Liên hiệp các hội và khoa học kỹ thuật Việt Nam
Thứ năm, 06/07/2006 21:38 (GMT+7)

Khoa học và ảo tưởng

Đối với nhà khoa học tiền bạc không phải là vấn đề lớn. Ít ai làm khoa học để làm giàu; phần lớn các nhà nghiên cứu dấn thân vào khoa học là để phục vụ con người và xã hội. Lý tưởng và động cơ của nhà khoa học là đi tìm những thử thách tri thức, đi tìm sự thật, và chia sẻ tri thức mới với đồng nghiệp trên thế giới. Nhà khoa học làm việc hết mình để trở thành người tiên phong trong một lĩnh vực nghiên cứu nào đó, để tạo nên cái dấu ấn trên trường khoa học, hay theo như cách nói của cụ Nguyễn Công Trứ, để “có danh gì với núi sông”. Và một cách hữu hiệu để lưu danh với đời và phấn đấu trở thành người dẫn đầu trong một lĩnh vực chuyên môn.

Trong hoạt động khoa học, việc công bố kết quả nghiên cứu qua hình thức một bài báo khoa học không chỉ là một nghĩa vụ mà còn là một cách thức khẳng định tên tuổi của một nhà khoa học trên trường quốc tế. Quá trình công bố nghiên cứu cũng là một hình thức tự kiểm tra và tự quản lý của nghiên cứu khoa học: những kết quả nghiên cứu khoa học bắt buộc phải có khả năng kiểm chứng. Nói cách khác, nếu các nhà nghiên cứu khác lặp lại công trình nghiên cứu (dựa vào phương pháp và quy trình đã được mô tả) thì họ có thể thu thập những kết quả đã được công bố. Nếu kết quả nghiên cứu không giống hay phù hợp với những gì đã công bố, thì có kết quả đã công bố chưa thể xem là “khoa học”.

Vấn đề nảy sinh là trong thực tế một số nhà khoa học mới trước những quyến rũ về danh vọng có xu hướng hấp tấp tuyên bố kết quả nghiên cứu trước khi họ có thì giờ suy nghĩ kỹ. Nếu kết quả nghiên cứu không phù hợp hay thiếu tính nhất quán với giả thuyết của nhà khoa học, thì việc “xào nấu” kết quả nghiên cứu là một cám dỗ rất lớn. Tiến sĩ Hwang Woo Suk - nhà khoa học Hàn Quốc, đã làm cái việc “động trời” đó: xào nấu kết quả nghiên cứu cho phù hợp với ý nghĩ của ông. Và ông đã phải trả cái giá quá đắt cho hành động điên rồ đó.

Người ta không hiểu nổi tại sao trong khoa học lại có những trò gian lận lớn như thế, tại sao và do động cơ nào mà Tiến sĩ Hwang - một người rất có tài và trước đó được cả nước Hàn Quốc xem là anh hùng khoa học, một niềm tự hào của nền khoa học Hàn Quốc - lừa dối thế giới khoa học?

Francis Bacon, một nhà khoa học người Anh rất nổi tiếng trong thế kỷ 17, đề nghị phân biệt hai loại khoa học: Khoa học nghiêm túc dựa vào thực tiễn và bằng chứng càng ngày càng thuyết phục theo thời gian; khoa học mơ tưởng (wishful science) chỉ nở rộ khi tác giả của nó đang còn nổi tiếng, những sẽ chìm vào quên lãng khi bằng chứng mới chứng minh nó sai. Nghiên cứu của tiến sĩ Hwang thuộc vào loại khoa học mơ tưởng.

Tiến sĩ Hwang Woo Suk Nhưng ông Hwang không phải là nhà khoa học duy nhất đã phạm cái tội tày trời đó. Những ai có kinh nghiệm làm nghiên cứu khoa học đều biết rằng trong suốt lịch sử tồn tại của nghiên cứu khoa học, người ta đã phát hiện hàng ngàn trường hợp gian lận và lường gạt.

