinh đến sớm thì không nên dùng ba kích.

Sau đây là một số bài thuốc có dùng ba kích:

Chữa cao huyết áp thể thận hư hoả vượng:

Ba kích, tiên mao, dâm dương hoắc, tri mẫu, hoàng bá, đương quy, lượng bằng nhau 12g. Sắc với 750ml nước, còn lại 200ml chia 2 lần uống trước bữa ăn.

Chữa di tinh, dương nuy do thận khí hư yếu:

Ba kích, thục địa đều 16g, sơn thù, kim anh tử đều 12g. Sắc uống như trên.

Chữa dương sự yếu, lưng gối mỏi đau, tay chân lạnh:

Ba kích 12g, tục đoạn 12g, bổ cốt chi 12g, hồ đào nhục 5 quả. Sắc uống hoặc sấy khô tán bột uống.

Những bài thuốc ngâm rượu có ba kích.

Ba kích thục địa tửu:

Ba kích (bỏ lõi) 60g, thục địa 45 g, câu kỷ tử 30g, chế phụ tử 20g, cúc hoa 60g, thục tiêu (bỏ hạt, khâu miệng lại, sao qua cho bớt chất nước) 30g. Tất cả tán nhuyễn, cho vào bình, nhâm với 3 lít rượu trắng tốt, niêm kín miệng bình. Sau 7-10 ngày là dùng được. Ngày uống 2 lần sáng tối, mỗi lần 30-50ml trước bữa ăn. Nên uống rượu ấm.

Tác dụng: Bổ thận tráng dương, tăng cường sức lực, dưỡng dung nhan.

Ba kích thiên tửu:

Ba kích 18g, ngưu tất 18g, thạch hộc 18g, khương hoạt 27g, đương quy 27g, gừng sống 27g, tiêu sọ 2g. Tất cả giã nát, cho vào bình ngâm với 2 lít rượu trắng tốt, niêm kín miệng bình rồi đem chưng cách thuỷ khoảng 1 giờ, sau đó ngâm trong nước cho nguội. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 20-30ml trước bữa ăn. Nên uống rượu ấm.

Tác dụng: Bổ thận tráng dương, hoạt huyết thông kinh, kiện cân cốt. Dùng rất tốt cho các trường hợp thân hư, liệt dương, đau lưng mỏi gối, đau khớp, hai chân yếu, bọp vẻ, chấn thương, vùng bụng ứ kết lạnh đau.

Thung dung – ba kích tửu:

Nhục thung dung 50g, ngưu tất 40g, ba kích 40g, thổ ty tử 20g, chế phụ tử 20g, tiêu sọ 20g, nhục đậu khấu 20g, bổ cốt chi (sao thơm) 25g, chỉ thực 25g, mộc hương 15g, lộc nhung (thui bỏ lông) 10g, nhục quế 20g, xà sàng tử 15g, gừng nướng 20g. Tất cả tán nhỏ, đựng trong túi vải, cho vào bình ngâm với 3 lít rượu tốt, niêm kín miệng bình. Sau 7-10 ngày là dùng được. Ngày uống 2 lần sáng tối, mỗi lầm 30-50ml, trước bữa ăn, uống rượu ấm.

Tác dụng: Bổ ích can thận, mạnh gân cốt, tai thính mắt tỏ, chống lão hoá.

Ba kích, cam-kỷ tửu:

Ba kích (bỏ lõi) 100g, cam cúc hoa (bỏ cọng) 100g, câu kỷ tử (bỏ cuống) 100g, nhục thung dung 100g. Tất cả tán nhỏ, đựng trong túi vải sạch, ngâm với 4 lít rượu tốt, niêm kín miệng bình. Sau 7-10 ngày là dùng được. Có thể pha thêm nước sôi để nguội và cho dễ uống. Ngày uống 2 lần sáng tối, mỗi lần 20-30 trước bữa ăn. Nên uống rượu ấm.

Tác dụng: Điều hoà nguyên khí, giúp sáng mắt, tỏ tai, dùng lâu sẽ giúp cơ thể cường tráng, dương sự bền vững.

Nguồn: Khoa học và Đời sống, số 258,259, ngày 15/1/2005

Xem Thêm

Đồng Tháp: Tổ chức hội nghị về Trí tuệ nhân tạo AI
Ngày 27/3, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Đồng Tháp (Liên hiệp hội) đã phối hợp với Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức hội nghị “Trí tuệ nhân tạo (AI): Xu hướng phát triển và những gợi mở cho đội ngũ trí thức hiện nay”.
Hà Tĩnh: Hội thảo khoa học về Hoàng giáp Lê Tuấn
Sáng 16/3, Hội Khoa học Lịch sử Hà Tĩnh (Thuộc Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh) và UBND huyện Kỳ Anh phối hợp với dòng họ Lê ở Kỳ Anh tổ chức Hội thảo khoa học “Hoàng giáp Lê Tuấn và dòng họ Lê Kỳ Anh trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước”.
Hơn 100 nhà khoa học cùng giải bài toán ô nhiễm tại Việt Nam
Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường mong muốn các chuyên gia, nhà khoa học cùng nhau tìm ra lời giải đáp phù hợp nhất với Việt Nam trong vấn đề xử lý ô nhiễm, bảo vệ môi trường và triển khai cam kết “Giảm phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050”.

Tin mới

Phổ biến kiến thức lập báo cáo kiểm kê phát thải khí nhà kính
Ngày 22/3 tại An Giang, Trung tâm Chứng nhận chất lượng và phát triển doanh nghiệp (thuộc Vusta) đã phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ An Giang, Liên hiệp hội An Giang đã tổ chức hội thảo “Tuyên truyền, phổ biến kiến thức lập báo cáo kiểm kê phát thải khí nhà kính cho doanh nghiệp tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long - năm 2024”.
Thanh Hoá: Phản biện quy định chi phí tham gia chương trình đào tạo
Sáng ngày 19/3, Liên hiệp hội tỉnh tổ chức hội thảo “Quy định mức chi phí đào tạo, mức hỗ trợ đào tạo đối với từng nhóm đối tượng tham gia chương trình đào tạo trình độ sơ cấp, đào tạo dưới 03 tháng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa” (Quy định) do Sở Lao động, Thương binh và Xã hội soạn thảo.