Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ tư, 14/09/2005 14:12 (GMT+7)

Đông Du những ngày trên đất Nhật

Giai đoạn khó khăn

Thời gian Phan Bội Châu và nhóm chín học sinh Việt Nam đầu tiên đến sống tại Nhật Bản được coi là giai đoạn rất khó khăn. Năm đầu tiên họ đã phải trải qua một mùa đông đói rét và cực kỳ khó khăn tại Yokohama .

Trong hồi ký của ông, Phan Bội Châu đã kể lại thời gian này như sau: “ Chúng tôi phải chạy vạy để sống, Chúng tôi chỉ có hai bữa ăn một ngày - cơm một chút muối và vài ly nước trà. Chúng tôi sống cực khổ trong một khoảng nhỏ nơi trọ. Mùa đông đến, tuyết rơi từng mảng lớn và gió lạnh thổi rét thấu tới tận xương tủy. Khi rời khỏi nước, không có ai trong chúng tôi mang theo quần áo lạnh cả. Thiếu ăn, thiếu mặc, chúng tôi chỉ còn cách ngồi run rẩy”.

Theo ông Đỗ Thông Minh từ Tokyo , ngày 2/5/1908, anh Trần Đông Phong, một thanh niên Đông Du con nhà giàu, người từng giúp nhiều tiền bạc cho cụ Phan đã tự sát. Anh mong tin nhà gởi tiền mãi không được, vừa vì trách nhiệm nặng nề vừa hổ thẹn với anh em... nên khi mọi người đi học, ở nhà một mình anh đã tự sát mà đâu biết rằng thư từ bị Pháp tịch thu và nhiều người bị bắt vì những lá thư đó.

Việc tổ chức sao cho nhóm học sinh Việt Nam này học bên Nhật cũng là một vấn đề khó khăn. Các trường Nhật không dạy tiếng Nhật cho người nước ngoài, nhưng nói chung cụ Phan Bội Châu có vẻ đã tổ chức cho những học sinh này học tiếng Nhật bên ngoài khá nhanh chóng và sau đó ông đã gởi được bốn học sinh vào học tại Chấn Vũ học hiệu(Shimbu Gakko) - một trường Đại học quân sự của Nhật với chương trình 5 năm huấn luyện sỹ quan.

Nhưng sau đó tướng Fukushima Yasumata, Hiệu trưởng trường này không chịu nhận thêm học sinh Việt Nam nữa vì e ngại phản ứng của Pháp trước việc Nhật nhận học sinh Việt Nam vào học tại trường sỹ quan chính thức của Nhật. Thành ra số còn lại phải đi học trường Đồng Văn thư viện(Dobun Shoin) một trường học được thành lập chính để huấn luyện du học sinh Trung Quốc và những học sinh Đông Á khác do Kashiwara Buntaro, một nhà cách mạng Nhật chủ trương liên Á thành lập.

Chương trình của Đồng Văn thư viện phần chính là văn hóa, nhưng có những lớp huấn luyện quân sự được tổ chức vào buổi chiều. Những học sinh đến sau phần lớn là học tại trường Đồng Văn này, tuy rằng có một số nhỏ đi học ở những trường khác tại Nhật.

Một trong những họat động cho thấy quan điểm dân chủ của Phan Bội Châu là việc ông tổ chức Việt Nam Công Hiến hội vào tháng 10/1907 để tập cho các học sinh Việt Nam tại Nhật cách sinh hoạt dân chủ và để xóa bỏ những phân biệt địa phương.

Tất cả những học sinh Việt Nam tại Nhật đều là hội viên. Hoàng thân Cường Để được cử làm Chủ tịch, Phan Bội Châu làm tổng thư ký. Hội có bốn “bộ”: Kinh tế, Kỷ luật, Ngoại vụ và Ban Bí thư, mỗi bộ được đặt dưới sự kiểm soát của một ban gồm ba đại biểu do các học sinh bầu lên.

Đoàn kết vì tổ chức

Ngoài mục tiêu cụ thể, nhằm huấn luyện cho học sinh tinh thần độc lập và trách nhiệm cũng như để bảo đảm cho việc phân chia ngân quỹ tài trợ được đồng đều, Công Hiến hội còn có một tầm quan trọng lớn trong việc cung cấp một diễn đàn trong đó những thành niên Việt Nam bị tác động bởi tuyên truyền của thực dân Pháp để phân biệt địa phương như là Nam, Trung, Bắc kỳ có dịp vượt qua những kỳ thị địa phương và tìm lại một tình cảm thống nhất.

Theo hồi ký của một người thời đó: “ Mỗi chủ nhật lại có một phiên họp toàn thể tại trường. Sau phần diễn văn của các ông Chủ tịch và Tổng thư ký, mọi người đều có quyền tham gia vào cuộc tranh luận và đưa ra ý kiến của mình”.

