GS.TS Hoàng Xuân Sính: "Học không biết mỏi, dạy người không biết chán"

Hai mươi năm Đại học Thăng Long, cũng là hai mươi năm cuộc đời Hoàng Xuân Sính đam mê, không biết mỏi, đi cùng chặng đường gập ghềnh, gian khổ, xây dựng Đại học Thăng Long. Câu chuyện bà kể trước hàng nghìn sinh viên, giáo sư, giảng viên… hôm nay gắn với sự tìm tòi, đổi mới giáo dục đại học của đất nước ta. Đại học Thăng Long làm mô hình thí điểm cho những bước đổi mới đó.

Đại học Thăng Long ra đời ngày 15-12-1988- trải qua bồn giai đoạn gắn liền với sự ra đời của các Qui chế đại học dân lập và tư thục mà Nhà nước ban hành.

Giai đoạn 1988- 1994. Trường mang tên Trung tâm Đại học dân lập Thăng Long với sứ mạng quan trọng là thực hiện mô hình cho toàn quốc về đại học tự chủ tài chính. Chữ “dân lập” trường đề nghị, để tránh chữ “tư thục” do xã hội chưa chấp nhận. Chữ “Trung tâm” là một ước mơ, tương lai Thăng Long sẽ là một trung tâm những trường Đại học, nghĩa là có những trường con trong Đại học Thăng Long. Lúc này Nhà nước chưa có qui chế Đại học dân lập. Đại học Thăng Long vừa hoạt động, vừa suy nghĩ, đóng góp vào việc soạn thảo qui chế.

Giai đoạn 1994- 2000. Sau khi xác định mô hình thí điểm Trung tâm Đại học dân lập Thăng Long đạt hiệu quả, Nhà nước ban hành Qui chế tạm thời Đại học dân lập. Từ qui chế này, hàng loạt các trường đại học dân lập đã ra đời trong cả nước. Đại học Thăng Long chính thức mang tên Trường Đại học dân lập Thăng Long.

Giai đoạn 2000 -2007. Đại học Thăng Long cùng một số các trường Đại học dân lập khác, tạo mô hình bền vững, để Nhà nước chính thức ban hành Qui chế trường Đại học dân lập. Qui chế này không khác lắm so với qui chế tạm thời.

Giai đoạn 2007 đến nay. Nhà nước ban hành Qui chế Trường Đại học tư thục. Ngày 31-12- 2007, Đại học Thăng Long là trường “Đại học tư thục” đầu tiên theo chế độ “không vì mục tiêu chia lợi nhuận”. Mục tiêu này được kiểm toán và thuế xác định thường xuyên.

GS Hoàng Xuân Sính nhấn mạnh: “ Sau 20 năm hoạt động, Thăng Long đã hiểu sâu sắc rằng tổ chức của một trường Đại học ngoài công lập có vững mạnh hay không, phụ thuộc rất nhiều vào qui chế. Qui chế có thể giúp trường cất cánh bay hay đưa trường đi tới đóng cửa.”

Hai mươi năm. Đại học Thăng Long trung thành với sứ mạng đề ra ban đầu là hoạt động trên nguyên tắc không vì lợi nhuận, tạo môi trường giáo dục lành mạnh, tôn trọng tính trung thực, tình yêu thương và tinh thần hợp tác. Đào tạo sinh viên ở bậc đại học và sau đại học với chất lượng tốt, đáp ứng yêu cầu nhân lực có tri thức của xã hội, tiếp cận với giáo dục tiến bộ toàn cầu. Triển khai nghiên cứu khoa học trong trường, tạo một đội ngũ nghiên cứu khoa học để giảng dạy tốt. Xây dựng trường thành một Trung tâm văn hóa, khoa học và công nghệ…

Đại học Thăng Long, năm 1988, từ Khoa Toán- Tin chỉ có một lớp với 85 sinh viên, nay đã có các ngành đào tạo: Khoa Toán- Tin: Toán- Tin ứng dụng, Khoa học máy tính, Mạng máy tính và viễn thông, Hệ thống thông tin quản lý… Khoa quản lý: Kế toán, Tài chính- Ngân hàng, Quản trị kinh doanh, Quản lý bệnh viện… Khoa Ngoại ngữ: Tiếng Anh, Tiếng Nhật, Tiếng Pháp, Tiếng Trung Quốc, Tiếng Ý… Khoa xã hội và Nhân văn: Công tác xã hội, Việt Nam học. Khoa Điều dưỡng. Khoa khoa học sức khỏe: Y tế cộng đồng… với khoảng 7000 sinh viên theo học.

