Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ năm, 21/09/2006 14:20 (GMT+7)

Béo phí - quan niệm của Đông y và biện chứng luận trị

* Triệu chứng của bệnh: ở mức độ nhẹ thường không biểu hiện rõ rệt, ở mức độ vừa: người bệnh sợ nóng, ra nhiều mồ hôi, mệt mỏi, chân phù. Nếu ở mức độ nặng có thể dẫn tới viêm xương, bàn chân phẳng, viêm da, phồng tĩnh mạch, bụng sệ, ảnh hưởng tới trao đổi khí, ngủ nhiều – có thể gây cao huyết áp, xơ cứng động mạch, đái tháo đường, viêm túi mật...

Nguyên nhân và cơ chế bệnh:

Nguyên nhân bệnh nhiều khi không rõ (dạng nguyên phát) hoặc có khi rõ rệt (dạng thứ phát). Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi, cả nam và nữ. Đông y thường xếp bệnh này vào các chứng “béo phì”, “đàm thấp”, “thũng trưởng”, “ứ thũng”...

- Do ăn uống: ăn uống là nguồn vật chất để duy trì và phát triển cơ thể, nên lượng ăn quá lớn, béo ngọt nhiều quá, lượng mỡ tích lại trong cơ thể lâu dài sẽ ảnh hưởng đến công năng vận hoá của tỳ vị, nội thấp sinh ra đọng lại ở cơ da, khiến cơ thể béo phì, thũng trệ.

Lại xét thấy có nhiều người vô lo, vô nghĩ, ít vận động, khí huyết vận hành không thông, tỳ mất kiện vận, thăng thanh, giáng trọc bị rối loạn, thuỷ thấp đình lưu gây nên bệnh.

- Do tiên thiên bẩm phú, thận là gốc của tiên thiên, chịu trách nhiệm về tàng tinh, là nguồn của sinh trưởng, dậy thì, sinh lý của con người. Sách viết: “bẩm phú hữu dư, người đa phần là béo”.

Cơ chế sinh bệnh của béo phì còn nhiều điểm chưa thật sáng tỏ, có nhiều yếu tố ảnh hưởng và cùng kết hợp với nhau. Gốc bệnh vẫn chủ yếu là chính khí hư suy, còn đờm thấp ứ đọng trong cơ thể chỉ là ngọn của bệnh.

Trong quá trình chẩn trị, các thầy thuốc Đông y thường dùng phép “Biện chứng luận trị” để phân biệt các thể bệnh, tìm ra gốc, ngọn để xử phương, dụng dược. Trên thực tế đã thu được nhiều kết quả khả quan.

Biện chứng luận trị:

Thể vị nhiệt:

Béo phì, cơ thể đầy đặn, sắc mặt đỏ nhuận, ăn nhiều, mau đói, miệng khát, thích uống lạnh, miệng đắng hôi, đại tiện bí kết, táo bón, lưỡi đỏ, rêu vàng dầy mà khô, mạch hoạt sác.

* Phương pháp chữa: thanh vị tả hoả, kiện tỳ hoà vị.

* Bài thuốc: Tiểu thừa khí thang (Thương hàn luận) gộp với bảo hoà hoàn (Đan khê tâm pháp).

Sơn tra 10g

Thần khúc 6g

Bán hạ chế 10g

Phục linh 10g

Trần bì 6g

Liên kiều 10g

Lai phục tử 10g

Hậu phác 6g

Chỉ thực 10g

Đại hoàng 6-10g

Sắc uống ngày 1 thang

Thể tỳ hư

Béo phì, trước đây có tiền sử ăn uống quá nhiều. Miệng nhạt vô vị, sau khi ăn bụng trướng, đại tiện phân nát, mệt mỏi mất sức, lười nhác muốn nằm, hụt hơi ngại nói, tự đổ mồ hôi, sắc mặt héo vàng, chất lưỡi đỏ nhạt, có hằn răng, rêu trắng, mạch hoãn nhược.

* Phương pháp chữa: ích khí kiện tỳ, thảm thấp chỉ tả.

* Bài thuốc: sâm linh bạch truật tán (cục phương) gia vị.

Liên tử nhục 12g

Ý dĩ nhân 20g

Sa nhân 03g

Cát cánh 05g

Bạch biển đậu 30g

Bạch phục linh 15g

Nhân sâm 10g

Cam thảo 6g

Sơn dược 30g

Bạch truật 10g

Sơn tra 10g

Sắc uống ngày 1 thang

Thể đàm trọc

Béo phì, bình thường vốn thích rượu, thích ngọt, ngực bụng bí đầy, ho suyễn đờm bọ, nôn ra đờm dãi, mệt mỏi, ham ngủ, chân tay bí bách nặng nề, đầu váng mắt hoa, tim hồi hộp, chất lưỡi đỏ nhạt, rêu vàng nhớt, mạch huyết hoạt.

* Phương pháp chữa: kiện tỳ ráo thấp, thanh nhiệt hoá đờm.

* Bài thuốc: nhị trần thang (cục phương) gộp với trạch tả thang (kim quỹ yếu lược) gia vị.

Bán hạ chế 15g

Phục linh 12g

Bạch truật 10g

Đạm trúc diệp 3g

Trúc nhự 5g

Trúc lịch tươi 6g

Ty qua lạc (xơ mướp) 6g

Trạch tả 12g

Lai phục tử 10g

Cát căn 10g

Thạch xương bồ 9g

Cam thảo 6g

Sinh khương 3 lát

Ô mai 6g

Sắc uống ngày một thang.

