Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ năm, 08/05/2008 17:15 (GMT+7)

Di lặc tôn phật

Nhiều người không phải tín đồ Phật giáo lấy làm lạ, không hiểu vì sao lại có một mùa xuân mang tên một vị Phật. Hỏi ra mới hay, theo kinh điển của Phật giáo thì ngày mồng một tháng giêng âm lịch, tức mồng một Tết Nguyên đán, là ngày víacủa Phật Di lặc, nên Phật giáo mới kính mừng ngày này như để mở đầu cho mùa xuân, một năm mới với ước nguyện được nương uy đức và đạo hạnh của một bậc vô thượng sưmà tu học theo chánh pháp, đem đạo hoà vào đời sống hàng ngày.

Phật Di lặc, gọi cung kính hơn là một hình tượng quen thuộc trong tín ngưỡng dân gian đã quá quen thuộc với mọi người. Đó là một vị sư to béo đẫy đà, mặc áo không cúc, thường ngồi chễm chệ, phanh ngực, hoặc đứng hiên ngang, như khoe cái bụng to tròn, mặt mày rạng rỡ. Đặc biệt là nụ cười hớn hở luôn nở trên môi, khiến mọi người đều cảm thấy hoan hỷ, vui thích, có cảm tưởng như lúc nào cũng nghe được tiếng cười ha hả, vang động của ông. Đó là, nụ cười của từ bi, hỷ xả,vô cùng cao quý, có thể làm tiêu tan mọi thù hận, oán ghét, làm lu mờ mọi khổ đau, phiền não, diệt trừ hết ma vương quỷ dữ trong dạ con người.

Theo kinh sách thì Phật Di lặc xuất thân trong một gia đình Bà la môn giáo, dòng quý tộc, ở thôn Kiếp Ba Lợi, nước Ba La Nạ (Nam Thiên Trúc thuộc Ấn Độ cổ đại), có hiệu là A Dật Đa ( Adjita) nghĩa là “Vô Năng Thắng” (Không gì có thể thắng nổi). Di lặc là tiếng phiên âm từ Phạm ngữ Maitreya Bodhisattvanghĩa là “Từ Thị” (người có lòng từ bi), hoặc “Tử Bi”. Ngài và Phật Thích Ca là người cùng thời. Ngài theo đức Thích Ca xuất gia, tụ tập chánh pháp và trở thành đệ tử của Phật. Sau ngài nhập diệt (vào ngày mồng một tháng giêng lịch âm), trước Phật Thích Ca.

Tín ngưỡng Phật Di lặc đã được lưu hành rất sớm ở Trung Hoa theo dòng Phật giáo Đại Thừa, mà sau này truyền bá sang nước ta, ảnh hưởng rất sâu đậm. Đời Tây Tần đã có tranh vẽ tượng Phật Di lặc (còn lưu ở chùa Bình Linh, tỉnh Cam Túc). Còn tượng Phật Di lặc trước đời Tống, đời Ngũ Đại thì có hai loại hình tượng Phật Di lặc là: Di Lặc Bồ Tát (do dựa theo kinh “Di lặc trường sinh”) mặc y phẩm Bồ Tát, giảng kinh cho Chư Thiên ở cung trời Đâu Suất; và Di Lặc Như Lai (dựa theo kinh “Di Lặc hạ sinh”) sau khi hạ sinh thành Phật, hình tượng không khác biệt mấy so với Phật Thích Ca (xem minh hoạ).

Phật Di lặc - vị Phật của tương lai – vào thời ấy thường được mô tả không khác vị Bồ Tát khác, chỉ khác ở vương miện ngài đội có phù đồ, và trên tay ngài có cầm bình nước. Trong suốt thời kỳ thành lập của Phật giáo Trung Hoa, Phật Di lặc được mô tả ngồi trên một chiếc ghế, hoặc một ngai vua, với chân bắt chéo, hoặc chân trái buông xuống, tay phải chống cằm như đang suy nghĩ về tương lai.

Cho đến đời Ngũ Đại, trong dan gian mới xuất hiện thêm một hình tượng Phật Di lặc độc nhất vô nhị có miệng cười rạng rỡ hồn nhiên, sau lưng quảy bị vải gai, hiển hiện tính tình rộng rãi, cởi mở, rong ruổi khắp nơi. Đó là hình tượng Phật Di lặc chúng ta thường thấy ngày nay trong những tranh tượng, kinh sách ở các tự viện của Phật giáo, được gọi à “ Tiếu Khẩu Di lặc Phật”, một hình tượng mà các nhà nghiên cứu phương Tây đã tấm tắc gật gù cho rằng “ Một biến đổi độc đáo trong sáng tạo gây kinh ngạc”, hay “ một sự biến thái kỳ diệu hoàn toàn của người Trung Hoa”.

