Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ tư, 08/07/2009 18:38 (GMT+7)

Hiểu thế nào về methadon?

Gần đây, với sự hỗ trợ của WHO và một số tổ chức phi chính phủ khác, Nhà nước đã đồng ý cho tiến hành đề án “Triển khai thí điểm điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadon” tại một số địa phương như Hải Phòng, thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội. Mặc dầu báo chí đã viết về vấn đề này, chúng tôi thấy cần giới thiệu thêm dưới góc độ chuyên môn về dược học để bạn đọc hiểu thêm về methadon và nội dung của đề án.

Theo định nghĩa trong Qui chế quản lý thuốc gây nghiện: “Thuốc gây nghiện là những thuốc có nguồn gốc tự nhiên, tổng hợp hay bán tổng hợp, được sử dụng với mục đích phòng bệnh, chữa bệnh. Thuốc gây nghiện, nếu bị lạm dụng, có thể dẫn tới nghiện - một tình trạng phụ thuộc về thể chất hay tâm thần”. Trong quy chế của Mỹ, thuốc gây nghiện được chia thành 5 bảng gồm gần một nghìn chất. Nhưng theo qui chế của việt Nam chỉ có 43 chất (vì tối đa thuốc sử dụng chỉ dùng như vậy). Morphin, codein, cocain và methadon đều có trong danh mục này.

Thuốc phiện (Papaver somniferum).
Thuốc phiện (Papaver somniferum).
Trong cây Anh túc (Thuốc phiện) có gần tới 40 alcaloid, trong đó khoảng 25 chất có tác dụng chữa bệnh. Những alcaloid chủ yếu được dùng là morphin, codein, papaverin và apomorphin. Do codeincó nhu cầu lớn để chữa ho nên người ta bán tổng hợp codein từ morphin.

Xét về thành phần cấu tạo, thuốc gây nghiện và chất ma tuý thuộc nhiều nhóm hoá học khác nhau. Nhóm có tác dụng giảm đau, làm ngây ngất giống như bị morphin gây ra, người ta gọi là nhóm apiat hoặc opioid. Methadon là hoá chất tổng hợp, về mặt tác dụng dược lý cũng được xếp vào nhóm này, nhưng về mặt cấu tạo phân tử và tính chất hoá học thì morphin và methadon hoàn toàn khác nhau.

Methadon chỉ dùng để điều trị người nghiện thuốc phiện, heroin và những chất thuộc nhóm opiat chứu không phải điều trị nghiện cho cả các thuốc thuộc nhóm khác như: thuốc “lắc” Ecstasy (thuộc nhóm amphetamin), cocain, cần sa…

Hơn nữa, dùng methadon để cai nghiện là biện pháp thay thế chất ma tuý nọ (như heroin) bằng chất gây nghiện kia, chứ không phải là dùng một thuốc thần kỳ nào khác để chấm dứt nghiện.

Vậy tại sao phải làm như vậy?

Ta đã biết, người nghiện heroin, morphin hoặc thuốc phiện càng ngày càng nặng thêm, đòi hỏi liều cao dần (thời gian bán huỷ của heroin là 4 – 6 giờ, còn của methadon là 24 giờ). Khi cơn nghiện cần đến, họ cần thoả mãn nhanh bằng cách tiêm chích. Do vậy, tỉ lệ nhiễm HIV do tiêm chích ở những người nghiện rất cao (55 – 65%) và đó là mối đe doạ cho xã hội. Nếu thay thế việc tiêm chích bằng thuốc uống, dù có là chất ma tuý khác, nhưng kiểm soát được người bệnh, thì đó cũng là một số tiến bộ. Nhiều năm qua, Viện Sức khoẻ Tâm thần Trung ương đã nghiên cứu điều trị thay thế nghiện các chất opiat - dạng thuốc phiện (CDTP) và đã hoàn thành công trình. Theo GS. David Jaka, cộng tác viên của đề án, nếu triển khai điều trị methadon có thể đạt được các mục tiêu sau:

- Giảm sử dụng heroin và các chất gây nghiện khác.

- Giảm tỷ lệ tử vong.

- Giảm nguy cơ lây truyền các bệnh qua đường máu.

- Cải thiện sức khoẻ và thể trạng của người bệnh.

- Giảm tội phạm liên quan đến sử dụng ma tuý.

