Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ ba, 15/09/2009 15:51 (GMT+7)

Quy trình trồng, chăm sóc, thu hái và bảo quản hạt giống Jatropha

1. Giới thiệu về cây jatropha (Cọc Rào Cọc Giậu)

Có tên khoa học là Jatropha Curcas L., tên Việt Nam là Cọc Rào và Cọc Giậu, thuộc họ Thầu Dầu (Euphor biaceac), chi Jatropha, phân bố rộng khắp ở các nước nhiệt đới, á nhiệt đới như Mianma, Việt Nam, Thái Lan, Philiphin, Trung Quốc, Ấn Độ, Úc, Uganda … có nguồn gốc từ châu Mỹ. Jatropha được cả thế giới đánh giá là cây thân gỗ lâu năm để sản xuất dầu diesel sinh học lý tưởng nhất hiện nay. Toàn bộ thân, lá, vỏ cây, hạt đều có thành phần độc như phytotoxin còn gọi là curcin và nhiều loại hoạt chất khác, có tác dụng kháng virus, kháng AIDS, kháng u bướu, có giá trị sử dụng cao trong bào chế thuốc y học, nông dược sinh học và các lĩnh vực khác. Cây Jatrpha cũng là cây lâm nghiệp giữ đất, chống sói mòn, phục hồi thực bì, phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, cải thiện môi trường sinh thái, có hiệu quả cao.

Jatropha là cây bụi hoặc cây gỗ nhỏ, rụng lá, sống lâu năm (chu kỳ kinh tế 50 năm), cao 3 – 4 m, vỏ trơn nhẵn, màu tro. Cành non màu xanh, vệt gốc lá nhô lên. Phiến lá dạng giấy, hình tròn trứng, dài 7 – 16 cm, rộng 5 – 15cm, đầu nhọn hoặc hơi nhọn, gốc hình tim, có 3 - 5 thuỳ, có 5 - 7 gân chính, 3 - 4 đôi gân nhánh, cuống lá dài 6 - 18cm. Hoa tự dài 6 - 10cm, cuống nụ hoa dài 4 - 8mm, gốc cánh đài hoa đực hơi liền lại, dài khoảng 4mm, cánh hoa tròn dài, phần của dưới liền lại, dài khoảng 6mm, có 10 nhị đực, gồm 5 cái vòng ngoài tách ra, vòng trong hợp lại, hoa cái sau khi nở, cuống vươn dài, cánh đài hoa dài khoảng 6,5mm, cánh hoa dài 5mm, tuyến thể hình vuông, tử vòng có 3 ngăn, quả có 3 hạt hoặc 1 hạt lép, hoa trụ hình mũi tên, dưới tách làm hai. Quả mọng giống hình cầu, đường kính khoảng 2,5 - 3cm, màu vàng, có thể tách 3 mảnh. Hạt hình trứng dài, độ dài khoảng 1,6cm, khi khô có màu đen, trơn nhẵn, trọng lượng 100 hạt khoảng 58g. Jatropha là cây có hoa đơn tính, hoa đực cái cùng một cây, hoa tự mọc từ lách lá hoặc ngọn cây. Ra hoa từ tháng 4 - 9, ra quả từ tháng 6 - 11, quả non hình trứng, màu xanh, về sau chuyển dần sang màu nâu thẫm rồi chuyển sang màu đen.

Trước đây Jatropha thường dùng làm cây dược liệu, là cây ưa sáng, rễ phát triển mạnh, có sức chịu hạn, chịu đất xấu rất tốt, thân, cành, rễ dạng thịt, tổ chức mềm, nhiều nước, nhiều nhựa, có độc, khó cháy, kháng sâu bệnh tốt.

