Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ năm, 06/07/2006 21:38 (GMT+7)

Khoa học và ảo tưởng

Đối với nhà khoa học tiền bạc không phải là vấn đề lớn. Ít ai làm khoa học để làm giàu; phần lớn các nhà nghiên cứu dấn thân vào khoa học là để phục vụ con người và xã hội. Lý tưởng và động cơ của nhà khoa học là đi tìm những thử thách tri thức, đi tìm sự thật, và chia sẻ tri thức mới với đồng nghiệp trên thế giới. Nhà khoa học làm việc hết mình để trở thành người tiên phong trong một lĩnh vực nghiên cứu nào đó, để tạo nên cái dấu ấn trên trường khoa học, hay theo như cách nói của cụ Nguyễn Công Trứ, để “có danh gì với núi sông”. Và một cách hữu hiệu để lưu danh với đời và phấn đấu trở thành người dẫn đầu trong một lĩnh vực chuyên môn.

Trong hoạt động khoa học, việc công bố kết quả nghiên cứu qua hình thức một bài báo khoa học không chỉ là một nghĩa vụ mà còn là một cách thức khẳng định tên tuổi của một nhà khoa học trên trường quốc tế. Quá trình công bố nghiên cứu cũng là một hình thức tự kiểm tra và tự quản lý của nghiên cứu khoa học: những kết quả nghiên cứu khoa học bắt buộc phải có khả năng kiểm chứng. Nói cách khác, nếu các nhà nghiên cứu khác lặp lại công trình nghiên cứu (dựa vào phương pháp và quy trình đã được mô tả) thì họ có thể thu thập những kết quả đã được công bố. Nếu kết quả nghiên cứu không giống hay phù hợp với những gì đã công bố, thì có kết quả đã công bố chưa thể xem là “khoa học”.

Vấn đề nảy sinh là trong thực tế một số nhà khoa học mới trước những quyến rũ về danh vọng có xu hướng hấp tấp tuyên bố kết quả nghiên cứu trước khi họ có thì giờ suy nghĩ kỹ. Nếu kết quả nghiên cứu không phù hợp hay thiếu tính nhất quán với giả thuyết của nhà khoa học, thì việc “xào nấu” kết quả nghiên cứu là một cám dỗ rất lớn. Tiến sĩ Hwang Woo Suk - nhà khoa học Hàn Quốc, đã làm cái việc “động trời” đó: xào nấu kết quả nghiên cứu cho phù hợp với ý nghĩ của ông. Và ông đã phải trả cái giá quá đắt cho hành động điên rồ đó.

Người ta không hiểu nổi tại sao trong khoa học lại có những trò gian lận lớn như thế, tại sao và do động cơ nào mà Tiến sĩ Hwang - một người rất có tài và trước đó được cả nước Hàn Quốc xem là anh hùng khoa học, một niềm tự hào của nền khoa học Hàn Quốc - lừa dối thế giới khoa học?

Francis Bacon, một nhà khoa học người Anh rất nổi tiếng trong thế kỷ 17, đề nghị phân biệt hai loại khoa học: Khoa học nghiêm túc dựa vào thực tiễn và bằng chứng càng ngày càng thuyết phục theo thời gian; khoa học mơ tưởng (wishful science) chỉ nở rộ khi tác giả của nó đang còn nổi tiếng, những sẽ chìm vào quên lãng khi bằng chứng mới chứng minh nó sai. Nghiên cứu của tiến sĩ Hwang thuộc vào loại khoa học mơ tưởng.

Tiến sĩ Hwang Woo Suk Nhưng ông Hwang không phải là nhà khoa học duy nhất đã phạm cái tội tày trời đó. Những ai có kinh nghiệm làm nghiên cứu khoa học đều biết rằng trong suốt lịch sử tồn tại của nghiên cứu khoa học, người ta đã phát hiện hàng ngàn trường hợp gian lận và lường gạt.