GS.TS Hoàng Xuân Sính trong giờ dạy toán tại trường ĐH Thăng Long năm 1988

Hai mươi năm Đại học Thăng Long. Nhiều sinh viên thành đạt trong đời, người ở lại trường tiếp tục giảng dạy và học thạc sĩ, tiến sĩ, người du học: Pháp, Anh, Mỹ, Úc… Họ tự hào biết ơn Đại học Thăng Long, nhớ từng thầy, cô đã hết lòng dạy và yêu mến, tôn trọng sinh viên, cho họ được tự chủ, sáng tạo, được nhận xét thầy cô, đặc biệt là không ai mua bằng, bán điểm...

Sinh viên Thăng Long luôn được dạy cách làm người trung thực. Giám đốc Công ty Giải pháp phần mềm SSE Trần Duy Tăng (Toán- Tin khóa 10) không quên một lần thi quay cóp bị phạt thẻ vàng, cô Hoàng Xuân Sính gọi lên phòng chia sẻ: “ Mình có sao làm thế, có sao nói thế. Nếu đã một lần nói dối thì sẽ có những lần tiếp theo và cứ thế, mình sẽ sống trong dối trá”. Lời khuyên của cô Sính “Để thành người thì mình không nên trí trá” đã theo Tăng trong đời, giúp anh trở thành người “sống thật” và trưởng thành…

Nhờ giữ đúng mục tiêu “Không vì chia lợi nhuận” Đại học Thăng Long đã chiếm được niềm tin của Nhà nước, nhân dân và các trường đại học nước ngoài. Năm 1990, trường Đại học Quản lý Paris, Đại học Toulouse 1 nổi tiếng về Kinh tế, Đại học Nice nổi tiếng về Tin học, Đại học Sophia, Antipolis… đã đến Đại học Thăng Long, chia sẻ kinh nghiệm, tri thức, máy tính, học bổng cho thầy và trò… Tiến sĩ Toán học Phan Huy Phú, hiện là hiệu trưởng Đại học Thăng Long được nhận học bổng của Đại học Quản lý Paris . Thầy Phú đam mê Toán, vừa làm hiệu trưởng, vừa dạy Toán. Sinh viên kêu Toán rất khó mà vẫn say mê học vì kính trọng thầy, và hiểu giá trị của Toán học sẽ đem lại trí tuệ cho mình và sự phồn vinh cho đất nước…

Giờ lên lớp của sinh viên Thăng Long

Năm 1959. Hoàng Xuân Sính đỗ thạc sĩ Toán tại Pháp. Cô nữ sinh Hà Nội duyên dáng, giỏi giang, khiến người Pháp kính nể, không mơ cuộc sống giàu sang, đã chọn con đường trở về Tổ quốc. Sau nhiều đêm day dứt, cặp vợ chồng trẻ chia hai ngả. Hoàng Xuân Sính ôm con trai vàng ngọc rời Paris hoa lệ về Hà Nội. Nơi bà đã sinh ra trong một gia đình danh sĩ tại làng Cót –Từ Liêm- Hà Nội. Nơi số nhà 102- Hàng Bông, cha mẹ bà đã mở xưởng dệt mang tên Tấn Thanh. Cụ thân sinh Hoàng Thúc Tấn là một trong năm người khởi xướng, tài trợ cho tờ Thanh Nghị (1941- 1945) tiếng nói của giới trí thức Hà Thành.

Hoàng Xuân Sính say mê dạy Toán và nghiên cứu Toán tại Đại học Sư phạm Hà Nội. Những năm bảy mươi của thế kỷ XX, Hoàng Xuân Sính bảo vệ luận án tiến sĩ Toán trước hội đồng khoa học thế giới tại Pháp, trở thành nữ giáo sư- tiến sĩ Toán học đầu tiên của Việt Nam. Không biết bao nhiêu đêm bà mất ngủ, dưới mái nhà tranh leo lét ánh đèn dầu, xa xa tiếng bom Mỹ bắn phá miền Bắc, để nghiên cứu công trình tiến sĩ Toán. Hoàng Xuân Sính- nhà giáo dục, nhà Toán học nữ “Học không biết mỏi, dạy người không biết chán” (Khổng Tử).