Giống Jatropha có tên “Ưu tuyển số 2” là một giống tốt do Viện Khoa học Lâm nghiệp Trung Quốc trải qua nhiều năm gây tạo từ giống Jatropha số 1 có nhiều dầu được các cơ quan Cục Lâm Nghiệp Trường Giang và Tứ Xuyên phối hợp tuyển chọn. Giống “Ưu tuyển số 2” đã tham gia khảo nghiệm bình chọn giống năng suất cao, nhiều dầu của 160 giống thu thập được từ Tứ Xuyên, Quảng Châu, Quảng Tây, Vân Nam, Hải Nam do Viện khoa học lâm nghiệp chủ trì, với kết quả là giống “Ưu tuyển số 2” đã thể hiện ưu trội nhất, hiện đang là một giống Jatropha tốt được áp dụng rộng rãi ở Tứ Xuyên, Quảng Châu, Quang Tây, Vân Nam, Hải Nam. “Ưu tuyển số 2” đã trở thành giống phổ biến, chiếm trên 90% diện tích trồng các giống phổ cập. Giống này có thể thu hoạch 2 vụ trong năm, sinh trưởng nhanh, ra quả sai, năng suất cao, hàm lượng dầu cao, không có hiện tượng được mùa cách năm, liên tục cho năng suất cao, đầu tư ít, thu lời nhiều, hiệu quả nhanh, không sâu hại, chịu đất nghèo kiệt, chăm sóc đơn giản, gia súc, thú rừng không ăn, có thể sản xuất ra nhiên liệu sinh học không có lưu huỳnh, không ô nhiễm. Năng suất hạt khô đạt trên 10 tấn/ha/năm. Tỷ lệ dầu trong nhân cao tới 64,05%, có biên độ thích nghi rộng.

2. Quy trình kỹ thuật

- Điều kiện sinh thái:Là cây có nguồn gốc nhiệt đới, chịu rét tốt và chịu ngập úng kém, ưa nhiệt độ cao, chịu hạn, chịu đất xấu. Phạm vi trồng ở vùng nhiệt đới, Nam Á nhiệt đới có độ cao trên 1000m so với mực nước biển. Yêu cầu lượng mưa năm lớn hơn 600mm, nhiệt độ bình quân năm 18,5°C, nhiệt độ thấp tuyệt đối trên đất O°C, nhiệt độ cao tuyệt đối 40°C, đất không đọng nước.

- Sản xuất giống:Jatropha chỉ có 1 - 2 năm là thời kỳ cây non, hạt nẩy mầm nhanh, cành dễ ra rễ, có thể nhân giống bằng hạt, bằng hom, nuôi cấy mô, nhưng cây thực sinh có sức đề kháng cao hơn, giá thành giống rẻ hơn, vì vậy khi trồng trên diện tích lớn thì nên trồng bằng hạt.

- Thu hái và bảo quản giống:Hạt giống có thể gieo thẳng ngay, cũng có thể ươm vào bầu rồi trồng. Thời vụ gieo hạt vào giữa tháng 3 đến giữa tháng 4. Ở vùng thung lũng khô có thể gieo vào tháng 5 - 6 vào mùa mưa. Nếu ươm trong giàn che có thể ươm quanh năm.

- Cách trồng bằng ươm giống:Ở vùng khô hạn, để nâng cao tỷ lệ sống, nên ươm vào bầu để trồng. Bầu có đường kính 6 - 8cm, cao 10 - 12cm, vỏ bầu làm bằng chất dẻo, trong chứa đất và mùn. Sau khi tra hạt vào bầu, mầm có 3 - 5 lá có thể trồng. Trước khi luyện cây non 5 - 7 ngày.

3. Phương pháp trồng

- Mật độ:Để cho năng suất cao, mật độ đảm bảo 2000 cây/ha, khoảng cách hàng 2,5m, khoảng cách cây 2m. Trên đất dốc, trồng theo đường đồng mức, trồng dầy tạo thành hàng rào đồng mức để tăng khả năng chống sói mòn và cho năng suất cao. Có thể sử dụng Jatropha làm vành đai cản lửa cho rừng, đai cản lửa có thể theo chiều ngang hoặc chiểu thẳng đứng, đai rộng 20 - 25m, khoảng cách cây 1,5 - 2m.

- Phương pháp trồng:Trồng bằng hạt thì một gốc tra 2 hạt. Hốc đào sâu 20 – 25cm, dưới đáy hốc có bón phân nung chảy hoặc NPK 100g/hốc, sau lấp đất dày 15cm, rồi đặt hạt, sau đó phủ 5 - 20 cm đất lên trên.

Nếu trồng cây non ươm trong bầu thì chọn ngày râm mát, hố trồng sâu 20 - 25cm, bón phân lân nung chảy hoặc NPK 100g/hốc, phủ 15cm đất rồi đặt cây con xuống hốc. Nếu có điều kiện thì tưới ẩm. Nếu không có nước tưới thì trồng vào lúc đất ẩm và sau khi trồng nén gốc, có đủ rác để giữ ẩm.

