Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ sáu, 10/06/2011 19:25 (GMT+7)

Tiểu hồi gia vị & vị thuốc

Tiểu hồi, còn gọi Hồi hương, Tiểu hồi hương, Fennel (tiếng Anh), Fenouil (tiếng Pháp), tên khoa học: Foeniculun vulgare Miller.

Thân thảo, cao 0,5 - 1 mét hay hơn tùy vùng khí hậu. Lá mọc xen kẽ, 2 - 3 lần kép, lá chét dạng sợi, mùi thơm. Phát hoa hình tán kép, mang nhiều hoa nhỏ với 5 lá đài, 5 cánh hoa trắng, 5 tiểu nhụy. Noãn sào hạ, có 2 buồng nên khi quả chín có thể tách làm 2 phần. Vị thuốc Tiểu hồi là quả khô màu vàng lục, hay vàng nâu, dài 5 - 12mm, rộng 2 - 4 mm, mỗi nửa quả có 5 nếp nhăn dọc, gốc quả thường có dính cuống dài 4mm, ngọn quả có mang chân vòi ngắn, vàng nâu.

Thành phần hoạt chất

Về mặt hóa học, người ta phân biệt hai thứ Tiểu hồi:

Tiểu hồi đắng:( Foeniculum vulgaressp. Vulgare var. vulgare (Miller) Thellung: mùi thơm nồng, vị cay hăng, đắng ngọt của gia vị. Quả khô chứa 2 - 6% tinh dầu trong đó có50 - 70% chất trans - anetol, 12 - 25% fenchon, 2 - 8% estragol (methylchavicol), alpha-pinen, limonen và cis-ocimen và một ít anisadehyd… Quả cũng chứa 10 - 20% chất béo (trong đó cópetroselinic axit), 20% protein, các flavonoid (glycoside: quercetin, kaempferol), phenolic carboxylic axit, coumarin (scopoletin, bergapten, psoralen), 6 - oxychroman (chất chôgns oxyhóa)…

Tiểu hồi ngọt:F. vulgare ssp vulgare var. dulce (Miller) Thellung: mùi thơm dễ chịu, vị ngọt, gia vị nhẹ. Quả chứa 1,5 - 3% tinh dầu trong đó chứa 80 - 95% trans-êntol, fenchol 1%, estragol 10%, monoterpen. Ngoài ra còn có 20% chất béo, 36% protein, carbohydrate, axit hữu cơ, flavonoid, coumarin…

Dược tính và công dụng

Làm gia vị

Cành, lá tươi hoặc khô trộn với rau, canh hay đồ xào với cá, thịt. Quả khô tán bột dùng riêng hoặc kết hợp với gia vị khác như Gừng, Nghệ, Thảo quả, Riềng…. Để ướp cá, thịt trước khi xào, nấu.

Tạo mùi cho rượu

Quả Tiểu hồi 10g, Thảo quả 4g, Đương Qui 4g, Bạch chỉ 2g. Dược liệu khô tán bột, ngâm với 2 - 4 lít rượu thuốc trong chai lọ kín nút. Ngâm 7 - 10 ngày là dùng được.

Tiểu hồi làm thuốc

Theo Đông y, tiểu hồi có vị cay, mùi thơm, tính ấm. Qui vào 4 kinh tỳ, vị, phế, thận. Có tác dụng khai vị, tiêu thực, mạnh khí, tiêu đàm, chống nôn. Dùng chữa đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn, đau lưng do thận suy, tiêu chảy, ngộ độc thực phẩm. Liều dùng 6 - 12g tán bột, thêm 2 lát Gừng giã dập, cho vào ly, chế nước sôi vào hãm, chia làm 2 lần uống trong ngày.

Y học Ấn Độ dùng lá Tiểu hồi làm thuốc lợi tiểu giải độc, rễ tác dụng xổ, quả kích thích đường tiêu hóa, lợi trung tiện, nước hãm 8 - 12g quả Tiểu hồi với nửa lít nước sôi làm thuốc phát hãn (trị cảm lạnh), sình bụng, đầy hơi.

