Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ hai, 09/04/2007 21:24 (GMT+7)

Nguời tìm ra virus

Trở lại trăm năm trước, khoảng 1880, các chủ vườn thuốc lá ở Ukraina phát sốt vì tai hoạ từ đâu ập đến. Nhiều người bị phá sản vì vườn cây thuốc lá của họ bị một chứng bệnh gọi là đốm lá. Mặt lá thuốc xuất hiện những chấm đen và trắng, khảm dày lên thành những đường thêu kì lạ. Chẳng bao lâu, mặt lá xoăn lại, héo rũ, rồi các cây thuốc lá thi nhau ngã gục trên mặt ruộng vườn.

Cứ thế từ làng này sang làng khác, bệnh đốm lá không bỏ sót một cánh đồng thuốc lá nào. Trước tình hình nghiêm trọng, năm 1887, Đại học Saint Petersbourg cử hai sinh viên đi quan sát thực địa. Người ta phê phán thái độ tắc trách của trường đại học. Tuy nhiên rất may mắn vì một trong hai sinh viên này là một nhân tài. Ivanovski và Polovsev đến Crum và Mondavie thuộc Ukraina. Họ thử đủ mọi biện pháp điều trị thông thường, nhưng tất cả đều vô hiệu: hàng loạt cây thuốc lá vẫn nối tiếp nhau ngã gục. Các bậc thầy giỏi nhất của Đại học Saint Peterbourg vào cuộc, cũng bó tay.

Ivanovski ray rứt khi nhìn vào đôi mắt tuyệt vọng của nông dân trồng thuốc lá, trong khi bệnh đốm lá vẫn hoành hành dữ dội.

Năm 1890, Ivanovski về công tác ở vườn bách thảo Nikiski ở Crimée. Ông lao vào nghiên cứu bệnh đốm lá. Đến năm 1892, bằng trí thông minh tuyệt vời, ông đã hoàn thành một công trình gây chấn động toàn cầu khi tim thủ phạm bệnh đốm lá.

Ivanovski được tôn vinh vì ông có những lý luận xuất sắc để tìm ra bản chất của vấn đề. Trước đó, năm 1886, một nhà bác học Nga N.Ph. Gamalea đã thấy vấn đề. Trong trận dịch hạch làm chết hàng triệu con bò ở Âu châu, Gamalea lấy máu bò bệnh đem lọc và tiêm vào con bò khoẻ. Kết quả con bò khoẻ bị nhiễm bệnh. Gamalea không giải thích được bản chất của mầm bệnh.

Virus đốm thuốc lá nhìn qua kính hiển vi điện tử. Ivanovski đi theo hướng của Gamalea, ông lấy dịch nghiền thuốc bị bệnh tiêm vào cây thuốc khoẻ mạnh. Ngày thứ 11, bệnh đốm lá xuất hiện, đem dịch lá thuốc vừa nhiễm bệnh soi kính hiển vi. Như các trường hợp khác, dịch của bệnh phẩm khi soi kính hiển vi, sẽ tìm thấy mầm bệnh như lao, thương hàn, tả. Nhưng lần này tình hình lại trái với quy luật. Hàng trăm lần thử nghiệm và soi kính hiển vi, tuyệt nhiên không thấy mầm bệnh nào. Trong lúc mệt mỏi muốn bỏ cuộc, Ivanovski nhìn ở góc phòng thấy một cái cột lọc Chamberland nằm lăn lóc, ông chợt nghĩ có khi mầm bệnh quá nhỏ, chui qua cả lọc thông thường? Rồi vì quá nhỏ nên loại kính hiển vi quang học không thấy được chúng.

Ivanovski dùng ngay cột lọc Chamberland, nếu dịch lọc lá thuốc bị bệnh lại gây bệnh cho cây thuốc lá khoẻ mạnh khác thì mầm bệnh phải nhỏ hơn 1 micromet. Đem dịch lọc, Ivanoski tiêm vào cây thuốc lá khoẻ mạnh. Kinh dị thay: cây thuốc lá bị nhiễm bệnh. Trong dịch bệnh phẩm tồn tại một loại mầm bệnh cực nhỏ mà kính hiển vi không thấy được. Nó là chất độc: “Virus! Virus!” (tiếng Nga là chất độc).

Sau khi chứng minh sự tồn tại của mầm bệnh, Ivanovski tin chắc mầm bệnh là chất độc. Ông thực nghiệm xác minh nhận xét của mình, ông lấy dịch lá thuốc bị bệnh tiêm cho cây thứ nhất. Cây thứ nhất bị bệnh, ông lấy dịch lá cây thuốc thứ nhất tiêm cho cây thuốc thứ hai, cây thứ hai bị bệnh rồi cứ thế đến cây 3, 4, 5…Nếu mầm bệnh là chất hoá học thì độ độc sẽ giảm dần, những cây thuốc lá về sau sẽ nhiễm bệnh nhẹ dần. Nhưng thực tế lại khác hẳn, các cây thuốc lá về sau nhiễm bệnh càng nặng hơn. Như thế mầm bệnh là một sinh vật cực kỳ nhỏ bé có khả năng sinh sản với tốc tộ nhanh. Vì không nuôi cấy được và có thể xuyên qua màng lọc nhỏ nhất, Ivanovski gọi nó là virus qua lọc, một sinh vật mà với tất cả phương tiện kỹ thuật thời ấy chưa ai nhìn hình dạng của chúng ra sao.