4. Chăm sóc cây non

- Làm cỏ:Sau trồng năm đầu, phải làm cỏ 1 - 2 lần, trong những năm sau chỉ cắt cỏ để che phủ gốc.

- Phòng trừ sâu bệnh:Jatropha rất ít bệnh, nhưng khi cây còn non dễ bị sâu xám và các loại sâu khác cắn rễ và thân cây non, cần dùng thuốc để diệt.

- Bón phân:Trong 1 - 3 năm đầu, hàng năm bón 2 lần vào tháng 4 và tháng 7, mỗi lần bón NPK khoảng 100g/cây, bón vào gốc theo chiều thẳng đứng của tán cây.

- Quản lý nước:Jatropha chịu hạn nhưng không chịu ngập úng. Khi hạn gay gắt nên có tưới nước, nhưng mưa nhiều phải tiêu nước đọng không để thối rễ.

5. Chăm sóc vườn cây trưởng thành

- Tạo tán cây:Sau trồng nửa năm, cây đã ra hoa và cho quả, sau 3-4 năm đã bước vào thời kỳ năng suất cao. Khi cây trưởng thành vào tháng 11 - 12 hàng năm, tỉa bớt cành quá dày, giữ lại những chồi mới ra trong năm đã thành thục. Vào tháng 2 – 4 khi chăm sóc chú ý không gây sát thương cành, cây để đề phòng chảy nhựa.

- Chăm sóc hoa, quả:Hạt vào vụ xuân thu nhiều dầu, phẩm chất tốt nhất, cần tăng cường chăm sóc hoa và quả non ra trước tháng 5. Để tăng tỷ lệ đậu quả, vào vụ ra hoa rộ tháng 3 - 5, cần phun bổ sung vi lượng trên lá.

- Chăm sóc cây trưởng thành:Jatropha chịu đất xấu, ở đất tốt, đủ dinh dưỡng, cây sinh trưởng bình thường, có thể không bón phân. Nhưng ở đất xấu nghèo dinh dưỡng cần bón phân thêm lân, bổ sung N, K để tăng năng suất và chất lượng. Hàng năm có 2 lần bón thúc NPK khoảng 100g/cây.

6. Thu hái và bảo quản

- Thời vụ thu hái:Jatropha ra hoa vào tháng 4 - 9, quả vụ xuân chín vào tháng 7 - 11, chất lượng hạt tốt nhất, quả mùa hè chín vào tháng 9 - 10, chất lượng hạt cũng tốt, còn quả mùa thu rất khó chín. Quả thu vào tháng 5 - 6 năm thứ 2 hàm lượng dầu thấp, nên hạn chế hoa mùa thu để đảm bảo chất lượng hạt. Quả chín phải thu hái kịp thời, tránh rụng xuống đất. Quả sau khi chín, vỏ chuyển màu nâu thẫm, quả nứt. Khi vỏ quả đen tức là quả chín sinh lý hoàn toàn, lúc đó có hàm lượng dầu cao nhất, là lúc thu hái tốt nhất.

- Sau khi hái quả:Quả được phơi khô, tách hạt sau đó phơi hạt rồi bảo quản đưa đi chế biến.

- Hạt Jatropha:Được giữ trong bao đóng kín, để chỗ râm mát, nếu bị ẩm phải phơi lại.

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Công nghệ mới trong xử lý chất thải góp phần phát triển bền vững ngành chăn nuôi Việt Nam
Ngày 3/7, Liên hiệp Hội Việt Nam phối hợp với Liên hiệp hội tỉnh Bắc Ninh và Hội Chăn nuôi Việt Nam tổ chức Hội thảo Phổ biến một số công nghệ mới có hiệu quả trong xử lý chất thải chăn nuôi. Hội thảo thu hút sự tham dự của đông đảo người sản xuất, kinh doanh, hộ chăn nuôi và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.
"Sắp xếp lại giang sơn” là bước đi lịch sử
Sáng 30/6, Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ công bố Nghị quyết của Quốc hội về sáp nhập tỉnh, thành phố cùng các quyết định của Trung ương Đảng thành lập đảng bộ tỉnh và nhân sự lãnh đạo địa phương tại Thành phố Hồ Chí Minh và có bài phát biểu với nhân dân Thành phố, đồng thời gửi gắm thông điệp tới nhân dân cả nước.