Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ ba, 05/04/2011 22:01 (GMT+7)

Quê của Phùng Hưng và Ngô Quyền thực sự ở đâu?

Nhân lời cuối của các tác giả viết trong Báo cáo “Nhân đây, chúng tôi muốn gửi lời cám ơn tới hai ông Lê Hải Nam và Tích Dã … những người mà không có họ, sẽ không có bài viết này” và để thêm thông tin cho bạn đọc về Đường Lâm, chúng tôi xin giới thiệu.Mời các bạn cùng xem và tham gia tranh luận. Bài “Quê của Phùng Hưng và Ngô Quyền thực sự ở đâu?” chúng tôi chỉ sửa lỗi chính tả so với bản trên mạng Việt Học. Xin cám ơn.

Tổng hợp các tư liệu mà bạn Tích Dã công phu sưu tầm được thì:

1/. Đường Lâm, tên huyện, tên châu, được thành lập vào đầu thời Đường (trong các năm Vũ Đức, 619-627), sau đó lúc tách, lúc nhập, nhưng vị trí không thay đổi: nó gắn với châu/quận Phúc Lộc, sau thời Đường thì châu, huyện đều bỏ ( lý do nói ở dưới).

2/. Đường Lâm nằm gần Ái châu (Thanh Hóa ngày nay), cụ thể là tây nam Ái châu (theo Độc sử phương dư kỷ yếu) vào thời Đường không thuộc Ái châu, nhưng đất đai, phong tục tương tự Ái châu.

3/. Dân cư Đường Lâm/Phúc Lộc tuyệt đại đa số là người "Sinh Liêu/Lão" (dân trên rừng chưa "được giáo hóa"), do các tù trường nắm giữ, dân người Hán (không nhất thiết là người Tàu, có hộ khẩu, đóng thuế rất ít, theo Tân Đường thưchỉ có 317 hộ, khoảng 1.500 khẩu).

4/.  Quan hệ giữa Đường Lâm và chính quyền đô hộ chủ yếu là quan hệ cống nạp, trong đó thổ cống theo Cựu/Tân Đường thưbạch lạp(thiếc pha chì, dùng hàn và chế tạo đồ dùng cho nhà vua, sáng và bền) và tử cốc(theo các dịch giả Phương Đình Dư Địa chílà cánh kiến (shellac)).

5/. Đường Lâm ở gần Trường châu, Trường châu có thổ tục cũng như Ái châu, dân cư phần lớn người Man, nhưng ở gần phủ thành (An Nam đô hộ phủ) hơn.

6/. Đường Lâm và Trường châu sau bị người Man, tức dân bản địa của hai châu này chiếm cứ nên nhà Đường phế bỏ cả, do đó sau này không sách sử nào nhắc tới nữa, vào thời Trần thì đất đai cũ của Trường châu và Đường Lâm thuộc Ái châu, nên Đại Việt sử lựợckhi nói tới quê của Lê Đại Hành thì ghi là Trường châu, còn Đại Việt Sử ký Toàn thưghi là Ái châu (bạn nên kiểm tra lại thông tin này trong hai quyển sử trên), còn quê Ngô Quyền thì người Ái châu là Lê Tắc cho biết là Ái châu.

7/. Đường Lâm, Trường châu ở vị trí huyện Nga Lạc thời Minh. Cố Tổ Vũ ( Độc sử phương dư kỷ yếumà bạn có trích trên) sau đọan nói về Phúc Lộc, rồi Phế Trường châu (Trường châu cũ) thì nói ngay đến huyện Nga Lạc, cùng vị trí với Phúc Lộc và cho biết là huyện Nga Lạc hiện tại (thời Minh-Thanh) là nơi "quan tuần kiểm Nga Lạc là Lê Lợi làm phản". Vậy huyện Nga Lạc này nằm ngay trên vị trí của cả Phúc Lộc và Trường châu, quê của Lê Lợi tức bao gồm huyện Ngọc Lạc và Thọ Xuân hiện nay, vào thời Đường thì Nga Lạc phần bắc thuộc Trường Châu, phần nam thuộc Phúc Lộc.

8/. Chi tiết cho biết đích xác Đường Lâm ở đâu là ở phần thổ cống của châu này; đó là bạch lạp(thiếc trắng). Trong tất cả các châu, quận của An Nam có nộp cống ghi trong Tân Đường thưthì chỉ có hai nơi nộp đặc sản là "thiếc trắng": Phong châu và Đường Lâm. Hiện nay từ Đèo Ngang (ranh giới An Nam đời Đường) trở ra chỉ có hai vùng có mỏ thiếc sa khoáng là Tuyên Quang và Tây nam Thanh Hóa. Chi tiết này hết sức phù hợp Tân Đường Thư: Tuyên Quang đời Đường thuộc Phong châu, còn Đường Lâm thì đã nói ở tây nam Ái châu.