Tại các nước Âu Mỹ, nguời ta cũng dùng Tiểu hồi làm thuốc trị rối loạn chức năng dạ dày, rối loạn đường ruột, ho và viêmđường hô hấp trên (cảm cúm). Cách dùng: tán bột 1 muỗng cà phê vun quả Tiểu hồi (2,5g) và 2 lát Gừng, cho vào ly chế 150 - 200ml nước sôi, uống hết lúc còn ấm, ngày 2 - 3lần. Trẻ con dùng phân nửa liều, thêm một muỗng canh mật ong cho dễ uống. Tại các nhà thuốc Âu châu khi hỏi mua Tiểu hồi (Fenouil, Fennel) thì thường được bán Tiểu hồi đắng(Foeniculi amari fructus), trong khi ở Mỹ châu và Á châu thường là Tiểu hồi ngọt (Foeniculi dulci fructus); dược điển Âu châu qui định tinh dầu Tiểu hồi (Foeniculi aetheroleum) làchiết từ Tiểu hồi đắng.

Một số bài thuốc

- Trị ho, sổ mũi, viêm đường hô hấp trên, viêm phế quản:hai muỗng cà phê vun (5g) quả Tiểu hồi, 4 lá Trầu không. Giã nát tất cả, cho vào ly cối, chế đầy nước sôi (nửa lít) vào, thêm 2 muỗng canh mật ong và uống lúc còn nóng ấm. Ngày uống 2 lần. Trẻ con tùy theo tuổi, dùng 1/3 hay ½ liều trên.

- Chữa ăn không tiêu, sình bụng, khó thở hen suyễn:quả Tiểu hồi, hột Cải trắng, hột Cải củ, hột Tía tô, lượng bằng nhau. Dược liệu khô, tán mịn, mỗi lần uống 1 muỗng cà phê gạt bằng, uống với nước chín hoặc với sữa. Ngày 2 - 3 lần.

­- Chữa đau lưng do thận suy:quả Tiểu hồi tán mịn 1 muỗng cà phê vun, cho vào 1 cái bầu dục lợn, nướng chín, ăn ngày 1 lần. Dùng 7 ngày liền.

- Chữa viêm cầu thận cấp:Tiểu hồi 12g, Cỏ xước, Đậu đỏ, Đậu đen, mỗi vị 20g, Thổ phục linh, Tỳ giải, Hoài sơn mỗi vị 16g, Mã đề 12g, Đại hồi 10g, nhục Quế 8g, Gừng khô 6g. Sắc uống ngày 1 thang, trong 5 - 7 ngày.

- Chữa suy nhược tình dục (nam, nữ): Tiểu hồi 8g, Đậu đen sao 20g, dây Gùi 20g, Hà thủ ô, Ba kích sao rượu, Ngưu tất sau rượu, Đỗ trọng, Khiếm thực, Tang chi, mỗi vị 16g, Mẫu lệ nung 8g, nhục Quế 8g. Sắc uống ngày 1 thang, trong 10 - 15 ngày.

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Cuộc thi sáng tác biểu trưng (logo) Đảng uỷ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương
Hướng tới chào mừng Đại hội Đảng bộ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Cuộc thi sáng tác biểu trưng (logo) Đảng uỷ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương và biểu trưng (logo) Đại hội đại biểu Đảng bộ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030 được chính thức khởi động từ ngày 18/7/2025.
Xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh, tập hợp, đoàn kết trí thức KH&CN phục vụ phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới
Kể từ khi Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) được thành lập ngày 26/03/1983, Đảng bộ Liên hiệp Hội Việt Nam đã trải qua 9 kỳ Đại hội, mỗi kỳ Đại hội đã thực sự trở thành những mốc son quan trọng, đánh dấu bước phát triển cả về tư duy chính trị lẫn phương thức hoạt động của toàn hệ thống.