Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ tư, 20/06/2012 22:28 (GMT+7)

Cây râu mèo

Râu mèo còn có tên É mùi, Bông bạc, thuộc loài thân thảo, mọc thành bụi, cao khoảng 0,4 – 0,8m, có thể sống lâu năm. Thân vuông, khi òn non màu tía, phần thân già ngả dần sang màu xám nhạt. Lá mọc đối chéo chữ thập, cuống ngắn, phiến lá hình trứng, thuôn nhọn ở đầu, dài 2 – 5cm, rộng 1,5 – 2,5cm, mép lá có răng cưa to, mặt trên xanh bóng, mặt dưới màu nhạt hơn. Hoa mọc thành chùm xim, cánh hoa lúc đầu màu trắng sau đó ngả tím nhạt, chỉ nhị dài gấp 2 đến 3 lần cánh hoa, thò ra ngoài và tua ra giống như ria con mèo nên được đạt tên Râu mèo là vì vậy.

Râu mèo là một cây nhiệt đới, được trồng và mọc hoang ở Ấn Độ, Malaysia, Thái Lan, Việt Nam,… Trước đây, ở khu vực Thủ Đức, dọc xa lộ Hà Nội có trồng rất nhiều cây này, nhưng gần đây, khi đi qua khu vực này, tôi không còn thấy những biển rao bán dược liệu này nữa.

Kinh nghiệm dân gian dùng Râu mèo để làm thuốc lợi tiểu trong điều trị các bệnh viêm thận, sỏi thận, phù thũng. Liều dùng từ 5 – 12g lá dưới dạng thuốc sắc, hãm như trà. Tại Ấn Độ, cây Râu mèo được coi là thuốc điều trị đặc hiệu các bênh thận, bàng quang.

Được cô giáo hướng dẫn, đầu tiên tôi tham khảo, tìm tòi các tài liệu viết về cây này. Vẫn biết, đây là dược liệu được dân gian ta dùng từ rất lâu đời, nhưng tôi thật bất ngờ khi biết cây Râu mèo đã được Perinelle nghiên cứu về dược lực từ rất sớm (năm 1887). Năm 1927, cây Râu mèo được Gruber nghiên cứu về mặt hóa học với kết quả rất khiêm tốn: trong cao chiết từ lá của cây này có 1 glycosid là orthosiphonin và rất nhiều muối kali. Từ đó đến nay, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về dược liệu này trên cả hai lĩnh vực, hóa thực vật và dược lực. Trong lá Râu mèo chứa saponin, flavonoid, tanin, axit hữu cơ, tinh dầu, dầu béo và đặc biệt có một lượng kali khá cao (600 – 700mg/100g lá tươi). Năm 1992, J. Englet và Harnis đã có công trình cho thấy: trong nước tiểu thu thử nghiệm cho uống cao Râu mèo, hàm lượng các ion natri, chlor, axit uric, urê tăng cao, trong khi lượng ion kali tăng không đáng kể, có thể đó chính là lượng ion kali từ dược liệu đưa vào và sau đó bị đào thải ra. Như vậy, Râu mèo có thể dùng phối hợp trong điều trị bệnh gút; mặt khác, dược liệu này không làm tăng sự đào thải ion kali của cơ thể như một số thuốc lợi tiểu khác, nên có thể dùng cho bệnh nhân có vấn đề về tim mà không sợ ảnh hưởng đến bệnh nhân.

Thành phần saponin được các nhà khoa học tập trung nghiên cứu trước tiên vì cho rằng nó tạo ra tác dụng lợi tiểu, khi thủy phân saponin cho ra sapogenin và đường arabinose, glucose (hoặc fructose). Flavonoid mới được nghiên cứu sau này, chiếm 33% trong thành phần phenolic của cây, trong đó đáng chú ý là sinensetin và 3-hydroxy-3,6,7,4; ngoài ra, trong cây còn có coumarin, axit cafeic và các dẫn chất.