Những năm sau, theo phương pháp của Ivanovski, các nhà khoa học đã tìm ra vius bệnh lở mồm long móng (của trâu, bò…), bệnh cúm, sởi, quai bị, viêm gan,… và chẳng ai nhìn thất chúng và nuôi được chúng. Chỉ đến năm 1940, khi có kính hiển vi điện tử với độ phóng đại 600.000 rồi 1 triệu lần, hình dạng của virus mới lộ ra và đến năm 1952, các nhà khoa học nuôi cấy được virus trên tế bào phôi gà, nhân loại mới đi sâu vào thế giới của virus.

Ivanoski được tôn vinh là người tìm ra virus qua cách lập luận khoa học thông minh. Năm 1892, năm công bố công trình virus đốm thuốc lá của Ivanovski được xem là ngày ra đời của môn virus học.

Nguồn: Thuốc & sức khoẻ, 288, 15-7-2005, tr24.

Virus đốm thuốc lá nhìn qua kính hiển vi điện tử.

Xem Thêm

Đắk Lắk: Người “gieo chữ” ở vùng cao
Có lẽ đây là một biểu tượng đẹp của lòng yêu nghề. thương yêu học trò, luôn tận tâm với nghề, có tinh thần sáng tạo và trách nhiệm xã hội, có phương pháp giảng dạy khoa học giúp học sinh yếu tiến bộ hơn…

Tin mới

Phát huy vai trò đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ trong đột phá phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo
Sáng ngày 05/12, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp với Hội Nữ trí thức Việt Nam (VAFIW) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ trong đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo”.
Các nhà khoa học giao lưu, thuyết giảng tại trường đại học
Từ trí tuệ nhân tạo (AI), vật liệu bán dẫn hữu cơ, công nghệ y học đến biến đổi khí hậu và đa dạng sinh học… những buổi trò chuyện không chỉ mở rộng tri thức chuyên sâu mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ về hành trình chinh phục khoa học cho hàng nghìn sinh viên và giảng viên cả nước.
Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất về cơ cấu, số lượng người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI
Ngày 4/12, tại Hà Nội, Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất để thảo luận về cơ cấu, thành phần, số lượng người của các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở Trung ương được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI.
Triển khai thực hiện các văn bản mới của Trung ương về về bảo vệ chính trị nội bộ Đảng
Chiều 4/12 tại Hà Nội, Đảng ủy Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiêp Hội Việt Nam) đã tổ chức hội nghị quán triệt và triển khai Quy định 367-QĐ/TW và Hướng dẫn số 05 - HD/BTCTW của Ban Tổ chức Trung ương về một số vấn đề về bảo vệ chính trị nội bộ Đảng.
Phổ biến những điểm mới các Luật, Nghị định
Sáng 4/12/2025, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo Phổ biến các văn bản tới các Hội thành viên, Liên hiệp Hội địa phương và Tổ chức khoa học và công nghệ. Đây là hoạt động thường niên của Liên hiệp Hội Việt Nam nhằm cập nhật thông tin, hướng dẫn nghiệp vụ cho các đơn vị trong cùng hệ thống.
Lễ Khởi động Dự án Hỗ trợ trồng cây lâm nghiệp cảnh quan và Phát triển nông lâm kết hợp tại tỉnh Gia Lai
Ngày 01/12/2025, tại tỉnh Gia Lai, Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PANNATURE) phối hợp cùng Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Gia Lai và tổ chức Face the Future (Hà Lan) tổ chức Lễ Khởi động Dự án Hỗ trợ Trồng cây Lâm nghiệp Cảnh quan và Phát triển Nông lâm kết hợp tại tỉnh Gia Lai (GLAD).
AI - Đạo đức và an toàn trong kỷ nguyên mới
Chiều 2/12 tại Hà Nội, mở đầu chuỗi tọa đàm “Khoa học vì cuộc sống” của Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025 đã diễn ra buổi tọa đàm với chủ đề: “Trí tuệ nhân tạo (AI) vì nhân loại - Đạo đức và an toàn AI trong kỷ nguyên mới”. với thông điệp “Cùng vươn mình - Cùng thịnh vượng” tiếp tục truyền cảm hứng đổi mới vì con người.
Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam chúc mừng 50 năm Quốc khánh nước CHDCND Lào
Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và 105 năm ngày sinh Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản, thay mặt Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, bà Bùi Thị Minh Hoài - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã gửi thư chúc mừng.