Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ sáu, 25/02/2005 21:47 (GMT+7)

Liên Hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam tăng cường liên minh công - nông - trí, thực hiện từng bước vận dụng kinh tế ở nước ta

Nếu coi liên minh Công-Nông -Trí là một tư tưởng chiến lược chứ không phải là một khẩu hiệu sách lược thì vấn đề trí thức phải được quan niệm lại một cách nghiêm túc trên cơ sở đổi mới tư duy lýluận. Vấn đề rất cơ bản ở đây là, để xác lập vị trí và vai trò của trí thức trong liên minh chiến lược này, phải giải quyết thoả đáng mối quan hệ giữa địa vị xã hội của người trí thức với tri thức(sự hiểu biết) của xã hội. Nông dân sản xuất ta những sản phẩm nông nghiệp, công nhân làm ra những hàng hoá công nghiệp, còn trí thức sáng tạo ra những tri thức, làm phong phú thêm tài nguyên trí tuệđể từ đó góp phần làm cho sản phẩm công nghiệp và nông nghiệp này càng có hàm lượng tri thức cao hơn. Vì thế, liên minh Công-Nông-Trí ở đây là sự liên minh các lực lượng lao động toàn xã hội trên cơsở xây dựng các chính sách phát huy mọi tiềm năng lao động sáng tạo của từng cá nhân, từng tổ chức, từng tập thể lao động theo nguyên tắc dân chủ, bình đẳng và công bằng.

Ở đây, có một số quan niệm cần phải bàn đến:

- Trước hết, trong khái niệm liên minh Công-Nông-Trí, không nên giữ cái quan niệm siêu hình về nông dân và về công nhân như những người lao động chân tay thuần tuý, những người đứng ngoài lao độngtrí tuệ có tính sáng tạo, do đó hiểu đây là liên minh giữa lao động chân tay với lao động trí óc. Từ lâu, qua nghiên cứu xã hội học nhận thức của Marx, Gramsci đã rút ra kết luận rằng, giai cấp xãhội đều cần đến những người trí thức của họ. V.I.Lénine cũng cho rằng, giai cấp công nhân cần có Prudon và Valian của mình, cần có Bebel và Weitling của mình. Như vậy, những tác giả kinh điển này đãkhẳng định rằng, trong nông dân và công nhân cũng có trí thức. Đó là điều kiện tiên quyết để có hệ tư tưởng của giai cấp.

Cũng cần nói thêm rằng, sự phát triển của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại sẽ tạo ta những lớp công nhân có học vấn cao-những công nhân tri thức, tức là những công nhân "cổ trắng". Trongrất nhiều xí nghiệp hiện đại, những công nhân làm việc bằng lao động cơ bắp sẽ hết dần. Xu hướng đó dẫn đến sự thu hẹp ranh giới giữa công nhân với trí thức.

Con đường công nghiệp hoá và hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn cũng sẽ đi đến việc xuất hiện những công nhân nông nghiệp, và tiếp đến là những lao động tri thức trong nông nghiệp. Đô thị hoá nôngthôn, hiện đại hoá nông nghiệp là quá trình xoá dần mẫu hình nông dân chân lấm tay bùn, chỉ còn những lao động có trình độ chuyên môn sâu trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp. Tư tưởng "Công nông tríthức hoá, trí thức công nông hoá"của Cố Chủ tịch Hồ Chí Minh đang từng bước trở thành hiện thực.

Có lẽ, liên minh Công-Nông-Trí sẽ theo hướng xoá dần sự liên kết các lực lượng lao động chân tay và trí óc để trở thành một liên minh các lực lượng lao động tri thức trên các lĩnh vực sản xuất.

