Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ tư, 05/07/2006 19:43 (GMT+7)

Vệ sinh tâm thần

“Vệ sinh tâm thần” (Mental Hygiene) là một chuyên ngành của “Tâm lý học sức khoẻ” nghiên cứu vấn đề làm thế nào giúp con người có được một sức khoẻ dồi dào cả về tâm lý và thể chất, một nhân cách lành mạnh và một năng lực thích ứng xã hội ưu việt. “Vệ sinh tâm thần” đôi khi còn là “Vệ sinh tinh thần” hay “Vệ sinh tâm lý” có nhiệm vụ chủ yếu là giữ gìn sức khoẻ của hoạt động tâm lý của con người, phòng ngừa các bệnh tâm thần. “Vệ sinh tâm thần” theo nghĩa rộng là giữ gìn và nâng cao năng lực thích ứng của con người với môi trường xung quanh, đảm bảo cho con người sống khoẻ, sống lâu và sống có ích, nâng cao tố chất tâm lý và thể chất của giống nòi.

Sơ lược tiểu sử

Kể từ đầu thế kỷ XX, do sự phát triển nhanh chóng của các ngành khoa học, y học đang từ việc nặng về chữa trị chuyển dần theo hướng phòng bệnh và chữa bệnh song song. Kể từ đó, việc phòng ngừa các bệnh tâm thần được mọi người đặc biệt quan tâm. Năm 1872, sau khi nhà bệnh học tâm thần Pháp P. Pinel lần đầu tiên nêu vấn đề cần coi trọng “Vệ sinh tâm thần” thì nhân vật có ảnh hưởng to lớn nhất là C. Ư. Beers người Mỹ. Vì có người anh mắc chứng loạn thần kinh bất thình lình ngã lăn đùng giãy giụa, sùi bọt mép, nên Beers lo chứng bệnh đó di truyền đến mình, thành thử anh luôn sống trong tâm trạng sợ hãi, lo lắng và căng thẳng. Cuối cùng Beers phải vào bệnh viện tâm thần do tinh thần hoảng loạn, thất thường, không ổn định. Beers sống trong bệnh viện ba năm, anh bị đối xử hết sức thô bạo và tàn nhẫn, đồng thời tận mắt chứng kiến cảnh các bạn bệnh nhân phải sống cuộc sống tồi tệ, phi nhân, hết sức thảm thương. Sau khi xuất viện, Beers đi khắp mọi nơi hô hào cải thiện cách đối xử với các bệnh nhân tâm thần, tích cực tham gia công tác chăm sóc các bệnh nhân tâm thần và ra tuyên truyền cho công tác dự phòng các bệnh tâm thần. Năm 1908, với một văn phong sinh động và hàm súc, Beers viết cuốn sách bất hủ “Tự tìm lại được linh hồn đã mất”. Nhà tâm lý học nổi tiếng W.James đã viết lời tựa cho cuốn sách và đánh giá rất cao cống hiến của Beers. Còn A. Meyer, người sáng lập khoa bệnh học tâm thần (Psychiatry) đã ca ngợi cuốn sách đó là kiệt tác về “Vệ sinh tâm thần”. Và cũng chính từ đó thuật ngữ “vệ sinh tâm thần” được sử dụng rộng rãi trong khoa học và trong đời sống. Về sau Beers bắt tay thành lập một tổ chức ra sức tuyên truyền và thúc đẩy phong trào “Vệ sinh tâm thần”.

Hội “Vệ sinh tâm thần” bang Connecticut thành lập tháng 5 năm 1908 là tổ chức vệ sinh tâm thần đầu tiên trên thế giới. Hội “Vệ sinh tâm thần” Mỹ thành lập tháng 2 năm 1909. Sau đó các nước Pháp (1920), Bỉ (1921), Anh (1923), Đức và Nhật Bản (1925), Italia (1926)… lần lượt thành lập Hội “Vệ sinh tâm thần”.

