Liên hiệp các hội và khoa học kỹ thuật Việt Nam
Thứ ba, 19/07/2011 18:06 (GMT+7)

Nhà hát lớn Hà Nội: Trăm năm một biểu tượng lớn

Đây được coi là một trong những sự kiện văn hóa đối ngoại lớn nhất của năm. Theo nhà sử học Dương Trung Quốc, Tổng thư ký Hội Khoa học lịch sử Việt Nam , nếu rạch ròi, Nhà hát Lớn Hà Nội không chỉ có giá trị đơn thuần về kiến trúc. Rộng hơn, từ đầu thế kỷ XX, đó cũng là nơi chứng kiến những cuộc “tiếp xúc” đầu tiên giữa Việt Nam với văn hóa - nghệ thuật phương Tây, cụ thể là âm nhạc và sân khấu.

Rồi, cũng do vị trí địa lý đặc thù giữa Hà Nội, Nhà hát lớn được lịch sử Việt Nam lựa chọn làm nơi diễn ra hàng loạt sự kiện khác nhau trong dòng chảy của mình - mà ngày Cách mạng 19/8/1945 hay những kỳ họp Quốc hội giai đoạn trước 1975 là ví dụ điển hình. Nhìn tổng quát, có thể coi đây là một trong những di sản gắn chặt với lịch sử văn hóa - chính trị của Việt Nam .

Theo sử sách ghi lại, Nhà hát Lớn Hà Nội được chính quyền thực dân Pháp xây dựng trong những năm đầu thế kỷ XX. Xưa kia, nơi đây là một vùng đầm lầy thuộc đất của 2 làng Thạch Tần và Tây Luông giáp ranh với làng Cựu Lâu, thuộc Tổng Phúc Lân, huyện Thọ Xương.

Vào năm 1899, Hội đồng thành phố họp dưới quyền chủ tọa của Richard - Công sứ Hà Nội, đề nghị lên Toàn quyền Fourer cho xây nhà hát. Bản thiết kế do hai kiến trúc sư là Broyer và Harvy thực hiện được xét duyệt với kinh phí xây dựng 2 triệu franc. Những người thiết kế công trình đã tìm tòi tham khảo kiến trúc cổ Hy Lạp, kết hợp với kiểu lâu dài Tuleri và Nhà hát Opera de Paris ở Pháp để tạo nên một khối kiến trúc riêng biệt.

Sau hơn 10 năm xây dựng, năm 1911, công trình được hoàn thành. Chiều dài nhà hát mặt ngoài là 87m, rộng trung bình 30m, diện tích 26.000m 2, điểm cao nhất là 24m. Bên trong nhà hát có sân khấu rộng và một phòng khán giả chính có diện tích 24x24m, chứa được 870 chỗ ngồi, tầng giữa có nhiều phòng nhỏ dành cho khán giả có vé riêng. So với dân số Hà Nội năm 1945 khoảng 20 vạn dân, thì quy mô kiến trúc nhà hát thời điểm ấy là rất lớn.

Tuy nhiên, điểm đặc biệt mà ít người được biết chính là mái ngói của Nhà hát Lớn. Trước nay, mọi người vẫn nghĩ nguyên liệu làm nên mái lợp ấy phải là thứ gì xa xỉ lắm, chứ ít người biết nó được làm từ đất sét lấy từ một con sông nhỏ ở Sìn Hồ (Lai Châu). Sự thật thú vị này chỉ được hé lộ khi đoàn chuyên gia Pháp sang Việt Namnăm 1995 hỗ trợ việc tu bổ công trình này để chuẩn bị cho Hội nghị Thượng đỉnh Cộng đồng Pháp ngữ được tổ chức tại Việt Nam sau đó.

Ngày đó, những người thợ đã đào sâu tới 4m tại một doi đất nhỏ ở giữa sông mới có thể tìm thấy loại đất đặc biệt này, và phải tạo hình ngay trong vòng 4 giờ để chúng không cứng lại như đá. Bất ngờ không chỉ dừng lại ở đó, bởi vì sau gần một thế kỷ, các chuyên gia Pháp vẫn còn lưu giữ được toàn bộ tài liệu sơ đồ mỏ đất ấy!

Trong thời gian đầu đưa vào sử dụng, nhà hát được dành cho những gánh hát từ phương Tây hàng năm sang diễn cho giới chức quan lại Pháp xem. Những người thượng lưu Việt Nam cũng được tham dự, song muốn vào nhà hát phải mặc lễ phục và trả giá vé đắt. Về sau, Nhà hát Lớn cũng có những tối công diễn do người Việt Nam tổ chức để làm việc nghĩa (cứu nạn nhân các tỉnh bị lụt, làm nhà tế bần…). Tuy nhiên, trong lịch sử hoạt động của mình, nhà hát phải đình lại nhiều lần do chủ trương khác nhau của nhà cầm quyền.

