Liên hiệp các hội và khoa học kỹ thuật Việt Nam
Thứ hai, 09/04/2007 21:24 (GMT+7)

Nguời tìm ra virus

Trở lại trăm năm trước, khoảng 1880, các chủ vườn thuốc lá ở Ukraina phát sốt vì tai hoạ từ đâu ập đến. Nhiều người bị phá sản vì vườn cây thuốc lá của họ bị một chứng bệnh gọi là đốm lá. Mặt lá thuốc xuất hiện những chấm đen và trắng, khảm dày lên thành những đường thêu kì lạ. Chẳng bao lâu, mặt lá xoăn lại, héo rũ, rồi các cây thuốc lá thi nhau ngã gục trên mặt ruộng vườn.

Cứ thế từ làng này sang làng khác, bệnh đốm lá không bỏ sót một cánh đồng thuốc lá nào. Trước tình hình nghiêm trọng, năm 1887, Đại học Saint Petersbourg cử hai sinh viên đi quan sát thực địa. Người ta phê phán thái độ tắc trách của trường đại học. Tuy nhiên rất may mắn vì một trong hai sinh viên này là một nhân tài. Ivanovski và Polovsev đến Crum và Mondavie thuộc Ukraina. Họ thử đủ mọi biện pháp điều trị thông thường, nhưng tất cả đều vô hiệu: hàng loạt cây thuốc lá vẫn nối tiếp nhau ngã gục. Các bậc thầy giỏi nhất của Đại học Saint Peterbourg vào cuộc, cũng bó tay.

Ivanovski ray rứt khi nhìn vào đôi mắt tuyệt vọng của nông dân trồng thuốc lá, trong khi bệnh đốm lá vẫn hoành hành dữ dội.

Năm 1890, Ivanovski về công tác ở vườn bách thảo Nikiski ở Crimée. Ông lao vào nghiên cứu bệnh đốm lá. Đến năm 1892, bằng trí thông minh tuyệt vời, ông đã hoàn thành một công trình gây chấn động toàn cầu khi tim thủ phạm bệnh đốm lá.

Ivanovski được tôn vinh vì ông có những lý luận xuất sắc để tìm ra bản chất của vấn đề. Trước đó, năm 1886, một nhà bác học Nga N.Ph. Gamalea đã thấy vấn đề. Trong trận dịch hạch làm chết hàng triệu con bò ở Âu châu, Gamalea lấy máu bò bệnh đem lọc và tiêm vào con bò khoẻ. Kết quả con bò khoẻ bị nhiễm bệnh. Gamalea không giải thích được bản chất của mầm bệnh.

Virus đốm thuốc lá nhìn qua kính hiển vi điện tử. Ivanovski đi theo hướng của Gamalea, ông lấy dịch nghiền thuốc bị bệnh tiêm vào cây thuốc khoẻ mạnh. Ngày thứ 11, bệnh đốm lá xuất hiện, đem dịch lá thuốc vừa nhiễm bệnh soi kính hiển vi. Như các trường hợp khác, dịch của bệnh phẩm khi soi kính hiển vi, sẽ tìm thấy mầm bệnh như lao, thương hàn, tả. Nhưng lần này tình hình lại trái với quy luật. Hàng trăm lần thử nghiệm và soi kính hiển vi, tuyệt nhiên không thấy mầm bệnh nào. Trong lúc mệt mỏi muốn bỏ cuộc, Ivanovski nhìn ở góc phòng thấy một cái cột lọc Chamberland nằm lăn lóc, ông chợt nghĩ có khi mầm bệnh quá nhỏ, chui qua cả lọc thông thường? Rồi vì quá nhỏ nên loại kính hiển vi quang học không thấy được chúng.

Ivanovski dùng ngay cột lọc Chamberland, nếu dịch lọc lá thuốc bị bệnh lại gây bệnh cho cây thuốc lá khoẻ mạnh khác thì mầm bệnh phải nhỏ hơn 1 micromet. Đem dịch lọc, Ivanoski tiêm vào cây thuốc lá khoẻ mạnh. Kinh dị thay: cây thuốc lá bị nhiễm bệnh. Trong dịch bệnh phẩm tồn tại một loại mầm bệnh cực nhỏ mà kính hiển vi không thấy được. Nó là chất độc: “Virus! Virus!” (tiếng Nga là chất độc).

