Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ sáu, 19/01/2007 22:05 (GMT+7)

Bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng nguyên nhân

Hai nhà khoa học Úc đoạt giải Nobel là Marshall và Warren tìm ra vi khuẩn gram (-) hình xoắn có đuôi Helicobacterium pylori (HP) đã thay đổi hoàn toàn các suy nghĩ và cách điểu trị các bệnh dạ dày - tá tràng. Sự thật thì từ 30 năm qua y học đã chứng kiến sự tiến bộ chưa từng có trong hiểu biết về bệnh này, từ cơ chế bài tiết axit, rồi hàng rào bảo vệ niêm mạc và cho đến gần đây nhất là sự phát hiện ra vi khuẩn HP với vai trò của nó trong bệnh viêm, loét và cả ung thư dạ dày nữa.

Nhiều bệnh nhân thắc mắc và hiểu sai về con vi khuẩn nổi tiếng này, đưa đến một lô xét nghiệm và điều trị bất lợi. Sau đây là một số vấn đề cần bàn:

* Phần lớn nhân dân điều trị kháng vi khuẩn HP, cứ 10 người là có đến 7 người bị nhiễm, qua đường miệng. Trẻ em dễ bị nhiễm nhiều hơn người lớn. Ở những nước phát triển, điều kiện vệ sinh tốt, người ta ít bị nhiễm hơn. Tuy bị nhiễm HP nhiều, nhưng không phải ai cũng bị dạ dày - tá tràng.

* HP sống được trong môi trường axit của dạ dày nhờ tiết ra men urease trung hoà trong axit được axit của dịch vị dạ dày; sau đó vi khuẩn này bám vào màng nhầy, phát triển và gây tổn thương bề mặt trong (gọi là niêm mạc) của dạ dày bằng độc tố cytotoxin của

Vi khuẩn HP (màu đen) tấn công niêm mạc làm viêm dạ dày.
Vi khuẩn HP (màu đen) tấn công niêm mạc làm viêm dạ dày.
nó: đó là một nguyên nhân gây bệnh. Tính chất tiết men urease này đã được sử dụng tối đa để làm các xét nghiệm phát hiện gián tiếp vi khuẩn HP.

* Bình thường dạ dày không bị bệnh là do có sự cân bằng giữa các yếu tố bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Có 3 yếu tố huỷ hoại niêm mạc:

- Tăng tiết axit, là yếu tố nội tại, thường gặp trong stress, u ở tuyến tuỵ tiết gastrin...

- Thuốc kháng viêm: như aspirin, corticoid, thuốc kháng viêm giảm đau không steroid, rượu...

- Nhiễm HP (yếu tố ngoại lai). Có 3 yếu tố bảo vệ tạo thành hàng rào phòng ngự: đều do niêm mạc dạ dày tiết ra nhằm bảo vệ dạ dày khỏi sự tấn công của các yếu tố huỷ hoại gây bệnh nói trên. Đó là chất nhầy, prostaglandin, bicarbonat. Khi bị tổn thương nhẹ thì niêm mạc dạ dày cũng có khả năng tự hồi phục được.

Mất cân bằng giữa 2 nhóm yếu tố này mà cụ thể là huỷ hoại tăng mà bảo vệ không theo kịp sẽ gây ra bệnh cho dạ dày.

Vai trò của vi khuẩn HP và acid dịch vị trong bệnh viêm rối loét dạ dày - tá tràng.
Vai trò của vi khuẩn HP và acid dịch vị trong bệnh viêm rối loét dạ dày - tá tràng.
Nhiệm vụ của dạ dày là tiết pepsinogen và axit với PH = 2 từ tế bào chính và tế bào thành ở phình vị và thân dạ dày để tiêu hoá thức ăn đạm (có thể dạ dày cũng tiêu hoá luôn dạ dày nếu khôngđược bảo vệ) và giúp hấp thu một số chất như Fe, Ca, B12..., còn niêm mạc dạ dày ở vùng hang vị thì tiết ra chất nhầy, bicarbonat và prostaglandin để bảo vệ dạ dày khỏi bị axit pepsin tấn công. Chấtnhầy thì ngăn cản, bicarbonat thì trung hoà axit, giữ PH = 7, prostaglandin thì giảm tiết axit.

Tham gia điều tiết cơ chế phức tạp này có dây thần kinh số 10 với acetylcholin và các chất gastrin, his - tamin, somatostatin, prostaglandin.

Lịch sử diều trị bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng (VLĐTT) trải qua 4 giai đoạn:

- Giai đoạn đầu chỉ lo trung hoà axit dịch vị (dịch tiết của dạ dày).

- Giai đoạn tiếp theo từ thập niên 70 biết rõ cơ chế tiết axit nên đã biết điều trị giảm tiết và chống tiết axit.

- Giai đoạn tiếp theo là biết tăng cường cơ chế bảo vệ.

- Giai đoạn gần đây nhất là dùng thêm kháng sinh để tiêu diệt HP làm giảm hẳn sự tái phát.

Hiện có khuynh hướng gọi bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng là bệnh axit pylori, điều đó nói lên 2 yếu tố quan trọng là axit và vi khuẩn HP trong bệnh này. Vi khuẩn làm tổn thương hàng rào bảo vệ (H.2) và axit pepsin của dịch vị dạ dày nhân đó tấn công vào niêm mạc làm viêm và sau đó là loét dạ dày - tá tràng (H.3), và có thể cả ung thư nữa. Niêm mạc bị tổn thương nhanh không hồi phục kịp đưa tới viêm loét dễ dàng. Nếu niêm mạc chống đỡ tốt và hồi phục kịp thì sẽ không bị viêm loét (đa số).