Một trong những trường hợp nổi tiếng là Stephen J. Breuning, người bị toà án Mỹ kết tội là đã nguỵ tạo số liệu để gây ảnh hưởng đến việc điều trị bệnh nhân tâm thần. Dựa vào công trình nghiên cứu này của Breuning, các phương pháp chữa bệnh tâm thần sẽ gây biết bao tác hại cho bệnh nhân. Gần đây, hai nhà sinh học phân tử người Đức, Fridhelm Hermann và Marion Brach, bị tố cáo nguỵ tạo số liệu trong 47 bài báo mà họ công bố trên các tập san danh tiếng trong ngành như Blood và Journal of Experimental Medicine, Tuy giáo sư Brach thú nhận rằng bà là thủ phạm, nhưng Giáo sư Herrmann thì từ chối không hợp tác với uỷ ban điều tra vấn đề nguỵ tạo số liệu.

Năm 1988, hai nhà vật lý học lừng danh danh của Đai học Utah tuyên bố rằng họ thành công trong việc tạo ra năng lượng nhiệt hạch còn gọi là “cold fusion”. Cần nói rằng trong hơn 50 năm trước đó, nhiều nhà khoa học đã từng mơ ước xây dựng một lò phản ứng hạt nhân để sản xuất điện vô giới hạn bằng kỹ thuật “cold fusion”, nhưng họ không thành công. Ấy thế mà hai nhà vật lý này tuyên bố đã thành công chỉ với một phương pháp đơn giản: chạy một dòng điện qua nước và palladi trong một cái vại! Trước thành công đó, chính phủ Mỹ chi ra hàng trăm triệu đôla cho nghiên cứu “cold fusion”. Thế nhưng sau hơn 2 năm theo đuổi công trình này, các nhà khoa học mới chứng minh được rằng kết quả của hai nhà vật lý Utah là giả tạo, là viển vông!

Cũng trong thập niên 1980 một cuộc tranh chấp gay gắt diễn ra giữa hai nhóm khoa học Pháp và Mỹ, và chỉ có thể giải quyết qua đường ngoại giao. Các nhà khoa học Viện Pasteur của Pháp tồ cáo các nhà khoa học thuộc Viện y tế của Mỹ đã ăn cắp mẫu máu từ Viện Pasteur để khám phá ra vi khuẩn HIV. Các nhà khoa học Mỹ phản công hơi yếu ớt, cho rằng các nhà khoa học Pháp… ganh tị. Không ai chịu nhường ai, và cuối cùng thì các chính khách ngoại giao phải nhảy vào can thiệp. Thế nhưng qua cuộc tranh chấp này người ta mới thấy quy trình làm việc trong các phòng thí nghiệm của Mỹ có vấn đề.

Danh sách các trường hợp lường gạt khoa học còn kéo dài và đã được đúc kết thành ít nhất là 10 quyển sách. Năm 1999, một nhà hoá học nổi tiếng người Mỹ tuyên bố rằng ông đã khám phá ra hai nguyên tố mới có thời gian tồn tại trong vòng vài giây, và đề nghị mở rộng bảng tuần hoàn nguyên tố (tức Periodic Table) từ 116 nguyên tố thành 118 nguyên tố. Đồng nghiệp khắp thế giới thoạt đầu khâm phục khám phá này, nhưng mãi đến năm 2002 người ta mới biết đó là những khám phá “dỏm”, chủ yếu là kết quả của một sự “nấu nướng” dữ kiện!

Trong lịch sử khoa học, có khá nhiều nghiên cứu đã làm tốn công sức và tiền bạc cho cả một thế hệ nghiên cứu. Cyril Burt, nhà tâm lý học người Anh, có lần “chứng minh” hùng hồn rằng hệ số thông minh (IQ) là do các yếu tố di truyền quyết định. “Phát hiện” này đã làm thiên lệch một quan điểm khoa học hơn 20 năm sau đó trước khi được chứng minh là sai lầm. Nhà sinh học người Nga, Trofim Lysenko cũng từng chi phối nền nông nghiệp Xô viết trong suốt 25 năm với những quan điểm và tuyên bố mà sau này được xem là phản khoa học, phi lý và lố bịch. Năm 1971, một chuyên gia thuộc chính phủ Philipines long trọng tuyên bố với thế giới rằng ông mới phát hiện một bộ lạc có tên là Tasaday thuộc thời đại Đồ Đá vẫn duy trì tập tục cũ mà không hề chịu ảnh hưởng của nền văn minh hiện đại. Chính phủ Philipines và một số nước phương Tây đổ biết bao tiền bạc để bảo vệ bộ lạc từ ảnh hưởng của văn minh hiện đại, một bộ lạc mà họ cho là biểu tưởng của sự “trinh nguyên”. Thế nhưng sau gần 10 năm, người ta mới biết đó là một trò lừa độc đáo và tinh vi.

