Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ sáu, 08/09/2006 22:14 (GMT+7)

Đại tiện bí

Về chứng này Thương hàn luận có nhiều cách nói dương kết, âm kết, tỳ ước, phong phí, nhiệt bí, hàn bí, thấp bí, nhiệt táo, phong táo. Vì nguyên nhân và cơ chế sinh bệnh khác nhau nên triệu chứng lâm sàng cũng khác nhau, cần phân biệt hư, thực để chữa.

1 - Nguyên nhân bệnh cơ

Thức ăn uống vào vị qua vận hoá hấp thu tinh hoa của đồ ăn thức uống, còn cặn bã cuối cùng thì xuống đại trường để truyền tống ra ngoài thành phân.

Nếu công năng của trường vị bình thường thì đại tiện thông lợi không sinh chứng đại tiện bí.

Nếu trường vị bị bệnh hoặc vì táo nhiệt kết trong hoặc vì khí hư không có sức đẩy xuống hoặc vì huyết hư, đường ruột khô sáp lại và âm hàn ngưng kết đều có thể gây nên chứng đại tiện bí với tính chất khác nhau.

+ Người vốn dương thịnh trường vị có tính nhiệt, hoặc uống rượu ăn cay, uống nóng, ăn béo bổ bừa bãi làm trường vị tích nhiệt, hoặc bị cảm nhiệt mà dư nhiệt còn lưu luyến, tân dịch bị hao tổn làm cho đường ruột không nhuận do đó phân khô kết lại khó bài tiết ra.

+ Chứng thực: là có nhiệt bí và khí bí.

+ Chứng hư: là có khí hư, huyết hư, âm hư và dương hư.

2 - Biện chứng:

Chứng này thường hiện ra là số lần đại tiện ít, có khi 3 đến 5 ngày có khi 6 đến 7 ngày thậm chí lâu hơn mới đi một lần, có khi số lần đại tiện không giảm nhưng chất phân khô ráo, cứng rắn khó đẩy ra. Nhưng có số ít bệnh nhân tuy đi đại tiện phân không khô nhưng khó đẩy phân ra. Có bệnh nhân ngoài chứng đại tiện bí, thì không có triệu chứng gì. Một số bệnh nhân sinh chứng nhức đầu, choáng váng trong bụng chướng đau, nặng có bụng đau, bụng đầy ợ hơi, kém ăn, ngủ không yên giấc, tâm phiền dễ giận.

Đại tiện bí kéo dài thường sinh bệnh trĩ, hoặc rặn nhiều mạnh làm giang môn nứt ra.

Cách chữa : Chứng này không phải chỉ thông hạ mà cần theo nguyên nhân gây bệnh khác nhau mà tìm cách chữa khác nhau.

3 - Chứng nhiệt bí:

Phân khô kết, tiểu tiện ngắn đỏ, mặt đỏ, mình nóng, có khi còn có bụng chướng, bụng đầy, miệng khô, miệng hôi, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng hoặc vàng khô, mạch hoạt sác.

Vì: vị là bể của cơm nước, ruột giữ chức truyền đạo, nếu trường vị tích nhiệt, hao tổn tân dịch thì phân khô kết nhiệt phục ở trong.

Nhiệt của tỳ vị chưng bốc lên trên nên miệng khô, miệng hôi, nhiệt tích trong ruột, khí ở ruột không thông nên bụng chướng, bụng đau.

Mình nóng, mặt đỏ cũng là triệu chứng nhiệt thịnh ở kinh dương minh.

Nhiệt truyền xuống bàng quang thì tiểu tiện ngắn đỏ, rêu lưỡi vàng khô là nhiệt đã hại tân nên hoả táo. Mạch hoạt sác là lý thực nhiệt.

4 - Phép điều trị: thanh nhiệt nhuận trường thông đại tiện

Phương thuốc: ma tử nhân hoàng

Đại hoàng 15g

Ma nhân 45g

Hạnh nhân 30g

Bạch thược 35g

Chỉ thực 30g; hậu phác 30g

Tiết nhiệt thông đại tiện

 
Giáng khí nhuận trường

 
Dưỡng âm hoà lý

 
Hành khí trừ đầy

Nếu tân dịch đã tổn thương gia thêm sinh địa, huyền sâm, mạch môn để dưỡng âm sinh tân.

Nếu đại tiện đã thông nhưng chưa thoải mái thì vẫn nên uống nhưng giảm liều và cách ngày uống một lần.

Nếu người gầy róc, tóc khô cứng dễ gẫy thì dùng bài trên gia nhục dung, quy nhân, thảo quyết minh (sao vàng)

Các vị tán nhỏ dây mịn dùng mật ong làm hoàn mỗi hoàn nặng 10g mỗi lần uống 5 hoàn vào lúc đói ngày uống 2 lần.

(Nếu không có đại hoàng bắc thì dùng đại hoàng nam có tên gọi khác là cây chút chít, cây lưỡi bò. Dùng rễ thu hoạch vào tháng 1 và 2 âm lịch phơi khô sao qua lượng gấp 3 lần dùng thay đại hoàng bắc. Theo kinh nghiệm dùng đại hoàng nam chữa có hiệu quả ổn định lâu hơn đại hoàng bắc).

Kiêng: ăn những thức ăn cay nóng, uống nóng và ăn nhiều các thức béo bổ.

Nguồn: T/c Đông y, số 351,25/7/2003, tr 28

Xem Thêm

An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Hà Giang: Góp ý dự thảo sửa đổi Luật Chất lượng sản phẩm
Ngày 13/6, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật (Liên hiệp hội) tỉnh đã tổ chức hội thảo góp ý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hoá (CLSPHH). Tham dự hội thảo có lãnh đạo đại diện các Sở, ban ngành của tỉnh, các hội thành viên Liên hiệp hộivà các chuyên gia TVPB.
Đại hội thi đua yêu nước Liên hiệp Hội Việt Nam lần thứ V
Đây là sự kiện chính trị quan trọng và có ý nghĩa sâu sắc trong công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam), là ngày hội tôn vinh điển hình tiên tiến các tập thể, cá nhân nhà khoa học trong hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam đã nỗ lực phấn đấu, đóng góp cho công tác hội và sự nghiệp KH&CN nước nhà.
THI ĐUA LÀ YÊU NƯỚC!
Năm 2025 không chỉ đánh dấu nhiều ngày lễ trọng đại của đất nước, mà còn là mốc son đưa Việt Nam bước vào một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc.
Thảo luận, đề xuất các giải pháp phát triển hạ tầng xanh hướng tới xây dựng đô thị bền vững
Ngày 6/6, Liên hiệp Hội Việt Nam phối hợp với Tổng Hội Xây dựng Việt Nam tổ chức Hội thảo Phát triển hạ tầng xanh hướng tới xây dựng đô thị bền vững. Các chuyên gia, nhà khoa học tại hội thảo đã làm rõ vai trò và nhu cầu cấp thiết của phát triển hạ tầng xanh, đồng thời đề xuất nhiều giải pháp về chính sách và công nghệ.