Đại hội vệ sinh tâm thần quốc tế khai mạc tại Washington tháng 5 năm 1930, gồm các đại biểu đến từ 53 quốc gia trên thế giới. Các báo cáo và tham luận của Đại hội đã thành lập một Uỷ ban Vệ sinh tâm thần quốc tế.

Nội dung và nhiệm vụ

Nội dung công tác của “Vệ sinh tâm thần” vô cùng rộng, tất cả xoay quanh trọng tâm xây dựng một nhân cách lành mạnh, kiện toàn và hướng thiện. Xét theo chiều dọc, ngay từ những giai đoạn bắt đầu từ lúc mang thai cũng đã có sự chăm sóc Vệ sinh tâm thần tương ứng. Còn nếu xét theo chiều rộng thì bao quát cả vấn đề vệ sinh tâm thần đối với những nghề hoặc quần thể khác nhau. Ngang và dọc đan xen với nhau tạo cho công tác Vệ sinh tâm thần đi vào mọi mặt của đời sống xã hội loài người, liên quan tới từng thành viên của xã hội.

Những vấn đề cốt lõi của “Vệ sinh tâm thần” gồm các mặt chủ yếu sau đây:

Vấn đề kiện toàn nhân cách. Một nhân cách lành mạnh, kiện toàn là tiêu chí chủ yếu của sức khoẻ tâm thần, nó thể hiện ở chỗ có những hành vi thích hợp, cảm xúc yên vui, nhận thức đúng đắn và thích ứng dễ dàng với hoàn cảnh thực tế. Một nhân cách ưu việt cho thấy con người ấy có thể thích ứng một cách nhịp nhàng với hoàn cảnh biến đổi hay không. Con người có nhân cách lành mạnh, kiện toàn phải là con người có phẩm chấn đạo đức cao đẹp, có nhân sinh quan đúng đắn, yêu tập thể, yêu lao động, một trái tim rộng lượng, khoan dung, tính tình hoà nhã, thuần cẩn, vui vẻ, giản dị, khiêm tốn, không tự đề cao mình, xem mình là trung tâm, biệt tự phê bình, sẵn sàng giúp đỡ người khác, không xu nịnh, bợ đỡ, không cố chấp, chủ quan phiến diện, bình tĩnh ung dung trước các biến cố, có ý chí nghị lực vượt qua nghịch cảnh, khắc phục mọi trở ngại khó khăn.

Khoa Tâm lý học cho hay, các nhân tố sinh lý và tâm lý, thể chất và tinh thần hoà quyện với nhau, bồi bổ cho nhau và chế ước lẫn nhau. Bồi dưỡng, trau dồi và duy trì nhân cách lành mạnh một mặt phải biết giữ gìn vệ sinh tâm thần, mặt khác phải biết các nguyên tắc ưu sinh, ưu dục, coi trọng tác dụng của các nhân tố di truyền, chú ý ảnh hưởng của hoàn cảnh, vai trò của giáo dục v.v…

Vệ sinh tâm thần ở giai đoạn lứa tuổi trong quá trình phát triển cá thể. Ngày nay nhiều nước trên thế giới bắt đầu dạy trẻ từ “không tuổi” và coi đó là một biện pháp hữu hiệu đào tạo nhân tài. Ở Mỹ, Nhật và Trung Quốc còn mở những lớp học riêng cho những bà mẹ đang mang thai gọi là “Thai giáo”. Dưới góc độ “Tâm lý học”, Thai giáo có nghĩa là tạo ra một môi trường có những kích thích thuận lợi, hài hoà, tránh các phản ứng quá độ, tiêu cực, căng thẳng, đảm bảo cho các bà mẹ mang thai có được một trạng thái tinh thần yên vui, phấn chấn, sinh hoạt điều độ, dinh dưỡng đầy đủ, khiến cho thai nhi phát triển thuận lợi, bình thường, mạnh khoẻ, tạo tiền đề sau này sinh ra những đứa con khoẻ mạnh, thông minh, nhân cách hoàn chỉnh.