- Tiên đoán trước đây của K.Marx đang trở thành hiện thực: Khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp. Hiện nay, ở Trung Quốc người ta coi khoa học là lực lượng sản xuất số một. Điều này cónghĩa là, khoa học trực tiếp làm ra sản phẩm. Trong điều kiện có những công nghệ hiện đại, nhiều nơi phòng thí nghiệm và cơ sở sản xuất là một-lôgic của vấn đề là ở chỗ, vậy những nhà khoa học (nhữngtrí thức) trên các lĩnh vực sản xuất ấy là những người lao động trực tiếp, hơn nữa, là những lao động có vị trí rất quan trọng. Nói rằng, họ là một lực lượng lao động rất "cơ bản" cũng rất đúng.Trong trường hợp ấy, có lẽ chẳng ai còn so sánh, trong liên minh Công-Nông-Trí, công nhân vẫn "cơ bản" hơn so với trí thức.

Cá nhân tôi nghĩ, khi xây dựng chính sách cho sự củng cố và phát triển liên minh Công-Nông-Trí mà cứ lướng vướng đây là giai cấp, kia là tầng lớp thì không thể nào tạo ra được sự cố kết cộng đồng laođộng. Phải chăng, liên minh Công-Nông-Trí dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, phấn đấu cho dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh, là liên minh của mọi lực lượng lao độngxã hội chủ nghĩa.

Đến đây, có một vấn đề cần có sự nhất trí với nhau:

Trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản, Kausky và Lénine đều cho rằng, trí thức có hoàn cảnh xã hội có thể so sánh được với hoàn cảnh của giai cấp vô sản, vì để kiếm sống, trí thức phải bán sứclao động, và do đó, thường là đối tượng của một hình thức bóc lột tư bản. Song, họ lại khác với giai cấp vô sản vì họ thường làm các chức năng lãnh đạo, và do thu nhập cao, lối sống của trí thứcgiống với lối sống của giai cấp tư sản.

Tôi không có nhận xét, bình luận gì về ý kiến trên. Khi nghiên cứu trí thức Việt Nam trong hoàn cảnh cụ thể của nước ta, tôi thấy rằng, nếu đúng với nghĩa là trí thức thuần tuý thì đi theo Đảng Cộngsản Việt Nam làm cách mạng XHCN và tiến hành mấy cuộc kháng chiến chống xâm lược, bảo vệ độc lập dân tộc và thống nhất Tổ quốc, trí thức của chúng ta không thể có lối sống của giai cấp tư sản. Nhàgiáo, nhà văn nghệ sĩ, thầy thuốc, kỹ sư và cả giáo sư, tiến sĩ… cũng chỉ có một đồng lương đủ sống, không phải là số tiền ngang với sự thu nhập của giới thượng lưu trong xã hội tư sản. Có một số tríthức được "hành chính hoá", "công thức hoá" thì họ lại là sản phẩm của một số bố trí, cất nhắc, đề bạt và trong số này, nếu mắc phải tệ nạn tham nhũng, ăn chơi nhậu nhẹt thì đây là biểu hiện của sựsuy thoái các phẩm chất nhân cách chứ không phải là lối sống tư sản.

Vậy thì, khái niệm trí thức trong thời đại Lênin không trùng khít với khái niệm trí thức trong giai đoạn hiện nay ở Việt Nam khi đang tiến hành cách mạng XHCN và đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá,hiện đại hoá đất nước. Trong những giai đoạn phát triển xã hội khác nhau, trong những chế độ xã hội khác nhau, trí thức có vai trò và vị trí xã hội riêng, và do đó, không thể áp đặt quan niệm về tríthức ở xã hội này vào xã hội khác.