Một trong những trường hợp nổi tiếng là Stephen J. Breuning, người bị toà án Mỹ kết tội là đã nguỵ tạo số liệu để gây ảnh hưởng đến việc điều trị bệnh nhân tâm thần. Dựa vào công trình nghiên cứu này của Breuning, các phương pháp chữa bệnh tâm thần sẽ gây biết bao tác hại cho bệnh nhân. Gần đây, hai nhà sinh học phân tử người Đức, Fridhelm Hermann và Marion Brach, bị tố cáo nguỵ tạo số liệu trong 47 bài báo mà họ công bố trên các tập san danh tiếng trong ngành như Blood và Journal of Experimental Medicine, Tuy giáo sư Brach thú nhận rằng bà là thủ phạm, nhưng Giáo sư Herrmann thì từ chối không hợp tác với uỷ ban điều tra vấn đề nguỵ tạo số liệu.

Năm 1988, hai nhà vật lý học lừng danh danh của Đai học Utah tuyên bố rằng họ thành công trong việc tạo ra năng lượng nhiệt hạch còn gọi là “cold fusion”. Cần nói rằng trong hơn 50 năm trước đó, nhiều nhà khoa học đã từng mơ ước xây dựng một lò phản ứng hạt nhân để sản xuất điện vô giới hạn bằng kỹ thuật “cold fusion”, nhưng họ không thành công. Ấy thế mà hai nhà vật lý này tuyên bố đã thành công chỉ với một phương pháp đơn giản: chạy một dòng điện qua nước và palladi trong một cái vại! Trước thành công đó, chính phủ Mỹ chi ra hàng trăm triệu đôla cho nghiên cứu “cold fusion”. Thế nhưng sau hơn 2 năm theo đuổi công trình này, các nhà khoa học mới chứng minh được rằng kết quả của hai nhà vật lý Utah là giả tạo, là viển vông!

Cũng trong thập niên 1980 một cuộc tranh chấp gay gắt diễn ra giữa hai nhóm khoa học Pháp và Mỹ, và chỉ có thể giải quyết qua đường ngoại giao. Các nhà khoa học Viện Pasteur của Pháp tồ cáo các nhà khoa học thuộc Viện y tế của Mỹ đã ăn cắp mẫu máu từ Viện Pasteur để khám phá ra vi khuẩn HIV. Các nhà khoa học Mỹ phản công hơi yếu ớt, cho rằng các nhà khoa học Pháp… ganh tị. Không ai chịu nhường ai, và cuối cùng thì các chính khách ngoại giao phải nhảy vào can thiệp. Thế nhưng qua cuộc tranh chấp này người ta mới thấy quy trình làm việc trong các phòng thí nghiệm của Mỹ có vấn đề.

Danh sách các trường hợp lường gạt khoa học còn kéo dài và đã được đúc kết thành ít nhất là 10 quyển sách. Năm 1999, một nhà hoá học nổi tiếng người Mỹ tuyên bố rằng ông đã khám phá ra hai nguyên tố mới có thời gian tồn tại trong vòng vài giây, và đề nghị mở rộng bảng tuần hoàn nguyên tố (tức Periodic Table) từ 116 nguyên tố thành 118 nguyên tố. Đồng nghiệp khắp thế giới thoạt đầu khâm phục khám phá này, nhưng mãi đến năm 2002 người ta mới biết đó là những khám phá “dỏm”, chủ yếu là kết quả của một sự “nấu nướng” dữ kiện!