Nhiều hành vi và thói quen đứa trẻ dần dần học được và hình thành sau lúc lọt lòng, vì thế việc giáo dục đúng đắn sẽ có tác dụng cực kỳ quan trọng đối với việc phát triển và hình thành nhân cách tương lai của đứa trẻ. Ngay ở thời kỳ vườn trẻ, nhân cách của đứa trẻ dần dần được hình thành. Tới tuổi đi học, tính mềm dẻo của nhân cách dần dần giảm đi, tuy vẫn trong tình trạng không ngừng thay đổi. Bởi vậy, cần coi trọng vấn đề giáo dục vệ sinh tâm thần ngay từ lứa tuổi học trò. Ở tuổi thanh niên ở thời kỳ “Tái tạo nhân cách”, tuổi trẻ lúc này phải đối mặt với nhiều bước ngoặt trong đời, bởi vậy cần phải giải quyết đúng đắn nhiều vấn đề về mặt vệ sinh tâm thần. Tới tuổi trung niên, những đặc điểm tâm lý và thể chất đã tương đối ổn định, đã gánh vác mọi mặt công tác trong đời sống xã hội, đảm đương việc giáo dục thế hệ mai sau, bởi vậy họ cũng phải là những người thực thi tích cực công tác vệ sinh tâm thần đối với bản thân và đối với con cái. Còn đối với người già, công tác vệ sinh tâm thần có phức tạp và tế nhị hơn. Ở đây con đường và phương pháp giúp người già thực hiện tốt vệ sinh tâm thần cho chính bản thân là vấn đề cực kỳ quan trọng.

Triển vọng của vệ sinh tâm thần

Trong tương lai, phân môn Vệ sinh tâm thần có tiềm lực và viễn cảnh phát triển vô cùng rộng lớn.

Xét từ góc độ vị trí và vai trò của vệ sinh tâm thần trong toàn bộ hệ thống khoa học ta thấy rằng, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của sinh học và y học, đặc biệt là của Tâm lý học, ta thấy vệ sinh tâm thần, với tư cách là một phân môn của tâm lý học sức khoẻ, có khả năng tích hợp và đan xen mạnh mẽ, hoàn toàn có triển vọng trở thành một bộ môn tổng hợp thâm nhập vào nhiều ngành khoa học xã hội cũng như khoa học tự nhiên. Những nghiên cứu trong lĩnh vực vệ sinh tâm thần chắc chắn sẽ khẳng định và làm phong phú “Mô hình ba yếu tố sinh lý - tâm lý - xã hội” của y học như trong định nghĩa về sức khoẻ mà Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra, đồng thời góp phần xứng đáng của mình trong công cuộc xây dựng một xã hội văn minh và lành mạnh.

Còn nếu xét từ góc độ sự phát triển của chính bản thân phân môn Vệ sinh tâm thần, ta thấy với sự nỗ lực của các nhà bệnh học tâm thần, các nhà tâm lý học sức khoẻ, các nhà giáo dục học, các nhà công tác xã hội, các luật sư v.v…, hệ thống lý luận, nội dung khoa học, phạm trù khái niệm cũng như phương pháp nghiên cứu của phân môn này ngày càng hoàn thiện và thu hút sự quan tâm, ủng hộ của toàn xã hội.

Nhìn từ phía nhu cầu của thực tiễn xã hội đối với vệ sinh tâm thần, ta thấy rằng, do sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, do việc nâng cao hiệu quả học tập cũng như kỹ năng lao động và trình độ quản lý, do sự biến đổi sâu sắc trong cấu trúc xã hội, phương tiện giao tiếp, giao thông vận tải, phương thức sản xuất, lối sống cũng như quan niệm tư tưởng cộng với tình trạng ô nhiễm môi trường, thiên tai, dịch bệnh v.v… - tất cả đều đề ra yêu cầu ngày càng cao đối với việc nâng cao tố chất tâm lý của con người, tăng thêm gánh nặng cho các quá trình và phẩm chất tâm lý của cá nhân, thành thử hơn lúc nào hết, vấn đề Vệ sinh tâm thần trở thành “Vấn đề thời sự” của xã hội, “Người hướng dẫn quan trọng” trong mọi hành động, “Người bạn tốt” trong cuộc sống…

Và, theo như dự đoán của L.Eisenberg, một chuyên gia vệ sinh tâm thần nổi tiếng trong thời đại hiện nay: “Sau khi nhu cầu sống của con người về cơ bản đã được đảm bảo thì Vệ sinh tâm thần sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định chất lượng sống của con người”.

