Hoạt chất có thể là những hợp chất vô cơ (kali, natri, calci, magiê, selen, kẽm, iod… tồn tại trong cây ở dạng muối) hoặc hữu cơ. Các hoạt chất hữu cơ chiếm phần lớn, được chia thành nhiều nhóm khác nhau dựa vào cấu trúc hoá học và các đặc tính lý - hoá của chúng như glucosid tim, sapanin, alcaloid, flavonoid, anthranquinon, tanin,… nhựa, tinh dầu, chất béo, chất nhầy, chlorophyl,… Một cây bao giờ cũng chứa nhiều nhóm hoạt chất khác nhau và tác dụng dược lý của cây có thể chỉ do một nhóm chất, hoặc do sự phối hợp của nhiều nhóm chất với nhau. Các hoạt chất trên đây sau đó được xác định tác dụng và cấu trúc. Rồi người ta chiết xuất chúng thành những tinh chất để có thể sử dụng riêng, hoặc bán tổng hợp, hoặc tổng hợp để tạo ra những hoạt chất khác có tác dụng tốt hơn, ít độc hơn và giá thành rẻ hơn. Các hoạt chất này, một mặt tác động vào quá trình sinh học bình thường của cơ thể; mặt khác, hạn chế các hoạt động của vi khuẩn, ký sinh trùng,… hoặc tiêu diệt chúng; một số khác lại có thể gây độc đối với tế bào.
Ngày nay, người ta phát hiện một số cây có tính kháng sinh đối với vi khuẩn, siêu vi khuẩn và nấm mốc. Tính kháng sinh thực vật thường do nhiều chất có hoạt tính sinh học nên khó bị lờn thuốc hơn kháng sinh tổng hợp, như Tỏi, Tràm, Nghệ, Gừng… đều có từ 3-7 thậm chí 10 hoạt chất có tính kháng sinh.
Nhân loại hàng mấy ngàn năm đều sử dụng cây cỏ làm nguyên liệu chủ yếu để chữa bệnh. Hoá chất, kháng sinh, các chất đồng vị phóng xạ chỉ được đề cập đến vài ba trăm năm gần đây, nhưng có quá nhiều phản ứng phụ gây nhiều độc hại, nên xu thế trên thế giới đang trở về các chất có nguồn gốc thiên nhiên, chính là cây thuốc.
Nước ta có chủng loại thực vật phong phú, cây cối quanh năm tươi tốt, và quan trọng nhất, có rất nhiều kinh nghiệm trong việc dùng dược liệu, nên đây là một phương cách tốt để phòng và chữa bệnh, mà lại tiện lợi, sẵn có và rẻ tiền.
Nguồn: Thuốc & Sức khoẻ, số 292,15/9/2005