Tiếu Khẩu Di lặc Phật,dân gian còn gọi là “ Tiếu Phật”, hay “ Di lặc Phật bụng phệ”, đã xuất hiện hàng loạt tại các tự viện ở tỉnh Triết Giang (Trung Hoa) sau thời Ngũ Đại, do nghệ nhân tạo hình tượng theo tướng mạo của một vị Hoà thượng có tên là Khế (Khiết) Thử. Hoà thượng Khế Thử là người vùng Minh Châu (Triết Giang), hiệu là Trường Đinh Tử, thường hay chống tích trượng, trên trượng có quảy một túi vải gai, ngao du khắp nơi hành khất và thuyết pháp, mọi thứ xin được đều bỏ vào túi vải, nên người đương thời gọi ông là “Bố Đại Hoà thượng” (Hoà thượng túi vải).

Theo truyền thuyết thì Bố Đại Hoà thượng có thân hình béo tốt, y phục tuỳ tiện, cử chỉ, ngôn ngữ lẫn hành vi đều không câu nệ tiểu tiết, có tài dự đoán được lành dữ, biết nắng mưa, gió, bão rất linh nghiệm, thần bí khôn lường. Năm Trinh Minh thứ 2, đời Hậu Lương (916), Bố Đại Hoà thượng ngồi trên một tảng đá ở Nhạc Lâm tự mà nhập tịch, để lại một bài kệ rằng: “ Di Lặc đúng Di lặc, Phân thân ra muôn vàn, Mọi lúc đi dạy người đời, Mà người đời không tự biết”.

Dựa vào bài kệ đó mà người ta cho rằng Hoà thượng Khế Thử chính là Phật Di lặc hoá thân chuyển thế, bèn an táng nhục thân của ông tại một nơi cách Nhạc Lâm tự hai dặm về phía tây, lập tháp thờ phụng đặt tên là “ Am Di Lặc”, xây gác, đắp tượng... Dần dần sau đó, tượng Bố đại Hoà thượng lưu hành khắp nơi với bụng lớn, miệng cười tươi rói đầy lạc quan, khi đứng khi đi với tích trượng quảy túi vải, khi ngồi với năm đứa bé khắp mình tạo nên hình tượng “ Ngũ tử quấy Di lặc”, hoặc ngồi với sáu đứa trẻ leo trèo tượng trưng cho “Lục lặc - Lục căn” đã được giao hoá. Theo thời gian, hình tượng của ngài biến hoá ngày càng sinh động.

Tượng ông Thần Tài ngày nay cũng có tướng mạo mang dáng dấp “nhái” chẳng khác gì Bố đại Hoà thượng, với tay nâng và tung lên những nén vàng lấp lánh, biểu hiện cho sự phồn vinh phú quý, khiến nhiều người rất nhầm lẫn với hình tượng của Phật Di lặc.

Trên điện Di lặc trong một ngôi đại tự ở Bắc Kinh, ngày nay còn treo một câu đối xưng tán Tiếu Khẩu Di lặc rất tuyệt diệu:

“Đại đỗ năng dung, dung thế gian nan dung chi sự

Hàm nhan vi tiếu, tiếu thế gian nan tiếu chi nhân”.

Nghĩa là:

Cái bụng lớn có thể dung chứa những việc mà người đời không dung chứa được

Miệng nở nụ cười tươi với những điều mà người đời khó có thể cười được.

Nguồn: Dân tộc & Thời đại, số 117, tr 27

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Tuổi trẻ VUSTA tự hào được rèn luyện, trưởng thành dưới cờ Đảng quang vinh
Đại hội Đảng bộ Liên hiệp Hội Việt Nam (VUSTA) nhiệm kỳ 2025–2030 được tổ chức thành công vào sáng ngày 21/7. Tại Đại hội, đại diện Đoàn Thanh niên VUSTA đã có bài phát biểu chúc mừng đại hội. Bí thư Đoàn Thanh niên Lê Thị Thủy khẳng định: “Tuổi trẻ VUSTA tự hào được rèn luyện, trưởng thành dưới cờ Đảng quang vinh và luôn xác định rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong công cuộc đổi mới đất nước”.
Cuộc thi sáng tác biểu trưng (logo) Đảng uỷ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương
Hướng tới chào mừng Đại hội Đảng bộ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Cuộc thi sáng tác biểu trưng (logo) Đảng uỷ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương và biểu trưng (logo) Đại hội đại biểu Đảng bộ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030 được chính thức khởi động từ ngày 18/7/2025.