- Đi vào kinh tế tri thức, vấn đề hình thành đội ngũ lao động có trình độ chuyên môn cao, có năng lực nội sinh về khoa học và công nghệ thể hiện ở năng lực làm chủ công nghệ cao, hiện đại hoá côngnghệ truyền thống, sáng tạo ra những công nghệ mới… là một yêu cầu bức thiết của xã hội. Việc trí thức hoá công, nông để có được những lao động tri thức phải được coi là một giải pháp hàng đầu trongviệc phát triển liên minh Công-Nông-Trí. Trí tuệ và tri thức trở thành yếu tố hàng đầu trong lợi thế so sánh của sự phát triển kinh tế- xã hội. Hiểu như vậy thì chính sách củng cố, phát triển liênminh Công-Nông-Trí phải bao hàm nội dung thúc đẩy sự gia tăng tiềm lực trí tuệ và tri thức của một tập hợp lực lượng lao động. Trong kinh tế tri thức, liên minh Công-Nông-Trí phải là một chỉnh thểchứ không thể là một tổng số đơn giản có 3 thành phần. Hình như, hiện nay, liên minh của chúng ta vẫn ở tình trạng rời rạc. GS.VS. Đặng Hữu cho rằng, trong kinh tế tri thức, cơ cấu xã hội cơ bản làcông nhân tri thức, và tôi hiểu rằng, như vậy, tình hình của lao động xã hội sẽ không còn sự tách rời nông dân, công nhân và trí thức như trong kinh tế công nghiệp hay kinh tế nông nghiệp.

- Gần đây, khi nghiên cứu xu thế phát triển kinh tế, một số tác giả cho rằng, sự xuất hiện những trí thức-doanh nhân như Bill Gates,… là dấu hiệu hình thành nền kinh tế tri thức trên thế giới. Đếnđây, khái niệm trí thức đã vận động tới một trình độ mới. Trước đây, ở cái thời xa xưa, một số người hành hương và những người kể chuyện được coi là trí thức. Đến một lúc nào đó, những nhà giảng đạođóng vai trò trí thức. Sau đó đến lượt thày thuốc, văn nghệ sĩ và rồi những nhà khoa học và kỹ thuật. Trong kinh tế công nghiệp, giới doanh nghiệp không được xếp vào đội ngũ này. Còn ngày nay, nhiềuchủ doanh nghiệp có thể là người đi đầu trong ứng dụng công nghệ mới hoặc đứng ra chỉ đạo việc nghiên cứu những công nghệ mới. Trong trường hợp ấy, một bộ phận của Liên hiệp hội những trí thức cóthêm cả những nhà kinh doanh.

Với những hiểu biết hạn hẹp và có thể chưa chính xác của mình trên đây, chúng tôi cho rằng, trên bước đường tiến dần đến đến kinh tế tri thức, Liên hiệp Hội nên góp phần vào việc tăng cường liên minhCông-Nông-Trí bằng những việc sau đây.

1.Tổ chức các lực lượng trí thức hướng dẫn cho nhân dân ứng dụng những kỹ thuật và công nghệ mới vào sản xuất và kinh doanh, chuyển giao những công nghệ cần thiết cho nhân dân. Phát triển sản xuất,nâng cao thu nhập của lao động công nghiệp và nông nghiệp, cải thiện đời sống công, nông và xoá đói giảm nghèo cho một bộ phận nông dân và công nhân là một việc làm rất cơ bản của trí thức trong lúcnày;
2. Lao động nông nghiệp và lao động công nghiệp muốn trở thành lao động tri thức phải cần đến sự hỗ trợ của trí thức thuộc các lĩnh vực hoạt động kinh tế. Đào tạo liên tục là yêu cầu đối với công,nông để họ luôn thích ứng với quá trình đổi mới công nghệ. Lực lượng lao động trí tuệ phải tạo ra những kênh thông tin, những kênh chuyển tải tri thức và kỹ năng lao động cho công, nông.
Đổi mới hệ thống đào tạo và xã hội hoá các hình thức đào tạo là một yêu cầu đặt ra và rất cấp thiết đối với việc nâng cao chất lượng nhân lực công, nông. Đây là công việc không của riêng trí thức-nhàgiáo, mà là của trí thức nói chung, không phân biệt ngành nghề cụ thể.
3. Bốn lĩnh vực công nghệ trọng điểm (công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ chế tạo máy và tự động hoá) đòi hỏi cao những nỗ lực tinh thần và nhân cách của tríthức. Thực hiện tốt vai trò của lực lượng chủ đạo trong phát triển các công nghệ này, trí thức Việt Nam sẽ tạo ra những điều kiện hết sức quan trọng để hiện đại hoá công nhân, tạo ra sự chuyển dịchcơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động, làm cho liên minh Công-Nông-Trí có bước phát triển mới.
4. Nhà văn hoá Ikeda (Nhật Bản) nói chí lý rằng, trí thức luôn mắc nợ xã hội vì xã hội ứng trước cho họ học vấn. Đây là thái độ cần thiết của trí thức với nhân dân, với xã hội. Với thái độ đó, chắcchắn trí thức lao động hết mình cho sự phát triển xã hội, và tất nhiên, qua đó trí thức sẽ xác định được vị trí xứng đáng của mình trong liên minh chiến lược với công, nông.