Sân chơi khoa học là một sân chơi dân chủ. Trong một môi trường tri thức lành mạnh, tất cả những giả tạo và lường gạt thường bị lật tẩy và sửa đổi. Ngược lại, những nghiên cứu lương thiện và chân thật thường tồn tại lâu dài với thời gian như là những chân lý khoa học. Nhưng đạo đức khoa học chỉ vận hành tốt trong một môi trường tri thức lành lạnh.

Nguồn: KH & ĐS (Phụ san cuối tháng), 6/2006
Tiến sĩ Hwang Woo Suk

Xem Thêm

Phú Thọ: Đề xuất xây dựng dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng tỉnh nhiệm kỳ 2025 - 2030
Sáng 26/11, Liên hiệp hội tỉnh đã tổ chức hội thảo “Nghiên cứu, đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020 - 2025; đề xuất khâu đột phá và một số nhiệm vụ trọng tâm phục vụ xây dựng dự thảo Văn kiện ĐH Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025 - 2030” đối với đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà KH thuộc các trường Đại học, Cao đẳng trên địa bàn tỉnh.
Quảng Ngãi: Tìm giải pháp hoạt động có hiệu quả cho hợp tác xã
Sáng ngày 26/11, tại thành phố Quảng Ngãi, Liên hiệp hội tỉnh đã phối hợp với Liên minh Hợp tác xã tỉnh tổ chức Hội thảo khoa học tư vấn phản biện “Giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động hợp tác xã tỉnh Quảng Ngãi giai đoạn 2025 – 2030”.
Góp ý Dự thảo Kế hoạch của Vutsa thực hiện Nghị quyết 107-NQ/CP
Mới đây, Vusta tổ chức Hội thảo Góp ý Dự thảo Kế hoạch của Liên hiệp Hội Việt Nam thực hiện Nghị quyết 107-NQ/CP ngày 09/7/2024 nhằm thực hiện Nghị quyết số 45-NQ/TW về công tác trí thức. Ông Phạm Ngọc Linh – Phó chủ tịch Vusta và ông Nguyễn Quyết Chiến – Tổng Thư ký Vusta chủ trì hội thảo.
Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp giảm thiểu tác động của đốt mở tại Việt Nam
Mặc dù 68% số người được khảo sát có ý thức về môi trường, 80% có ý thức về sức khỏe, nhưng vẫn thể hiện sẽ tiếp tục “đốt đồng” (đốt lộ thiên/đốt mở trong nông nghiệp), với lý do chủ yếu “vì tin có tác dụng tốt, nhanh, rẻ”. Do vậy, cần có giải pháp truyền thông phù hợp để thay đổi thói quen này.
Mạng lưới cơ sở giáo dục đại học phải đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao
Việc quy hoạch lại hệ thống cơ sở giáo dục đại học và sư phạm giúp các cơ sở này nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu và khả năng thích ứng với những thay đổi của xã hội và nền kinh tế, cần tính toán nhu cầu đặc biệt quan trọng của đất nước về nguồn nhân lực chất lượng cao như kỹ sư bán dẫn, kỹ sư vận hành đường sắt tốc độ cao…

Tin mới

Phát triển kinh tế báo chí trong chuyển đổi số
Cùng với sự phát triển vượt bậc của công nghệ, đặc biệt là sự thay đổi mạnh mẽ trong hệ sinh thái truyền thông, chuyển đổi số là một trong những giải pháp cấp thiết và quan trọng hàng đầu nhằm đạt mục tiêu “hiện đại hóa” hoạt động báo chí theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng là “xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại”.