Theo bảng 1, ta thấy sữa công thức giúp bé tăng cao và tăng cân hơn nuôi bằng sữa mẹ nhưng về mặt phát triển trí tuệ và khả năng miễn dịch thì sữa mẹ tốt hơn nhiều cho đứa bé. Theo nguyên tắc cân bằng tự nhiên, sữa mẹ luôn đáp ứng về nhu cầu bú và phát triển của đứa trẻ, không dư, không thiếu. Ngược lại, khi dùng sữa bột công thức, còn gọi là sữa công nghiệp, các bà mẹ thưòng có khuynh hướng cho bé dùng quá nhiều để bé “bụ bẫm”, nhưng thực ra là thừa cân hay béo phì. Thừa cân hay béo phì ở trẻ từ sơ sinh đến 2 tuổi là nguy cơ chủ yếu dẫn tới trẻ béo phì ở tuổi đi học và béo phì của người lớn sau này. Cho trẻ ăn quá nhiều sữa, tức thừa protein, làm cho các tế bào mỡ sinh sôi nảy nở quá nhiều: đây là nguyên nhân dẫn đến béo phì về sau. Các nhà khoa học cũng chứng minh rằng từ sơ sinh đến 2 tuổi, nếu cho bé bú sữa mẹ càng được lâu thì nguy cơ béo phì sau này càng giảm.
Vậy phải cho bé ăn thêm bao nhiêu sữa và protein hàng ngày là vừa?
Qua các công trình nghiên cứu khoa học rất chi tiết và đầy đủ, các chuyên gia dinh dưỡng của các nước Âu Mỹ cũng như của Tổ chức Y tế thế giới, người ta thấy nhu cầu protein để duy trì cơ thể của trẻ con cũng như của người lớn đều như nhau là 0,66g protein cho mỗi kg cân nặng. Nhưng nhu cầu protein để phát triển cơ thể thì trẻ càng nhỏ nhu cầu càng nhiều (bảng 2).
Nhưng đó là protein chuẩn của sữa và trứng. Nếu là protein của thịt, cá… người ta lấy số tròn là 1g cho an toàn. 1g protein tương đương với 7g thức ăn giàu đạm (thịt, cá, trứng)… Vì sữa bò rất tốt cho sự phát triển trẻ con về mặt protein và calci… nên từ tháng 5 trở đi, khi cho ăn dặm ta lấy sữa bò làm gốc cho tới 5 tuổi. Từ 6 đến 8 tuổi vẫn nên bổ túc mỗi ngày 1 ly sữa. Muốn tính lượng protein trong sữa, ta dựa theo thành phần protein ghi trên nhãn, hộp và lượng sữa dùng trong ngày để suy ra. Vì lượng protein hàng ngày được tính căn cứ trên tổng số protein trong sữa, thịt cá, lương thực và rau quả sao cho cân bằng phân nửa là protein từ thức ăn động vật và phân nửa từ thực vật. Nhưng do khi ta mua cá, thịt… luôn có những thứ không ăn được kèm theo như vảy, xương… có loại giàu protein, loại nghèo protein hơn…. Do đó cần bù qua sớt lại hoặc bù cho những lúc trẻ ăn không hết khẩu phần, để cho an toàn, ta chỉ tính 1g protein là 7g thực phẩm động vật giàu đạm cho mỗi kg cân nặng của trẻ là rất tốt (không kể protein trong sữa, bột, rau bổ túc). Thí dụ, dưới 5 tháng tuổi, nếu trẻ bú sữa mẹ thì không cần bổ sung gì cả. Chỉ cần người mẹ ăn uống đầy đủ và cân bằng dưỡng chất là được. Từ tháng thứ 5 trở đi, tính lượng protein trong sữa bò và thức ăn dặm cho đủ 1g/kg.
Nếu mẹ không có sữa, thì tính lượng protein trong sữa công thức cho trẻ bú theo bảng 2. Từ tháng thứ 5 trở đi, tính protein trong sữa, cộng với protein trong thịt cá, cho đủ 1g cho mỗi kg cân nặng. Khi trẻ không còn bú sữa là chính thì chỉ tính lượng protein trong thức ăn giàu đạm cho đủ 1g/kg cân nặng. Thí dụ trẻ nặng 8 kg, hàng ngày cần 8g protein tức 8 x 7 = 63g thịt, cá, trứng… mỗi ngày là được. Từ 6 tuổi trở đi, không kể 1-2 ly sữa bổ túc, cần 1g protein, tức 7g thức phẩm giàu đạm cho mỗi kg cân nặng.
Cho trẻ ăn nhiều protein quá thì bộ máy tiêu hoá, bài tiết, biến dưỡng đều không kham nổi và nhất là dễ dẫn tới béo phì, sau này có nguy cơ bị bệnh đái tháo đường, tim mạch…
Nguồn: Thuốc & Sức khoẻ, số 298, 15/12/2005, tr 26