Sau khi chứng minh sự tồn tại của mầm bệnh, Ivanovski tin chắc mầm bệnh là chất độc. Ông thực nghiệm xác minh nhận xét của mình, ông lấy dịch lá thuốc bị bệnh tiêm cho cây thứ nhất. Cây thứ nhất bị bệnh, ông lấy dịch lá cây thuốc thứ nhất tiêm cho cây thuốc thứ hai, cây thứ hai bị bệnh rồi cứ thế đến cây 3, 4, 5…Nếu mầm bệnh là chất hoá học thì độ độc sẽ giảm dần, những cây thuốc lá về sau sẽ nhiễm bệnh nhẹ dần. Nhưng thực tế lại khác hẳn, các cây thuốc lá về sau nhiễm bệnh càng nặng hơn. Như thế mầm bệnh là một sinh vật cực kỳ nhỏ bé có khả năng sinh sản với tốc tộ nhanh. Vì không nuôi cấy được và có thể xuyên qua màng lọc nhỏ nhất, Ivanovski gọi nó là virus qua lọc, một sinh vật mà với tất cả phương tiện kỹ thuật thời ấy chưa ai nhìn hình dạng của chúng ra sao.

Những năm sau, theo phương pháp của Ivanovski, các nhà khoa học đã tìm ra vius bệnh lở mồm long móng (của trâu, bò…), bệnh cúm, sởi, quai bị, viêm gan,… và chẳng ai nhìn thất chúng và nuôi được chúng. Chỉ đến năm 1940, khi có kính hiển vi điện tử với độ phóng đại 600.000 rồi 1 triệu lần, hình dạng của virus mới lộ ra và đến năm 1952, các nhà khoa học nuôi cấy được virus trên tế bào phôi gà, nhân loại mới đi sâu vào thế giới của virus.

Ivanoski được tôn vinh là người tìm ra virus qua cách lập luận khoa học thông minh. Năm 1892, năm công bố công trình virus đốm thuốc lá của Ivanovski được xem là ngày ra đời của môn virus học.

Nguồn: Thuốc & sức khoẻ, 288, 15-7-2005, tr24.

Virus đốm thuốc lá nhìn qua kính hiển vi điện tử.

Xem Thêm

Nữ tiến sĩ Tây học đầu tiên của Việt Nam
Người phụ nữ này là nữ tiến sĩ Tây học đầu tiên của Việt Nam. Tên tuổi của bà từng nổi đình nổi đám, thậm chí cánh mày râu trước khi gặp cũng phải chuẩn bị lời ăn tiếng nói cẩn thận.
Tôn vinh và tri ân một nghề cao quý nhất
Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 hằng năm là dịp để toàn xã hội tôn vinh và tri ân những người thầy, người cô đã tận tụy cống hiến cho sự nghiệp trồng người. Đây không chỉ là ngày lễ ý nghĩa trong ngành giáo dục mà còn mang tính nhân văn sâu sắc, gắn kết tinh thần “tôn sư trọng đạo” - truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.

Tin mới

Hà Giang: Tổng kết hoạt động năm 2024 triển khai nhiệm vụ năm 2025
Ngày 16/01, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) tỉnh Hà Giang đã tổ chức hội nghị Ban chấp hành (BCH) Liên hiệp hội nhằm tổng kết hoạt động năm 2024, triển khai nhiệm vụ năm 2025; tham dự hội nghị có đại diện Ban Dân vận Tỉnh uỷ, một số sở, ngành, hội thành viên Liên hiệp hội tỉnh.
TSKH Nghiêm Vũ Khải: Thách thức lớn của Nghị quyết 57-NQ/TW là thể chế, hạ tầng và nhân lực
Nếu không có một cuộc cách mạng thực sự về khoa học và công nghệ, chúng ta sẽ không thể vượt qua tình trạng tụt hậu. Điều này đòi hỏi sự đầu tư bài bản, định hướng rõ ràng và cam kết lâu dài từ cả hệ thống chính trị, các doanh nghiệp và cộng đồng khoa học.
Gặp mặt cán bộ hưu trí Xuân Ất Tỵ 2025
Ngày 15/1, tại Hà Nội, Liên hiệp Hội Việt Nam (LHHVN) đã tổ chức buổi gặp mặt cán bộ hưu trí Xuân Ất Tỵ 2025. Đây là hoạt động thường niên của LHHVN nhằm bày tỏ sự quan tâm cũng như lòng tri ân sâu sắc của lãnh đạo, người lao động cơ quan LHHVN đối với các thế hệ đi trước.
Viết tiếp hành trình trao gửi yêu thương
Trong những năm qua, VUSTA luôn chú trọng thực hiện các hoạt động thiện nguyện, góp phần thực hiện an sinh xã hội. Năm 2024 đã đánh dấu đậm nét những nỗ lực không ngừng nghỉ của VUSTA trong các hoạt động vì cộng đồng. Ngay đầu Năm mới 2025, VUSTA thực hiện chương trình thiện nguyện và xây dựng nông thôn mới, viết tiếp hành trình trao gửi yêu thương tại tỉnh Cao Bằng.
Trà Vinh: 7 nhiệm vụ đặt ra cho công tác thi đua, khen thưởng năm 2025
Công tác thi đua, khen thưởng có vị trí, vai trò quan trọng, là động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, là biện pháp để tố chức thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao. Thông qua việc tổ chức các phong trào thi đua nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của các tập thể, cá nhân, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị được giao.