Vi khuẩn HP là nguyên nhân hàng đầu (màu đỏ) bệnh dạ dày - tá tràng: 92% loét tá tràng, 70% loét dạ dày. Màu xám là nguyên nhân dùng thuốc kháng viêm.
Vi khuẩn HP là nguyên nhân hàng đầu (màu đỏ) bệnh dạ dày - tá tràng: 92% loét tá tràng, 70% loét dạ dày. Màu xám là nguyên nhân dùng thuốc kháng viêm.
Điều cần biết là không phải tất cả mọi người nhiễm HP đều bị viêm loét dạ dày - tá tràng mà cứ 6 người bị nhiễm thì có 1 người bị bệnh. Như vậy: nhiễm HP không có nghĩa là bị bệnh dạ dày - tá tràng.

Điều quan trọng thứ 2 là 70% loét dạ dày và 90% loét tá tràng có sự hiện diện vi khuẩn HP. Có thể kết luận: loét dạ dày - tá tràng có nguyên nhân hàng đầu là nhiễm HP, hai nguyên nhân khác là sử dụng thuốc kháng viêm và tăng tiết axit (ví dụ hội chứng Zollinger). Cơ chế gây bệnh của thuốc kháng viêm là làm tổn thương niêm mạc và giảm tiết prostaglandin. Do đó, phải chú ý điều trị đúng nguyên nhân thì mới ngừa được tái phát.

Tóm lại là phải có tổn thương viêm loét dạ dày - tá tràng (thường là chuẩn đoán nhờ nội soi) và xét nghiệm HP dương tính thì mới có thể kết luận là bị viêm loét dạ dày - tá tràng do nhiễm khuẩn HP và sẽ điều trị theo bệnh nguyên, bệnh sẽ lành hẳn.

Nguồn: T/c Thuốc và sức khoẻ, số 305, tháng 4-2006, tr28.

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Đảng bộ Liên hiệp Hội Việt Nam nhiệm kỳ 2025-2030
Ngày 31/7, Đảng bộ Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đã tổ chức Hội nghị Ban Chấp hành Đảng bộ lần thứ nhất. Đồng chí Phạm Ngọc Linh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy, Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam chủ trì Hội nghị.
Sửa Luật Đất đai 2024: Đề xuất 2 phương án về bảng giá đất, bỏ "nguyên tắc thị trường"
Tại Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai 2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất bỏ nguyên tắc thị trường trong xác định giá đất, thay vào đó Nhà nước đóng vai trò chủ thể xác định; đồng thời đề xuất 2 phương án khi xây dựng bảng giá đất...
Diễn đàn Dầu khí và Năng lượng 2025: Thúc đẩy hình thành hệ sinh thái năng lượng an toàn, hội nhập
Ngày 28/7, Diễn đàn Dầu khí và Năng lượng thường niên 2025 với chủ đề “Chuyển dịch năng lượng: Tầm nhìn và Hành động” đã diễn ra tại Hà Nội do Hội Dầu khí Việt Nam (Hội DKVN) phối hợp cùng Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) tổ chức. Diễn đàn là một trong những sự kiện quan trọng Chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ Petrovietnam lần thứ IV, nhiệm kỳ 2025-2030.
Đoàn công tác VUSTA tham dự Cuộc họp lần thứ 33 Đại hội đồng FEIAP tại Thái Lan
Từ ngày 23-25/7/2025, đoàn công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) do ông Nguyễn Quyết Chiến - Tổng Thư ký làm Trưởng đoàn đã tham dự Cuộc họp lần thứ 33 Đại hội đồng Liên đoàn các tổ chức Kỹ thuật châu Á - Thái Bình Dương (FEIAP) tại Bangkok, Thái Lan. Tham gia đoàn công tác có đại diện Ban Khoa học và Hợp tác quốc tế, Văn phòng VUSTA.
Chủ tịch VUSTA Phan Xuân Dũng dự Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam
Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam được thành lập ngay sau giải phóng năm 1975. Trong suốt 50 năm qua, Hội đã có nhiều đóng góp quan trọng cho hoạt động tư vấn chính sách đối với các vấn đề trọng đại của đất nước. Gần đây nhất là phản biện trong góp ý văn kiện Đại hội XIII và XIV của Đảng, các đề án tăng trưởng xanh, đường sắt cao tốc, quy hoạch vùng và dự thảo nhiều chính sách kinh tế quan trọng...
Lãnh đạo VUSTA tham dự Hội nghị IAS 2025
Đoàn công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) do PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy, Phó Chủ tịch VUSTA, Giám đốc Ban Quản lý dự án Quỹ Toàn cầu - VUSTA về phòng, chống HIV/AIDS làm trưởng đoàn đã tham dự Hội nghị Khoa học quốc tế về phòng, chống HIV/AIDS 2025 (Hội nghị IAS 2025) tại Rwanda từ ngày 12/7 đến ngày 17/7/2025.
Thắp nến tri ân nhân Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh Liệt sĩ
Ngày 24/7, nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947–27/7/2025), Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp cùng Đoàn Thanh niên Hội Nhà báo Việt Nam và Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trang trọng tổ chức Chương trình “Thắp nến tri ân” tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ tại Nghĩa trang Mai Dịch (Cầu Giấy, Hà Nội).