Là một không gian văn hoá, Nhà hát Lớn Hà Nội cũng là nơi diễn ra nhiều sự kiện chính trị trọng đại của đất nước. Tháng 8/1945, Quảng trường Nhà hát Lớn là trung tâm sôi động nhất trong bầu không khí chính trị thời kỳ đó. Tại đây, ngày 17/8/1945 đã diễn ra buổi mít tinh của Tổng hội viên chức, và ngay sau đó đã biến thành buổi ra mắt của Mặt trận Việt Minh, tổ chức lãnh đạo nhân dân ta làm nên thành công vang dội của Cách mạng tháng Tám lịch sử.

Trước khi có Hội trường Ba Đình, Nhà hát Lớn Hà Nội là nơi Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà tiến hành các kỳ họp quan trọng. Ngày 5/3/1946, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà họp khoá đầu tiên tại đây. Cũng ngày 28/10 năm đó, ở Nhà hát Lớn Hà Nội, Quốc hội khoá 2 họp thông qua Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà… Kể từ đó đến nay, Nhà hát Lớn luôn là trung tâm của các cuộc hội nghị, mít tinh quan trọng và các buổi biểu diễn của các đoàn nghệ thuật trong và ngoài nước.

Để đáp ứng nhu cầu phát triển của thủ đô, từ giữa năm 1995, Nhà hát Lớn Hà Nội bước vào đợt trùng tu lớn nhất với ngân sách cho phép là 156 tỷ đồng (khoảng 14 triệu USD). Kể từ khi hoàn thành đưa vào sử dụng, Nhà hát Lớn Hà Nội trở thành nơi diễn ra thường xuyên các hoạt động văn hóa, biểu diễn nghệ thuật của các đoàn nghệ thuật trong và ngoài nước. Đa phần các chương trình biểu diễn nghệ thuật tại Nhà hát Lớn đều có chọn lọc, là những chương trình nghệ thuật thiên về sang trọng, hàn lâm trong mặt bằng văn hóa chung, chẳng hạn như giao hưởng, opera, kịch nói…

Trải qua bao biến động, thăng trầm của lịch sử, Nhà hát Lớn Hà Nội đã trở thành một di sản lớn, như một minh chứng cho thời kỳ mà các nền văn hoá giao thoa, hội nhập với thế giới. Chính vì thế, việc tổ chức kỷ niệm 100 năm Nhà hát Lớn Hà Nội là dịp khẳng định niềm tự hào, nét đẹp văn hóa của người Hà Nội nói riêng, người Việt Nam nói chung trong việc coi trọng, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa.

Xem Thêm

Tìm giải pháp chuyển đổi số toàn diện tại Liên hiệp Hội Việt Nam
Hơn 40 năm thành lập, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đang nỗ lực hiện đại hóa hoạt động trong bối cảnh chuyển đổi số trở thành yêu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, Liên hiệp Hội Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều hạn chế về hạ tầng công nghệ và nhận thức, đòi hỏi những bước đi chiến lược hơn trong tương lai.
Yên Bái: Nghiên cứu di tích Lịch sử - Văn hóa vùng hồ Thác Bà
Ngày 29/10, tại huyện Lục Yên, Liên hiệp hội tỉnh phối hợp với Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch, UBND huyện Lục Yên và Hội Khoa học Lịch sử tỉnh đã tổ chức hội thảo Nghiên cứu di tích Lịch sử - Văn hóa vùng hồ Thác Bà phục vụ nhiệm vụ bảo tồn, phát huy giá trị và phát triển khu du lịch quốc gia hồ Thác Bà.

Tin mới

An Giang: Phát huy vai trò trí thức khoa học công nghệ
Trí thức khoa học công nghệ là lực lượng nòng cốt trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển bền vững. Tại An Giang, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật (Liên hiệp Hội) đã khẳng định vai trò là "người dẫn đường", kết nối và phát huy năng lực của đội ngũ trí thức.
Bình Thuận: Công tác phối hợp các hội thành viên gắn kết và hiệu quả
Công tác phối hợp với các hội thành viên là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Liên hiệp hội tỉnh. Trong những năm qua nhất là trong năm 2024, công tác phối hợp với các hội thành viên trong hệ thống Liên hiệp hội đã đạt được nhiều kết quả trong tổ chức hội thảo khoa học.
Yên Bái: Hội nghị Ban chấp hành lần thứ X
Chiều ngày 19/12, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (LHH) tổ chức Hội nghị Ban Chấp hành lần thứ X, khoá V, nhiệm kỳ 2020-2025 (mở rộng) nhằm tổng kết hoạt động năm 2024 và triển khai phương hướng, nhiệm vụ năm 2025. Ông Tạ Văn Long - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh chủ trì Hội nghị.
Hội nghị Hội đồng Trung ương LHHVN lần thứ 9 (Khóa VIII): Kiện toàn nhân sự Đoàn Chủ tịch, Hội đồng trung ương
Sáng ngày 20/12, Phiên buổi sáng Hội nghị Hội đồng Trung ương lần thứ 9, khóa VIII của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (LHHVN) đã diễn ra với nhiều nội dung quan trọng, trong đó có việc tiến hành bầu bổ sung Ủy viên Hội đồng Trung ương và bầu bổ sung Ủy viên Đoàn Chủ tịch LHHVN khóa VIII.