Thể khí trệ huyết ứ

Béo mập, cơ thể đầy, hụt hơi thở gấp, tim ngực bí đầy, nhói đau, hoạt động thì tăng nặng, mạng sườn trướng đau, miệng môi đỏ, da vừn hoa, sắc mặt xám tối, chất lưỡi tím, rêu vàng nhuận, mạc tế sác.

* Phương pháp chữa: sơ can lý khí, hoạt huyết hoá ứ.

* Bài thuốc: Sài hồ sơ can tán (cảnh nhạc toàn thư) gộp với huyết phủ trục ứ thang gia vị.

Sài hồ 9g

Xuyên khung 6g

Hương phụ 10g

Chỉ xác 10g

Xích thược 10g

Bạch thược 10g

Trần Bì 10g

Cam thảo 6g

Đương quy 10g

Sinh địa 10g

Đào nhân 10g

Hồng hoa 6g

Ngưu tất 10g

Cát cánh 5g

Đại hoàng 6g (sao rượu)

Sắc uống ngày 1 thang.

Thể tỳ thận dương hư

Cơ thể mập, yếu. Người sợ lạnh, chân tay lạnh, thở suyễn khò khè, tiểu đêm nhiều lần, lưng gối mỏi mềm, chân phù, phân nát loãng, đái dầm, chất lưỡi nhạt, rêu trắng, mạch hư nhược.

* Phương pháp chữa: ôn thận kiện tỳ, trợ dương tiêu thũng.

* Bài thuốc: Chân vũ thang (Thương hàn luận) gộp với thận khí hoàn (Kim quỹ yếu lược).

Phục linh 12g

Bạch thược 10g

Bạch truật 10g

Đạm phụ phiến 10g

Can khương 3g

Nhục quế 3g

Địa hoàng 15g

Sơn thù du 5g

Sơn dược 10g

Trạch tả 10g

Đan bì 10g

Ích trí nhân 10g

Tang phiêu diêu 10g

Thỏ ty tử 10g

Tiên linh tỳ 10g

Sắc uống ngày 1 thang.

Nguồn: T/c Đông y, số 329, 25/9/2001, tr 28

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Công nghệ mới trong xử lý chất thải góp phần phát triển bền vững ngành chăn nuôi Việt Nam
Ngày 3/7, Liên hiệp Hội Việt Nam phối hợp với Liên hiệp hội tỉnh Bắc Ninh và Hội Chăn nuôi Việt Nam tổ chức Hội thảo Phổ biến một số công nghệ mới có hiệu quả trong xử lý chất thải chăn nuôi. Hội thảo thu hút sự tham dự của đông đảo người sản xuất, kinh doanh, hộ chăn nuôi và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.
"Sắp xếp lại giang sơn” là bước đi lịch sử
Sáng 30/6, Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ công bố Nghị quyết của Quốc hội về sáp nhập tỉnh, thành phố cùng các quyết định của Trung ương Đảng thành lập đảng bộ tỉnh và nhân sự lãnh đạo địa phương tại Thành phố Hồ Chí Minh và có bài phát biểu với nhân dân Thành phố, đồng thời gửi gắm thông điệp tới nhân dân cả nước.
Phối hợp thúc đẩy giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật
Vừa qua, Viện Tài chính vi mô và Phát triển cộng đồng (MACDI) - tổ chức trực thuộc VUSTA - đã có buổi làm việc và ký kết thỏa thuận hợp tác với Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Y tế và Liên hiệp hội tỉnh nhằm triển khai Dự án “Thúc đẩy giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật tại An Giang, Bắc Ninh và Hòa Bình với sự tham gia của nhóm hỗ trợ trẻ hòa nhập”.
Công bố giải thưởng Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật tỉnh Quảng Trị lần thứ XI
Sáng ngày 30/6, Ban Tổ chức Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Quảng Trị tổ chức Công bố các quyết định khen thưởng và trao thưởng Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật tỉnh Quảng Trị lần thứ XI (2024 – 2025). Tham dự có các thành viên trong Ban Tổ chức Hội thi; các tác giả, nhóm tác giả của 23 giải pháp, đề tài đạt giải tại Hội thi lần này.
Đoàn công tác VUSTA làm việc với CDC tỉnh Quảng Ninh về công tác phòng/chống HIV/AIDS
Chiều ngày 27/6, Đoàn công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đã có buổi làm việc với Lãnh đạo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ninh (CDC) nhằm đánh giá tiến độ, kết quả triển khai các hoạt động trong khuôn khổ dự án Quỹ toàn cầu - VUSTA về phòng, chống HIV/AIDS.
Thanh Hóa: Sơ kết hoạt động 6 tháng đầu năm và phát động Giải thưởng Sáng tạo KHCN năm 2025
Ngày 27/6/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Thanh Hóa (Liên hiệp hội) tổ chức Hội nghị Ban Chấp hành mở rộng lần thứ 4 nhiệm kỳ 2024 - 2029 về sơ kết hoạt động 6 tháng đầu năm 2025, triển khai nhiệm vụ 6 tháng cuối năm và phát động tham gia Giải thưởng Sáng tạo Khoa học công nghệ Việt Nam năm 2025 (Giải thưởng).
An Giang: Anh nông dân truyền cảm hứng giáo dục STEM
Anh Nguyễn Ngọc Đệ - một nông dân chỉ học hết lớp 6, hiện sinh sống tại xã Vĩnh Hanh, huyện Châu Thành, tỉnh An Giang - đã xuất sắc đoạt giải Nhất tại Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật tỉnh An Giang lần thứ XIV (2024-2025) với giải pháp mang tên “Mô hình Hạm đội Trường Sa phục vụ giáo dục STEM”.