Nguồn: Thế giới trong ta, số 254, 4/2006

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Đảng bộ Liên hiệp Hội Việt Nam nhiệm kỳ 2025-2030
Ngày 31/7, Đảng bộ Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đã tổ chức Hội nghị Ban Chấp hành Đảng bộ lần thứ nhất. Đồng chí Phạm Ngọc Linh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy, Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam chủ trì Hội nghị.
Sửa Luật Đất đai 2024: Đề xuất 2 phương án về bảng giá đất, bỏ "nguyên tắc thị trường"
Tại Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai 2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất bỏ nguyên tắc thị trường trong xác định giá đất, thay vào đó Nhà nước đóng vai trò chủ thể xác định; đồng thời đề xuất 2 phương án khi xây dựng bảng giá đất...
Diễn đàn Dầu khí và Năng lượng 2025: Thúc đẩy hình thành hệ sinh thái năng lượng an toàn, hội nhập
Ngày 28/7, Diễn đàn Dầu khí và Năng lượng thường niên 2025 với chủ đề “Chuyển dịch năng lượng: Tầm nhìn và Hành động” đã diễn ra tại Hà Nội do Hội Dầu khí Việt Nam (Hội DKVN) phối hợp cùng Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) tổ chức. Diễn đàn là một trong những sự kiện quan trọng Chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ Petrovietnam lần thứ IV, nhiệm kỳ 2025-2030.
Đoàn công tác VUSTA tham dự Cuộc họp lần thứ 33 Đại hội đồng FEIAP tại Thái Lan
Từ ngày 23-25/7/2025, đoàn công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) do ông Nguyễn Quyết Chiến - Tổng Thư ký làm Trưởng đoàn đã tham dự Cuộc họp lần thứ 33 Đại hội đồng Liên đoàn các tổ chức Kỹ thuật châu Á - Thái Bình Dương (FEIAP) tại Bangkok, Thái Lan. Tham gia đoàn công tác có đại diện Ban Khoa học và Hợp tác quốc tế, Văn phòng VUSTA.
Chủ tịch VUSTA Phan Xuân Dũng dự Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam
Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam được thành lập ngay sau giải phóng năm 1975. Trong suốt 50 năm qua, Hội đã có nhiều đóng góp quan trọng cho hoạt động tư vấn chính sách đối với các vấn đề trọng đại của đất nước. Gần đây nhất là phản biện trong góp ý văn kiện Đại hội XIII và XIV của Đảng, các đề án tăng trưởng xanh, đường sắt cao tốc, quy hoạch vùng và dự thảo nhiều chính sách kinh tế quan trọng...
Lãnh đạo VUSTA tham dự Hội nghị IAS 2025
Đoàn công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) do PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy, Phó Chủ tịch VUSTA, Giám đốc Ban Quản lý dự án Quỹ Toàn cầu - VUSTA về phòng, chống HIV/AIDS làm trưởng đoàn đã tham dự Hội nghị Khoa học quốc tế về phòng, chống HIV/AIDS 2025 (Hội nghị IAS 2025) tại Rwanda từ ngày 12/7 đến ngày 17/7/2025.
Thắp nến tri ân nhân Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh Liệt sĩ
Ngày 24/7, nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947–27/7/2025), Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp cùng Đoàn Thanh niên Hội Nhà báo Việt Nam và Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trang trọng tổ chức Chương trình “Thắp nến tri ân” tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ tại Nghĩa trang Mai Dịch (Cầu Giấy, Hà Nội).