Những phiên họp này đã góp phần tạo ra tinh thần đoàn kết và tạo ra một bầu không khí đồng chí. Tuy rằng, Việt Nam Công Hiến hội chưa phải là “một hình thức chính phủ lâm thời lưu vong của Việt Nam” như Phan Bội Châu viết trong hồi ký của ông, nhưng Công Hiến hội đã đánh dấu một bước tiến lớn trong việc phát triển hình thức tổ chức dân chủ trong chính trị Việt Nam cũng như đặt những viên đá đầu tiên cho nền móng của một tinh thần quốc gia Việt Nam hiện đại. Đúng vào lúc phong trào Đông Du đang tiến hành tốt đẹp thì Nhật trở mặt.

Sau khi ký thỏa hiệp thương mại Nhật - Pháp ngày 10/6/1907, năm 1908 Chính phủ Nhật ra lệnh trục xuất tất cả các học sinh Việt Nam và đến tháng 3/1909, chính Phan Bội Châu cũng bị trục xuất khỏi Nhật. Với sự giúp đỡ của Nhật, mật thám Pháp cũng biết được tên tuổi của hầu hết các du học sinh. Điều này đã giúp cho chính quyền thuộc địa Pháp làm áp lực với gia đình của các du học sinh này và buộc hầu hết họ phải trở về Việt Nam .

Phong trào Đông Du đến đó là kết thúc. Nhưng không phải tất cả những du học sinh này đều lựa chọn trở về. Một số đã được gia đình khuyến khích ở lại và một số đã quyết định ở lại sống cuộc sống lưu vong, bất chấp sự từ bỏ của gia đình. Cuộc đời của những người này, kể lại trong hồi ký của cụ Phan Bội Châu đến nay vẫn còn làm người đọc cảm động.

Nguồn: Văn Hiến Việt Nam, số tháng 8/2005

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Lan tỏa thông điệp về sự sẻ chia, đồng cảm và tinh thần đoàn kết quốc tế giữa hai nước Việt Nam - Cuba
(Mặt trận) - Sáng 13/8, tại Hà Nội, ông Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam dự và phát biểu tại Lễ phát động cấp quốc gia Chương trình vận động ủng hộ nhân dân Cuba với chủ đề “65 năm nghĩa tình Việt Nam - Cuba”.
Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam, Chủ tịch Trung ương Hội ND Việt Nam Lương Quốc Đoàn gặp mặt Khối diễu hành “Nông dân Việt Nam”
(Mặt trận) - Sáng 12/8, tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam (Gia Lâm - Hà Nội), ông Lương Quốc Đoàn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Ban chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã có buổi gặp mặt lực lượng Khối diễu hành "Nông dân Việt Nam" tại đại lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Tổng hội Y học Việt Nam: 70 năm xây dựng và phát triển
Trải qua 70 năm xây dựng và phát triển, với sứ mệnh vừa kế thừa truyền thống vừa tiếp tục đổi mới phương thức và nội dung hoạt động, Tổng hội Y học Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Vị trí, vai trò của Tổng hội được củng cố, nâng cao cả về số lượng và chất lượng, từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển chung của ngành y tế và của đất nước.
Đồng chí Đỗ Văn Chiến: Việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy để phục vụ nhân dân tốt hơn, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc hơn
(Mặt trận) - Sáng 11/8, phiên chính thức Đại hội đại biểu Đảng bộ Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã khai mạc trọng thể tại Hà Nội. Đồng chí Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam dự và phát biểu chỉ đạo Đại hội.
Một trí thức Liên hiệp Hội tỉnh Bình Phước được Đồng Nai giữ lại tránh “chảy máu chất xám” trong sắp xếp bộ máy
Sở Nội vụ tỉnh Đồng Nai vừa có văn bản khẳng định ông Nguyễn Ngọc Vũ - Phó Chủ tịch Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật (KH&KT) tỉnh Đồng Nai, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Liên hiệp các hội KH&KT tỉnh Bình Phước không thuộc diện giải quyết nghỉ việc theo Nghị định 178/2024/NĐ-CP.
VUSTA làm việc với Đoàn công tác Hiệp hội Khoa học và Công nghệ Bắc Kinh (BAST)
Ngày 7/8, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Tp. Đà Nẵng, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đã có buổi làm việc với Đoàn công tác Hiệp hội Khoa học và Công nghệ Bắc Kinh (BAST). Đây là hoạt dộng trong khuôn khổ Hội nghị giữa kỳ lần thứ 24 của AFEO do VUSTA tổ chức đăng cai.
Vinh danh 20 kỹ sư tiêu biểu tại Hội nghị AFEO năm 2025
Ngày 6/8, tại Đà Nẵng, trong khuôn khổ chương trình Hội nghị AFEO Midterm 2025 do Liên đoàn các Tổ chức Kỹ sư ASEAN (AFEO) phối hợp Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức, 20 kỹ sư đến từ các đơn vị của Việt Nam đã được vinh danh tại Lễ trao chứng chỉ Kỹ sư chuyên nghiệp ASEAN (ACPE) năm 2025.