Cho đến thời điểm 1993, trong số các tài liệu mà tôi thu thập được, vẫn chưa có tác giả nào khẳng định tác dụng lợi tiểu của cây Râu mèo là do thành phần nào quyết định, có ý kiến cho rằng do saponin, có ý kiến lại kết luận chính nhờ flavonoid. Sau khi hoàn thành gần xong kế hoạch đã đưa ra, chiết tách và định danh được một số đơn chất thuộc thành phần flavonoid trong đó có sinensetin, tôi suy nghĩ mãi và xin cô giáo hướng dẫn cho phép tôi thử sơ bộ, tìm xem thành phần nào trong cây, saponin hay flavonoid gây tác dụng lợi tiểu trên thú thử nghiệm là chuột nhắt trắng. Được sự đồng ý của cô giáo, tôi hào hứng bắt tay vào việc. Tôi cho thú thử nghiệm dùng cùng một liều cao toàn phần chiết bằng nước nóng, cao chỉ chứa saponin và cao chỉ có flavonoid rồi đo lượng nước tiểu của ba nhóm. Kết quả thật hết sức bất ngờ, cao toàn phần của Râu mèo lại cho tác dụng lợi tiểu mạnh nhất, hơn hẳn cao flavonoid lẫn cao saponin. Tôi thử đi thử lại mấy lần, kết quả đều giống nhau. Thế mới thấy thiên nhiên thật kỳ diệu biết bao, cũng chính vì lẽ đó mà những bài thuốc Nam, thuốc Bắc với chiếc ấm sắc thuốc còn tồn tại và lưu truyền cho đến ngày hôm nay, nếu có khác chỉ là phương tiện sắc thuốc bây giờ được hiện đại hóa hơn thôi. Trong khuôn khổ phòng thí nghiệm cùng sự non nớt trong nghiên cứu, hy vọng những kết quả mà tôi thu được có thể sẽ là một điểm lưu ý cho những bạn làm tiếp sau tôi về cây này.

Cây Râu mèo cũng là cơ duyên đã gắn bó tôi với tạp chí Thuốc & SứcKhỏecho đến ngày hôm nay.