* Bài viết đã được in trong tập Các báo cáo khoa học tại hội thảo "Phát huy vai trò của liên minh công nông trí trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đấtnước” .

Xem Thêm

Đắk Lắk: Hội nghị phản biện Dự thảo Nghị quyết về bảo đảm thực hiện dân chủ cơ sở
Sáng ngày 27/5/2025, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Đắk Lắk (Liên hiệp hội) đã diễn ra Hội nghị phản biện và góp ý đối với Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh Đắk Lắk về việc quyết định các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh.
Phú Thọ: Lấy ý kiến về Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013
Sáng ngày 20/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ (Liên hiệp hội) tổ chức hội thảo lấy ý kiến của đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà khoa học về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013.
Thanh Hoá: Phản biện Đề án phát triển Viện Nông nghiệp tỉnh
Sáng ngày 06/05, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) tổ chức hội thảo phản biện “Đề án Phát triển Viện Nông nghiệp Thanh Hóa, giai đoạn 2026 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045” (Đề án) với sự tham dự của hội đồng phản biện, các chuyên gia của Liên hiệp hội và đại diện ban lãnh đạo, cán bộ nhân viên của Viện Nông nghiệp Thanh Hóa.

Tin mới

LHH Bình Định và Gia Lai trao đổi kinh nghiệm, hướng tới mô hình tổ chức phù hợp sau sáp nhập
Ngày 28/5, tại TP Pleiku đã diễn ra buổi làm việc và trao đổi kinh nghiệm giữa Liên hiệp các Hội KH&KT (LHH) tỉnh Bình Định và LHH tỉnh Gia Lai. Buổi làm việc do ông Lê Văn Tâm – Phó Chủ tịch Thường trực LHH Bình Định và ông Nguyễn Danh – Chủ tịch LHH Gia Lai đồng chủ trì.
Nâng cao nhận thức và năng lực ứng dụng AI trong truyền thông, báo chí
Ngày 29-5, Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đã tổ chức Chương trình tập huấn với chủ đề “Trí tuệ nhân tạo (AI) – Ứng dụng trong báo chí hiện đại”. Học viên tham dự tập huấn là các phóng viên, biên tập viên thuộc các cơ quan báo chí của các Tổ chức KH&CN, Hội ngành toàn quốc trong hệ thống.
Quảng Ngãi: Hội nghị thông tin, tuyên truyền cho đội ngũ trí thức tỉnh “Kỷ nguyên mới - Sứ mệnh và hành động”
Thực hiện Chương trình phối hợp công tác năm 2025, Liên hiệp hội tỉnh Quảng Ngãi phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy tổ chức Hội nghị thông tin, tuyên truyền cho đội ngũ trí thức tỉnh Quảng Ngãi với chủ đề: “Kỷ nguyên mới - Sứ mệnh và hành động”
Quảng Bình: Hội nghị tập huấn Trí tuệ nhân tạo (AI) trong hành chính - công vụ - xã hội
Ngày 28/5, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Quảng Bình tổ chức Hội nghị tập huấn Trí tuệ nhân tạo (AI) trong hành chính- công vụ - xã hội cho 100 học viên là cán bộ, công chức, viên chức một số sở ngành, cơ quan Liên hiệp Hội và hội viên của các Hội thành viên.
Chủ tịch Phan Xuân Dũng chúc mừng Liên hiệp hội Hà Tĩnh nhân Kỷ niệm 30 năm thành lập