Trong lịch sử khoa học, có khá nhiều nghiên cứu đã làm tốn công sức và tiền bạc cho cả một thế hệ nghiên cứu. Cyril Burt, nhà tâm lý học người Anh, có lần “chứng minh” hùng hồn rằng hệ số thông minh (IQ) là do các yếu tố di truyền quyết định. “Phát hiện” này đã làm thiên lệch một quan điểm khoa học hơn 20 năm sau đó trước khi được chứng minh là sai lầm. Nhà sinh học người Nga, Trofim Lysenko cũng từng chi phối nền nông nghiệp Xô viết trong suốt 25 năm với những quan điểm và tuyên bố mà sau này được xem là phản khoa học, phi lý và lố bịch. Năm 1971, một chuyên gia thuộc chính phủ Philipines long trọng tuyên bố với thế giới rằng ông mới phát hiện một bộ lạc có tên là Tasaday thuộc thời đại Đồ Đá vẫn duy trì tập tục cũ mà không hề chịu ảnh hưởng của nền văn minh hiện đại. Chính phủ Philipines và một số nước phương Tây đổ biết bao tiền bạc để bảo vệ bộ lạc từ ảnh hưởng của văn minh hiện đại, một bộ lạc mà họ cho là biểu tưởng của sự “trinh nguyên”. Thế nhưng sau gần 10 năm, người ta mới biết đó là một trò lừa độc đáo và tinh vi.

Sân chơi khoa học là một sân chơi dân chủ. Trong một môi trường tri thức lành mạnh, tất cả những giả tạo và lường gạt thường bị lật tẩy và sửa đổi. Ngược lại, những nghiên cứu lương thiện và chân thật thường tồn tại lâu dài với thời gian như là những chân lý khoa học. Nhưng đạo đức khoa học chỉ vận hành tốt trong một môi trường tri thức lành lạnh.

Nguồn: KH & ĐS (Phụ san cuối tháng), 6/2006
Tiến sĩ Hwang Woo Suk

Xem Thêm

Còn nhiều rào cản trong thực thi bộ tiêu chuẩn ESG
Hầu hết các doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) nói chung và DNVVN nói riêng trên địa bàn Thành phố Hà Nội gặp nhiều rào cản và thách thức trong thực thi tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị (ESG).
Đắk Lắk: Góp ý kiến văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng
Ngày 13/6, Liên hiệp hội tỉnh đã tổ chức góp ý kiến đối với dự thảo kế hoạch tổ chức hội nghị lấy ý kiến văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng và dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2025 – 2030.
Hà Giang: Góp ý dự thảo sửa đổi Luật Chất lượng sản phẩm
Ngày 13/6, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật (Liên hiệp hội) tỉnh đã tổ chức hội thảo góp ý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hoá (CLSPHH). Tham dự hội thảo có lãnh đạo đại diện các Sở, ban ngành của tỉnh, các hội thành viên Liên hiệp hộivà các chuyên gia TVPB.
Đắk Lắk: Hội nghị phản biện Dự thảo Nghị quyết về bảo đảm thực hiện dân chủ cơ sở
Sáng ngày 27/5/2025, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Đắk Lắk (Liên hiệp hội) đã diễn ra Hội nghị phản biện và góp ý đối với Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh Đắk Lắk về việc quyết định các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh.
Phú Thọ: Lấy ý kiến về Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013
Sáng ngày 20/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ (Liên hiệp hội) tổ chức hội thảo lấy ý kiến của đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà khoa học về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013.