Kết luận: Đường Lâm và Phúc Lộc thời Đường hiện là đất đai các huyện Thọ Xuân, Thường Xuân của tỉnh Thanh Hóa, nơi có mỏ thiếc Bù Me (gần núi Bù Chó), một phần ăn sang miền tây Nghệ An (nơi có các mỏ thiếc ở Quỳ Hợp, Quế Phong). Dân cư hiện nay của các huyện này đa số vẫn là người Mường và người Thái.

Điều này lý giải cho chi tiết tại sao Ngô Quyền quê ở Đường Lâm lại lấy vợ là con Dương Đình Nghệ, quê Dương Xá, Đông Sơn, Ái châu và được Dương Đình Nghệ tin tưởng giao luôn binh quyền ở Ái châu. Có gì đâu: quê Ngô Quyền và quê Dương Đình Nghệ chỉ cách nhau có 40 km theo sông Chu (tạm cho lỵ sở của Đường Lâm là thị trấn Lam Sơn trên sông Chu hiện nay) và họ Ngô đời đời là châu mục khống chế cả một miền biên viễn ở ngay sau lưng quê của họ Dương! Vậy Phùng Hưng, Ngô Quyền cùng quê Ái châu cả, cụ thể là huyện Thọ Xuân và Thường Xuân tỉnh Thanh Hóa hiện nay.

Nói thêm:

1/. Hiện nay có nhiều người họ Ngô không tin Ngô Quyền quê ở Sơn Tây, xem trích phần giới thiệu về gia phả họ Ngô (có trên internet):

Có thuyết nói rằng Ngô Quyền sinh ở làng Mía - nay là làng Mía, tức Thịnh Mỹ, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa - có thể xuất phát từ địa danh làng Mía Thọ Xuân trùng với làng Mía Đường Lâm) ( Gia phả họ Ngô) Theo tộc phả họ Ngô do Hán Quốc công Ngô Lan biên soạn năm Đinh Dậu, triều Lê Thánh Tông (1477), thì Tổ họ Ngô là Ngô Nhật Đại, hào trưởng châu Phúc Lộc ( vùng Cửa Sót, xã Thạch Kim, Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh ngày nay). Ngài đã tham gia khởi nghĩa Mai Thúc Loan (722), sau thất bại phải rời ra vùng châu Ái (Thanh Hóa). Từ Ngô Nhật Đại đến Ngô Quyền trải qua 5 đời, gần 300 năm không thấy ghi chép rõ ràng. Nếu tính từ Ngô Quyền thì đến nay họ Ngô đã truyền được 36-37 đời, có nơi tính ra đã trên 40 đời, xuất phát từ châu Hoan, châu Ái, qua Đường Lâm (Sơn Tây) mà tỏa đi khắp cả nước, có mặt từ Lạng Sơn đến Cà Mau, Hà Tiên… Qua khảo sát ban đầu, chúng tôi xin trình bày thế thứ của dòng họ một cách khái quát như sau: Cụ Tổ đầu tiên là Ngô Nhật Đại, quê Ái Châu, làm nghề nông”

2/. Diên cách huyện Thường Xuân theo trang web của tỉnh Thanh Hóa (có trên internet):

“(Huyện Thường Xuân) Thời thuộc Hán là phần đất của huyện Vô Biên và huyện Cư Phong. Từ thời Tam Quốc đến thời Tùy là phần đất thuộc huyện Di Phong. Thời Ðường là phần đất thuộc huyện Trường Lâm (?). Thời Ðinh - Lê - Lý vẫn giữ nguyên như thời Ðường. Thời Trần - Hồ và thuộc Minh gồm hai phần: một phần lớn thuộc huyện Nga Lạc (châu Thanh Hóa); phần còn lại thuộc huyện Nông Cống (châu Cửu Chân). Thời Lê vẫn là miền đất thuộc huyện Nga Lạc và Nông Cống (chưa có châu Thọ Xuân). Thời Nguyễn, năm Minh Mệnh thứ 18 (năm 1837) mới đặt ra châu Thường Xuân. Quá trình hình thành châu Thường Xuân diễn ra như sau:

- Năm Minh Mệnh thứ 16 (năm 1835), nhập huyện Thọ Xuân cũ (gồm 2 tổng Mậu Lộc và Quân Nhân) vào châu Lang Chánh. Huyện Thọ Xuân cũ (miền núi) mất tên, xóa đơn vị hành chính (huyện Thọ Xuân cũ không phải là huyện Thọ Xuân ngày nay. Huyện Thọ Xuân ngày nay lúc đó là huyện Lôi Dương).

- Năm Minh Mệnh thứ 18 (năm 1837): tách 2 tổng Mậu Lộc và Quân Nhân (của huyện Thọ Xuân cũ), cộng với tổng Luận Ðạm (tức Luận Khê thuộc huyện Lôi Dương), cùng tổng Như Lãng (huyện Nông Cống) để lập thành châu Thường Xuân.