Sáng 26/5, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Tĩnh (Liên hiệp hội) đã long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 30 năm thành lập (27/5/1995-27/5/2025). Dự lễ kỷ niệm có Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH&KT Việt Nam Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Trần Nhật Tân, đại diện các tỉnh bạn, các sở ngành tại địa phương và lãnh đạo, cán bộ nhân viên của Liên hiệp hội qua các thời kỳ.
Phát động hưởng ứng Ngày phòng chống tác hại của thuốc lá tại Phú Yên
Sáng qua 28/5, tại Trường đại học Phú Yên, Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tỉnh phối hợp với Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam tổ chức lễ phát động hưởng ứng các hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá vì sức khỏe người tiêu dùng với thông điệp: “Phòng chống tác hại của thuốc lá bảo vệ thế hệ tương lai”, “Vì sức khỏe người tiêu dùng hãy nói không với thuốc lá”.
Anh nông dân lớp 5 và hành trình tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật
Trong bối cảnh nông nghiệp ngày càng đòi hỏi sự đổi mới, thích ứng và sáng tạo để nâng cao năng suất và giảm chi phí lao động, một người nông dân tại Châu Phú, An Giang - dù chỉ học hết lớp 5 - đã chứng minh rằng: Tri thức không chỉ đến từ sách vở mà còn từ thực tiễn cần mẫn và khối óc sáng tạo không ngừng.
Trao Giải thưởng Sáng tạo khoa học công nghệ Việt Nam năm 2024
Tối 28/5, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã tổ chức Lễ tổng kết và trao Giải thưởng Sáng tạo Khoa học Công nghệ (KHCN) Việt Nam năm 2024.
Quảng Ngãi: Tổ chức Hội nghị tuyên truyền cho trí thức
Chiều 9/5, tại Trung tâm Hội nghị và Triển lãm tỉnh Quảng Ngãi, Liên hiệp hội tỉnh đã phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh uỷ tổ chức Hội nghị thông tin, tuyên truyền cho đội ngũ trí thức và Hội viên của Câu lạc bộ Lê Trung Đình tỉnh Quảng Ngãi với chủ đề “Tình hình Biển Đông gần đây và chính sách của Việt Nam”.
Đắk Lắk: Hội nghị phản biện Dự thảo Nghị quyết về bảo đảm thực hiện dân chủ cơ sở
Sáng ngày 27/5/2025, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Đắk Lắk (Liên hiệp hội) đã diễn ra Hội nghị phản biện và góp ý đối với Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh Đắk Lắk về việc quyết định các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Phát động Chiến dịch phục hồi rừng “Rừng xanh lên 2025” tại Sơn La
Hưởng ứng Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học 22/5 và Ngày Môi trường Thế giới 05/06, ngày 25/5, Liên Hiệp Hội Việt Nam (LHHVN) đã phối hợp cùng Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature), Hạt Kiểm lâm Vân Hồ, Trung tâm Nghiên cứu Sáng kiến Phát triển cộng đồng (RIC) và chính quyền địa phương phát động trồng hơn 18.000 cây bản địa tại hai xã Song Khủa và Suối Bàng, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.
VinFuture 2025 nhận 1.705 đề cử toàn cầu – tăng 12 lần số đối tác đề cử sau 5 mùa giải
Giải thưởng Khoa học Công nghệ toàn cầu VinFuture đã chính thức khép lại vòng đề cử cho mùa giải thứ 5 với 1.705 hồ sơ đến từ khắp nơi trên thế giới. Đặc biệt, số lượng đối tác đề cử chính thức của Giải thưởng đã tăng trưởng vượt bậc, đạt 14.772 đối tác.