Nghị định thư Cartagena về An toàn sinh học

Mặc dù những tiến bộ của công nghệ sinh học đem lại những tiềm năng ứng dụng lớn như cải thiện sức khỏe con người, cong nghệ phải được phát triển với đầy đủ các biện pháp an toàn. Nghị định thư Cartegena về an toàn sinh học là một nghị định thư ràng buộc pháp lý toàn cầu nỗ lực đảm bảo sự an toàn trong vận chuyển, xử lý và sử dụng các sinh vật sống biến đổi gen (Living Modified Organisms-LMOs) tạo ra từ công nghệ sinh học hiện đại. Mục tiêu của Nghị định thư là gì? Điều 1 của Nghị định thư khẳng định mục tiêu là “góp phần đảm bảo mức độ bảo vệ thỏa đáng trong lĩnh vực chuyển giao, xử lý và sử dụng an toàn các sinh vật sống biến đổi gen tạo ra từ công nghệ sinh học có thể có các tác động bất lợi đến bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học, đồng thời quan tâm đến các rủi ro đối với sức khỏe con người và chú trọng đặc biệt đến vận chuyển xuyên biên giới”. Tóm lại, Nghị định thư tìm cách bảo vệ đa dạng sinh học khỏi các nguy cơ rủi ro của sinh vật sống biến đổi gen tạo ra từ công nghệ sinh học hiện đại. Phạm vi của Nghị định thư? Nghị định thư sẽ áp dụng đối với việc “vận chuyển xuyên biên giới, xử lý và sử dụng mọi sinh vật sống biến đổi gen có thể gây tác động bất lợi đối với bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học, có quan tâm đến các rủi ro đối với sức khỏe con người”. Nghị định thư không bao trùm: - Các sản phẩm có nguồn gốc LMOs (như giấy từ cây GM) - LMOs sử dụng làm dược phẩm cho con người đã được quản lý trong các hiệp định hoặc tổ chức quốc tế liên quan. Thế nào là Nghị định thư? Nghị định thư Cartagena về an toàn sinh học là nghị định thư ràng buộc luật pháp quốc tế với Công ước Quốc tế về Đa dạng sinh học (Convention on Biological Diversity – CBD). Tên của Nghị định thư xuất phát từ địa điểm Cartagenacủa Columbia , nơi dự kiến kết thúc quá trình đàm phán Nghị định thư vào tháng 2 năm 1999. Một năm sau, vào tháng 1 năm 2000, Nghị định thư cuối cùng đã được thông qua tại Montreal, Canada với sự nhất trí của 135 quốc gia có mặt. Nghị định thư làm gì? - Hỗ trợ các quốc gia đang phát triển xây dựng năng lực để quản lý công nghệ sinh học hiện đại - Tạo ra thủ tục thỏa thuận thông báo trước (Advance Informed Agreement-AIA procedure) trong đó yêu cầu các nhà xuất khẩu phải được sự đồng ý của các nước nhập khẩu trước khi vận chuyển lần đầu tiên LMOs dự kiến đưa vào môi trường (ví dụ, hạt giống để gieo trồng, cá để nuôi và vi sinh vật cho điều trị bằng sinh học). - Xây dựng Trung tâm trao đổi thông tin an toàn sinh học (Biosafety Clearing House –BCH) trên mạng để hỗ trợ các quốc gia trao đổi thông tin khoa học, kỹ thuật, môi trường và luật pháp về LMOs. yêu cầu việc vận chuyển các hàng hóa. - LMO như ngô hoặc đậu tương dự định sử dụng trực tiếp làm thực phẩm, thức ăn chăn nuôi hoặc cho chế biến phải kèm theo các tài liệu chỉ rõ các hàng hóa này “có thể chứa” LMOs và “không chủ định đưa vào môi trường”. Nghị định thư bao gồm một điều khoản chỉ rõ rằng Bên tham gia là Nghị định thư không làm thay đổi các quyền và nghĩa vụ của các chính phủ tham gia Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization – WTO) cũng như các hiệp định quốc tế hiện có. 

Nghị định thư không làm gì?

- Nghị định thư không giải quyết các vấn đề an toàn thực phẩm. Vấn đề này được các chuyene gia đề cập đến trong các diễn đàn quốc tế khác. - Nghị định thư không yêu cầu chia tách việc vận chuyển phần lớn hàng hóa có thể chứa sinh vật biến đổi gen. - Nghị định thư không yêu cầu dán nhãn sản phẩm tiêu dùng. - Nghị định thư không đặt việc vận chuyển phần lớn hàng hóa phải tuân thủ theo thủ tục AIA. Khi nào Nghị định thư bắt đầu có hiệu lực? Nghị định thư sẽ có hiệu lực sau 90 ngày kể từ ngày chúng được phê chuẩn bởi 50 quốc gia hoặc các đơn vị hợp nhất kinh tế khu vực. Đến tháng 6 năm 2002, có 103 quốc gia ký kết nhưng chỉ có 21 quốc gia phê chuẩn. Khi một quốc gia ký kết Nghị định thư có nghĩa là quốc gia đó ủng hộ Nghị định thư và cam kết triển khai các bước cần thiết để được xem xét phê chuẩn. Nghị định thư chỉ trở thành văn bản ràng buộc luật pháp quốc tế khi các quốc gia nộp tài liệu phê chuẩn chính thức cho Liên hiệp quốc.