Tin mới

Thái Nguyên: Phát huy vai trò của trí thức trong phát triển khoa học công nghệ
Chiều ngày 29/10, tại Trường Đại học Kinh tế - Công nghệ, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Thái Nguyên (Liên hiệp hội) đã tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Phát huy vai trò của đội ngũ trí thức trong đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”.
Nội dung định hướng nghiên cứu khoa học cần đảm bảo “6 rõ” theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm
Sáng ngày 31/10, tại Hà Nội, Ban Thường trực Uỷ ban TƯ MTTQ Việt Nam tổ chức Tọa đàm khoa học “Xây dựng định hướng nghiên cứu khoa học của Cơ quan Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam giai đoạn 2026 - 2030”. Bà Hà Thị Nga, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam; ông Vũ Văn Tiến, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Trưởng ban Tuyên giáo Cơ quan Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam chủ trì Tọa đàm.
Hành trình 10 năm Cuộc thi Sáng tạo Thanh thiếu niên nhi đồng vùng phía Đông tỉnh Đắk Lắk
Năm 2025, tròn 10 năm vùng phía Đông tỉnh Đắk Lắk mới (Phú Yên cũ) tổ chức thành công Cuộc thi Sáng tạo Thanh thiếu niên và Nhi đồng, 10 năm qua toàn tỉnh đã thu hút hàng trăm mô hình sáng tạo tham gia dự thi. Riêng giai đoạn 2024-2025, địa phương Đông Đắk Lắk đã thu hút hơn 100 đề tài dự thi. Qua tuyển chọn đã có 39 mô hình dự thi vào vòng chung kết.
Hội nghị BCH Đảng bộ Liên hiệp Hội Việt Nam kỳ họp T10/2025: Góp ý 02 dự thảo triển khai các chỉ đạo quan trọng của Đảng
Ngày 30/10, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đã diễn ra Hội nghị Ban Chấp hành Đảng bộ Liên hiệp Hội Việt Nam kỳ họp tháng 10/2025. Hội nghị do đồng chí Phạm Ngọc Linh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy, Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam chủ trì. Tham dự hội nghị có các đồng chí Ủy viên Ban Chấp hành, Uỷ ban kiểm tra Đảng ủy Liên hiệp Hội Việt Nam.
Liên hiệp Hội Việt Nam tiếp Đoàn khảo sát Bộ Tư pháp
Sáng ngày 30/10, Đảng ủy Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (LHHVN) đã có buổi làm việc với Đoàn khảo sát của Bộ Tư pháp về việc khảo sát đánh giá kết quả thực hiện Chỉ thị 39-CT/TW, Kết luận 73-KL/TW của Ban Bí thư về hợp tác nước ngoài trong lĩnh vực pháp luật, cải cách hành chính, cải cách tư pháp.
Định hướng và giải pháp đột phá thực hiện Nghị quyết số 57 trên địa bàn tỉnh Phú Thọ
Ngày 29/10, tại Trường Đại học Hùng Vương, Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh Phú Thọ phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Trường Đại học Hùng Vương và Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc tổ chức Hội thảo tư vấn phản biện và giám định xã hội về “Định hướng và giải pháp đột phá thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị trên địa bàn tỉnh Phú Thọ”.
Tuyên Quang: Góp ý dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách đất đai
Ngày 29/10, Liên hiệp hội tỉnh đã tổ chức hội thảo tư vấn, phản biện (TVPB), góp ý đối với dự thảo Nghị quyết của Quốc hội “Quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai” (gọi tắt là Nghị quyết về cơ chế, chính sách đất đai). Tham dự hội thảo có lãnh đạo đại diện các sở, ban ngành của tỉnh, các hội thành viên Liên hiệp hội tỉnh.
VUSTA tích cực đóng góp tại Hội nghị Liên đoàn Kỹ sư ASEAN lần thứ 43 ở Philippines
Từ 28-30/10, tại SMX Convention Center Clark, Mabalacat, Pampanga, Philippines, Hội nghị Liên đoàn Kỹ sư ASEAN lần thứ 43 (CAFEO 43) do Liên đoàn Kỹ sư ASEAN (AFEO) phối hợp với Hội đồng Kỹ thuật Philippines tổ chức đã thành công tốt đẹp. Hội nghị có sự tham dự của gần 1.300 đại biểu đến từ 10 nước thành viên. Đoàn Liên hiệp các Hội KH&KT VN (VUSTA) do TSKH Phan Xuân Dũng, Chủ tịch VUSTA dẫn đầu.
Diễn đàn số Việt Nam - Hàn Quốc lần thứ 4
Sự kiện quy tụ các nhà quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp hàng đầu hai nước, tiếp tục khẳng định quyết tâm của hai quốc gia trong việc thúc đẩy hợp tác chiến lược về công nghệ số và Trí tuệ nhân tạo (AI) - động lực trung tâm của thời đại mới.