- Năm Tự Ðức thứ 3, bỏ tri châu, cho phủ Thọ Xuân kiêm lý.

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đổi châu Thường Xuân thành huyện Thường Xuân.

Huyện lỵ: trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, châu lỵ Thường Xuân đóng tại Trịnh Vạn, nay là xã Vạn Xuân. Từ sau Cách mạng Tháng Tám đến năm 1965, huyện lỵ Thường Xuân chuyển về phố Cửa Ðặt. Năm 1966, chuyển về Ðồng Mới, nay là thị trấn Thường Xuân.”

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Tổng Bí thư Tô Lâm: Kế thừa thành quả, phát triển những giá trị, tiếp tục đổi mới sáng tạo đáp ứng yêu cầu của thời đại
(Mặt trận) - Nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 -19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 -2/9/2025), sáng 18/8, tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm đã gặp mặt các đồng chí lão thành cách mạng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng các khóa, nguyên lãnh đạo các ban, cơ quan của Đảng, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội Trung ương.
Khai trương Trưng bày “Đóng góp của các nhà khoa học Việt Nam trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc”
Ngày 16/8, tại Công viên Di sản các nhà khoa học Việt Nam (xã Thung Nai, tỉnh Phú Thọ), Bảo tàng Di sản các nhà khoa học Việt Nam (MEDDOM) phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) tổ chức Lễ khai trương Trưng bày “Đóng góp của các nhà khoa học Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Chăn nuôi an toàn sinh học và tuần hoàn nâng cao hiệu quả sản xuất trong chăn nuôi trang trại nhỏ và hộ gia đình
Ngày 15/8, tại tỉnh Nghệ An đã diễn ra hội thảo khoa học với chủ đề “Áp dụng quy trình chăn nuôi an toàn sinh học và tuần hoàn nâng cao hiệu quả sản xuất trong chăn nuôi trang trại nhỏ và hộ gia đình” do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) phối hợp với Hội Chăn nuôi Việt Nam, Liên hiệp Hội tỉnh Nghệ An và Trường Đại học Nghệ An tổ chức.
Trường Đại học Nghệ An chính thức trở thành hội viên của Hội Chăn nuôi Việt Nam
Chiều 14/8/2025, tại tỉnh Nghệ An, Hội Chăn nuôi Việt Nam đã tổ chức lễ trao giấy chứng nhận hội viên cho Trường Đại học Nghệ An. Sự kiện không chỉ ghi nhận đóng góp của Trường trong đào tạo và nghiên cứu lĩnh vực chăn nuôi, thú y, mà còn mở ra những cơ hội hợp tác mới trong tương lai, góp phần vào sự phát triển của ngành chăn nuôi, thú y Việt Nam.
Ứng dụng công nghệ số để MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị -xã hội đến gần dân, sẵn sàng phục vụ dân
(Mặt trận) - Sáng 15/8, tại Hà Nội, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai thí điểm nền tảng "Mặt trận số" và tập huấn "Ứng dụng AI trong công tác MTTQ các cấp". Hội nghị tổ chức trực tiếp tại điểm cầu Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và trực tuyến đến 34 tỉnh, thành phố, 3.321 xã, phường, đặc khu trong cả nước.
Lan tỏa thông điệp về sự sẻ chia, đồng cảm và tinh thần đoàn kết quốc tế giữa hai nước Việt Nam - Cuba
(Mặt trận) - Sáng 13/8, tại Hà Nội, ông Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam dự và phát biểu tại Lễ phát động cấp quốc gia Chương trình vận động ủng hộ nhân dân Cuba với chủ đề “65 năm nghĩa tình Việt Nam - Cuba”.
Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam, Chủ tịch Trung ương Hội ND Việt Nam Lương Quốc Đoàn gặp mặt Khối diễu hành “Nông dân Việt Nam”
(Mặt trận) - Sáng 12/8, tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam (Gia Lâm - Hà Nội), ông Lương Quốc Đoàn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Ban chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã có buổi gặp mặt lực lượng Khối diễu hành "Nông dân Việt Nam" tại đại lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Tổng hội Y học Việt Nam: 70 năm xây dựng và phát triển
Trải qua 70 năm xây dựng và phát triển, với sứ mệnh vừa kế thừa truyền thống vừa tiếp tục đổi mới phương thức và nội dung hoạt động, Tổng hội Y học Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Vị trí, vai trò của Tổng hội được củng cố, nâng cao cả về số lượng và chất lượng, từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển chung của ngành y tế và của đất nước.
Đồng chí Đỗ Văn Chiến: Việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy để phục vụ nhân dân tốt hơn, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc hơn
(Mặt trận) - Sáng 11/8, phiên chính thức Đại hội đại biểu Đảng bộ Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã khai mạc trọng thể tại Hà Nội. Đồng chí Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam dự và phát biểu chỉ đạo Đại hội.