  Các đặc điểm chính của Nghị định thư? Thủ tục thỏa thuận thông báo trước (AIA)

Cơ cấu chính của Nghị định thư là thủ tục thỏa thuận thông báo trước. Đây là thủ tục bắt buộc cho lần vận chuyển đầu tiên xuyên biên giới một LMO có chủ định đưa vào môi trường của quốc gia nhập khẩu. Nhà xuất khẩu phải cung cấp thông báo cho quốc gia nhập khẩu với các thông tin chi tiết về LMO, các đánh giá rủi ro trước đó của LMO và tình trạng quản lý ở quốc gia xuất khẩu. Quốc gia nhập khẩu phải báo nhận thông báo trong vòng 90 ngày và việc thông báo có thể tiến hành theo hệ thống quản lý quốc gia hoặc theo thủ tục của Nghị định thư. Trong cả hai trường hợp, quốc gia nhập khẩu phải quyết định có cho phép nhập khẩu kèm hoặc không kèm điều kiện hoặc từ chối trong vòng 270 ngày. Đối tượng không tuân theo thủ tục AIA? - Các chuyến hàng tiếp liền nhau. Thủ tục AIA của Nghị định thư chỉ bao trùm cho lần vận chuyển hàng đầu tiên. - LMOs không chủ định giải phóng vào môi trường như hàng hóa, LMOs quá cảnh và LMOs sử dụng có kiểm soát. Trung tâm trao đổi thông tin an toàn sinh học (Biosafety Clearing House – BCH) BCH là một mạng quản lý bởi Ban Thư ký Công Ước (http://bch.biodiv.org). BCH được thành lập với mục đích: 1) triển khai việc trao đổi thông tin khoa học, kỹ thuật, môi trường và luật pháp và những kinh nghiệm làm việc với LMOs; 2) hỗ trợ các Bên tham gia thực thi Nghị định thư. Ví dụ, thông tin trên BCH bao gồm: các luật, quy định, hướng dẫn hiện có để thực thi Nghị định thư, tóm tắt đánh giá rủi ro hoặc đánh giá môi trường của LMOs và quyết định cuối cùng có liên quan đến nhập khẩu giải phóng LMOs.

Đánh giá rủi ro

Nghị định thư yêu cầu các quyết định dự định nhập khẩu phải dựa trên các đánh giá rủi ro. - Đánh giá rủi ro phải được tiến hành trên cơ sở khoa học của các kỹ thuật đánh giá rủi ro đã được công nhận, trong đó có quan tâm đến hướng dẫn và tư vấn do các tổ chức quốc tế liên quan xây dựng. - Thiếu kiến thức khoa học hoặc dữ liệu khoa học không có tính thuyết phục thì không nên khẳng định cấp độ rủi ro là đặc biệt, không có rủi ro hoặc rủi ro có thể chấp nhận được. - Các rủi ro liên quan với LMOs hoặc sản phẩm của chúng cần được xem xét trong bối cảnh rủi ro gây ra cho các sinh vật bố mẹ trong môi trường nhận tiềm tàng. Đánh giá rủi ro nên tiến hành theo từng trường hợp cụ thể.

Xây dựng năng lực

Nghị định thư tăng cường hợp tác quốc tế trong việc hỗ trợ các quốc gia đang phát triển đủ năng lực sử dụng công nghệ sinh học an toàn và quản lý chúng hiệu qủa. Sự hợp tác được thực hiện thông qua việc khuyến khích các chính phủ thành viên hỗ trợ đào tạo về khoa học và kỹ thuật nhằm tăng cường chuyển giao các nguồn công nghệ, kiến thức và tài chính. Các chính phủ cũng hy vọng tăng cường sự tham gia của khối tư nhân.

Nhận thức của công chúng

Các chính phủ thành viên phải cam kết tăng cường sự nhận thức của công chúng, đảm bảo công chúng có  thể tiếp cận nguồn thông tin và tham gia tư vấn. Nghị định thư nhận thấy các biện pháp quốc gia rất quan trọng để các thủ tục này có thể đạt hiệu quả. Các quốc gia cũng phải tiến hành các biện pháp ngăn ngừa vận chuyển bất hợp pháp hoặc vô tình giải phóng LMOs.

Sử dụng thuận ngữ

Sinh vật sống biến đổi gen (Living Modified Organism LMO) là bất kỳ một sinh vật nào có mang nguyên liệu di truyền tái tổ hợp mới tạo ra nhờ sử dụng công nghệ sinh học hiện đại.

Công nghệ sinh học hiện đại

Là việc ứng dụng:

a) Các kỹ thuật axit nucleic in vitro, bao gồm axit deoxyribonucleic (ADN) tái tổ hợp và tiêm trực tiếp axit nucleic vào các tế bào hoặc cơ quan tử hoặc

b) Dùng hợp các tế bào khác họ phân loại, các kỹ thuật này vượt qua hàng rào sinh sản sinh lý hoặc tái tổ hợp tự nhiên và không phải là các kỹ thuật được sử dụng trong chọn tạo giống truyền thống.

Nguồn: agbiotech.com.vn