Xem Thêm

Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

LHH Bình Định và Gia Lai trao đổi kinh nghiệm, hướng tới mô hình tổ chức phù hợp sau sáp nhập
Ngày 28/5, tại TP Pleiku đã diễn ra buổi làm việc và trao đổi kinh nghiệm giữa Liên hiệp các Hội KH&KT (LHH) tỉnh Bình Định và LHH tỉnh Gia Lai. Buổi làm việc do ông Lê Văn Tâm – Phó Chủ tịch Thường trực LHH Bình Định và ông Nguyễn Danh – Chủ tịch LHH Gia Lai đồng chủ trì.
Nâng cao nhận thức và năng lực ứng dụng AI trong truyền thông, báo chí
Ngày 29-5, Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đã tổ chức Chương trình tập huấn với chủ đề “Trí tuệ nhân tạo (AI) – Ứng dụng trong báo chí hiện đại”. Học viên tham dự tập huấn là các phóng viên, biên tập viên thuộc các cơ quan báo chí của các Tổ chức KH&CN, Hội ngành toàn quốc trong hệ thống.
Quảng Ngãi: Hội nghị thông tin, tuyên truyền cho đội ngũ trí thức tỉnh “Kỷ nguyên mới - Sứ mệnh và hành động”
Thực hiện Chương trình phối hợp công tác năm 2025, Liên hiệp hội tỉnh Quảng Ngãi phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy tổ chức Hội nghị thông tin, tuyên truyền cho đội ngũ trí thức tỉnh Quảng Ngãi với chủ đề: “Kỷ nguyên mới - Sứ mệnh và hành động”
Quảng Bình: Hội nghị tập huấn Trí tuệ nhân tạo (AI) trong hành chính - công vụ - xã hội
Ngày 28/5, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Quảng Bình tổ chức Hội nghị tập huấn Trí tuệ nhân tạo (AI) trong hành chính- công vụ - xã hội cho 100 học viên là cán bộ, công chức, viên chức một số sở ngành, cơ quan Liên hiệp Hội và hội viên của các Hội thành viên.
Chủ tịch Phan Xuân Dũng chúc mừng Liên hiệp hội Hà Tĩnh nhân Kỷ niệm 30 năm thành lập
Sáng 26/5, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Tĩnh (Liên hiệp hội) đã long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 30 năm thành lập (27/5/1995-27/5/2025). Dự lễ kỷ niệm có Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH&KT Việt Nam Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Trần Nhật Tân, đại diện các tỉnh bạn, các sở ngành tại địa phương và lãnh đạo, cán bộ nhân viên của Liên hiệp hội qua các thời kỳ.
Phát động hưởng ứng Ngày phòng chống tác hại của thuốc lá tại Phú Yên
Sáng qua 28/5, tại Trường đại học Phú Yên, Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tỉnh phối hợp với Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam tổ chức lễ phát động hưởng ứng các hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá vì sức khỏe người tiêu dùng với thông điệp: “Phòng chống tác hại của thuốc lá bảo vệ thế hệ tương lai”, “Vì sức khỏe người tiêu dùng hãy nói không với thuốc lá”.
Anh nông dân lớp 5 và hành trình tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật
Trong bối cảnh nông nghiệp ngày càng đòi hỏi sự đổi mới, thích ứng và sáng tạo để nâng cao năng suất và giảm chi phí lao động, một người nông dân tại Châu Phú, An Giang - dù chỉ học hết lớp 5 - đã chứng minh rằng: Tri thức không chỉ đến từ sách vở mà còn từ thực tiễn cần mẫn và khối óc sáng tạo không ngừng.
Trao Giải thưởng Sáng tạo khoa học công nghệ Việt Nam năm 2024
Tối 28/5, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã tổ chức Lễ tổng kết và trao Giải thưởng Sáng tạo Khoa học Công nghệ (KHCN) Việt Nam năm 2024.
Quảng Ngãi: Tổ chức Hội nghị tuyên truyền cho trí thức
Chiều 9/5, tại Trung tâm Hội nghị và Triển lãm tỉnh Quảng Ngãi, Liên hiệp hội tỉnh đã phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh uỷ tổ chức Hội nghị thông tin, tuyên truyền cho đội ngũ trí thức và Hội viên của Câu lạc bộ Lê Trung Đình tỉnh Quảng Ngãi với chủ đề “Tình hình Biển Đông gần đây và chính sách của Việt Nam”.
Đắk Lắk: Hội nghị phản biện Dự thảo Nghị quyết về bảo đảm thực hiện dân chủ cơ sở
Sáng ngày 27/5/2025, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Đắk Lắk (Liên hiệp hội) đã diễn ra Hội nghị phản biện và góp ý đối với Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh Đắk Lắk về việc quyết định các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Phát động Chiến dịch phục hồi rừng “Rừng xanh lên 2025” tại Sơn La
Hưởng ứng Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học 22/5 và Ngày Môi trường Thế giới 05/06, ngày 25/5, Liên Hiệp Hội Việt Nam (LHHVN) đã phối hợp cùng Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature), Hạt Kiểm lâm Vân Hồ, Trung tâm Nghiên cứu Sáng kiến Phát triển cộng đồng (RIC) và chính quyền địa phương phát động trồng hơn 18.000 cây bản địa tại hai xã Song Khủa và Suối Bàng, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.
VinFuture 2025 nhận 1.705 đề cử toàn cầu – tăng 12 lần số đối tác đề cử sau 5 mùa giải
Giải thưởng Khoa học Công nghệ toàn cầu VinFuture đã chính thức khép lại vòng đề cử cho mùa giải thứ 5 với 1.705 hồ sơ đến từ khắp nơi trên thế giới. Đặc biệt, số lượng đối tác đề cử chính thức của Giải thưởng đã tăng trưởng vượt bậc, đạt 14.772 đối tác.