Cả cuộc đời hiến dâng cho Toán học, bà ước mơ: “Tôi muốn góp phần đào tạo một lớp nhà Toán học trẻ ở đất nước tôi. Chúng tôi muốn xây dựng một hệ thống Toán học ở trình độ cao, hoàn chỉnh ngay ở trong nước” (Tinh hoa Hà Nội- NXB Văn hóa Thông Tin- 2006- trang 159). Nay tuổi bảy mươi, thông thái và nhanh nhẹn, Hoàng Xuân Sính miệt mài ngày đêm cùng Toán học. Bà tán đồng nhận xét của Thomas. Friedman trong cuốn Thế giới phẳng của ông: “Giáo dục mang lại sự phồn vinh giàu có cho một quốc gia, nếu sản sinh ra nhiều kỹ sư, nhà khoa học và toán học”. Đại học Thăng Long là nơi bà truyền tình yêu Toán học đến giới trẻ. Trên một tảng đá lớn hình ngọn lửa, đặt trong khuôn viên Đại học Thăng Long mới xây hiện đại, tràn ánh sáng, có dòng chữ khiêm tốn và cảm động: “20 năm vượt muôn vàn khó khăn, gian khổ, chúng tôi, một số nhà Toán học thuở ban đầu, cùng cộng đồng nhà trường và một đội ngũ kỹ sư đã xây dựng nên ngôi trường mang tên Đại học Thăng Long. Cầu mong nơi đây sẽ sản sinh ra những nhân tài cho sự phồn vinh, hạnh phúc của đất nước”.

Khánh thành ngôi trường Đại học Thăng Long nơi cánh đồng Đại Kim thênh thang gió. Ngài Anfred Mahavy nguyên hiệu trưởng Học viện Quản lý Paris (ISG) thuở ban đầu ấy, đã bay sang Hà Nội, xúc động nói chuyện với thầy, trò Thăng Long: “Tôi xem phóng sự về Hoàng Xuân Sính đam mê lập trường Đại học dân lập Thăng Long trên kênh 6 truyền hình Pháp. Nhờ phóng sự này tôi đến Việt Nam . Tháng 3-1990, qua Đại sứ quán Pháp, tôi gặp cô Sính; cô nói: “Ông không nên gặp tôi làm gì. Người nước ngoài đến với tôi nhiều. Họ đã nói rất nhiều và không làm gì cả”. Tôi muốn chứng minh rằng tôi đã làm. Tôi giúp cô Sính lập Khoa Quản lý, cấp học bổng… Chúng tôi giữ liên lạc trong tình bạn mãi mãi. Hai mươi năm thật ấn tượng. Tôi ngưỡng mộ sự nỗ lực, đóng góp của cô Sính và của đội ngũ giáo sư, giảng viên, sinh viên Thăng Long. Đó là một sự nghiệp thật vĩ đại”.

Hoàng Xuân Sính không muốn ai nhắc tên của bà cùng với Đại học Thăng Long. Bà muốn tri ân tất cả những ai đã tham gia vào chặng đường 20 năm của Đại học Thăng Long dù ít hay nhiều. Song sự nghiệp nào cũng phải có người khởi xướng và giữ lửa, truyền ánh sáng.

Thăng Long- Hà Nội nghìn tuổi, có Đại học tư thục Thăng Long- không vì chia lợi nhuận, là mơ ước của Phan Bội Châu và các sĩ phu đầu thế kỷ XX. Phan Chu Trinh- Phan Bội Châu đã sang Nhật Bản học Khánh Ứng Nghĩa Thục- đại học tư thục đầu tiên, do học giả uyên bác thời Minh Trị là Fukuzawa Ykichi (1835-1901) lập 1868. “Nghĩa thục” là “public school” của người Anh, mang ý nghĩa tự cường, độc lập, sáng tạo, óc tháo vát, lòng tự nguyện đóng góp vào các việc công ích, góp phần làm cho sự nghiệp Duy Tân, học tập phương Tây của Nhật Bản thành công, rạng danh nước Nhật. Đầu 1905, các cụ mở trường Đông Kinh Nghĩa Thục tại Hà Nội, được chín tháng, bị thực dân Pháp đóng cửa. Cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI, Đại học Thăng Long chắp cánh ước mơ của Thăng Long- Hà Nội. Mọi hy vọng hãy đến với tất cả những ai học tập, giảng dạy, nghiên cứu tại đây.