Điều trị nghiện các CDTP bằng methadon rất tốn kém, nhưng nếu so với việc người nghiện heroin phải chi tiêu thì riêng về mặt kinh tế đã có thể tiết kiệm được khá nhiều tiền cho người nghiện. Thí dụ: ở Trung Quốc trong số 200 người nghiện heroin được chọn để điều trị, mỗi năm họ phải chi 1.201.600 USD để mua heroin. Chi phí cho điều trị bằng methadon cho số người đó chỉ hết 51.219 USD. Như vậy tiết kiệm được cho hơn 1.150.000 USD. Lượng heroin mua bán trên thị trường đen cũng giảm. Tỷ lệ lây nhiễm HIV, tội phạm, tử vong, sử dụng ma tuý bất hợp pháp đều giảm, nhưng chưa có con số thống kê cụ thể. WHO đã hỗ trợ Trung Quốc, Indonesia, Myanmarvà một số nước khác, đến nay là Việt Nam .

Cách thức triển khai đề án thí điểm đều đã được mô tả, tập huấn và chuẩn bị chi tiết, từ việc lựa chọn địa bàn, tư vấn, khám bệnh, xét nghiệm, làm thẻ tiếp nhận bệnh nhân, chuẩn bị cơ sở vật chất đến việc điều trị, theo dõi, đánh giá kết quả…

Ngoài ưu điểm thay tiêm chích ma tuý bằng đường uống; kiểm soát được người nghiện khi lĩnh thuốc, giúp bệnh nhân giảm sử dụng các CDTP, hệ thần kinh sinh học phục hồi dần, bệnh nhân tránh xa ma tuý và tái hoà nhập với cộng đồng…. cũng phải nhận thấy sự phức tạp của việc áp dụng methadon để điều trị. Methadon có thể có những tác dụng không mong muốn. Do độ dung nạp thấp, trong khoảng 10 – 14 ngày đầu tiên điều trị có thể xảy ra nguy cơ quá liều. Ngoài ra, nếu bệnh nhân uống rượu, dùng thuốc an thần hay các chất ma tuý khác hoặc quá mẫn cảm cũng gây trở ngại. Vì vậy phải xác định liều khởi đầu đối với từng cá thể và theo dõi chặt chẽ. Bắt đầu từ liều thấp rồi tăng dần đến liều thích hợp để duy trì, đến cuối giai đoạn xác định liều giảm dần. Những tác dụng phụ khác có thể: buồn nôn, táo bón, đau khớp, đổ mồ hôi, mất ngủ, thay đổi nội tiết, các vấn đề răng miệng… Đối với bệnh nhân đã mắc HIV thì lại càng chú ý hơn về tương tác thuốc.

Dù sao chăng nữa chúng ta vẫn khẳng định đề án điều trị các CDTP bằng methadon là một tiến bộ của khoa học và chúng ta đã quyết định chấp nhận đề án này.

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Thắp nến tri ân nhân Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh Liệt sĩ
Ngày 24/7, nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947–27/7/2025), Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp cùng Đoàn Thanh niên Hội Nhà báo Việt Nam và Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trang trọng tổ chức Chương trình “Thắp nến tri ân” tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ tại Nghĩa trang Mai Dịch (Cầu Giấy, Hà Nội).
Tuổi trẻ VUSTA tự hào được rèn luyện, trưởng thành dưới cờ Đảng quang vinh
Đại hội Đảng bộ Liên hiệp Hội Việt Nam (VUSTA) nhiệm kỳ 2025–2030 được tổ chức thành công vào sáng ngày 21/7. Tại Đại hội, đại diện Đoàn Thanh niên VUSTA đã có bài phát biểu chúc mừng đại hội. Bí thư Đoàn Thanh niên Lê Thị Thủy khẳng định: “Tuổi trẻ VUSTA tự hào được rèn luyện, trưởng thành dưới cờ Đảng quang vinh và luôn xác định rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong công cuộc đổi mới đất nước”.
Cuộc thi sáng tác biểu trưng (logo) Đảng uỷ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương
Hướng tới chào mừng Đại hội Đảng bộ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Cuộc thi sáng tác biểu trưng (logo) Đảng uỷ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương và biểu trưng (logo) Đại hội đại biểu Đảng bộ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030 được chính thức khởi động từ ngày 18/7/2025.