Chào mừng Đại hội lần thứ VI Mặt trận Tổ quốc Việt Nam - Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam trong sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân tộc*
Giáo sư, Viện sĩ Vũ Tuyên Hoàng**
Thay mặt Đoàn Chủ tịch Hội đồng Trung ương Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam, chúng tôi xin nhiệt liệt chào mừng Đại hội lần thứ VI Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, xin gửi tới các vị khách quý và các vị đại biểu lời chào nồng nhiệt nhất của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ nước nhà.
Trong thời gian qua, cùng với các tổ chức thành viên của Mặt trận và nhân dân cả nước, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp hội) đã chăm chú theo dõi quá trình chuẩn bị Đại hội, tổ chức các cuộc hội thảo nhằm đóng góp ý kiến vào các bản dự thảo văn kiện trình Đại hội. Các hội thành viên và các nhà khoa học của Liên hiệp hội tán thành những nội dung cơ bản trong các dự thảo văn kiện do Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận chuẩn bị. Chúng tôi rất vui mừng nhận thấy rằng trong thời gian qua Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã triển khai những hoạt động phong phú và thu được nhiều kết quả thiết thực trong việc tập hợp và phát huy sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phục vụ công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngày càng góp phần quan trọng vào việc xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân. Phong trào “Xây dựng đời sống văn hoá” do Mặt trận phát động đến tận phường xã, thôn bản đã mang lại những kết quả tích cực. Trong cuộc vận động xoá đói, giảm nghèo, Mặt trận và các tổ chức thành viên đã góp phần rất quan trọng làm thay đổi bộ mặt nhiều vùng, miền của đất nước, trong đó có các vùng cao, vùng sâu, vùng xa. Với những nỗ lực to lớn và thành tựu đáng khích lệ đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngày càng trở thành lực lượng nòng cốt trong hệ thống chính trị các cấp, có vị trí, vai trò trung tâm trong việc thắt chặt mối quan hệ giữa các tầng lớp nhân dân với Đảng và Nhà nước, tăng cường sự đồng thuận xã hội, củng cố và mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Thực hiện chỉ thị 45-CT/TW ngày 11-11-1998 của Bộ Chính trị (khoá VIII), Liên hiệp hội không ngừng ra sức phấn đấu thực hiện nhiệm vụ “Một tổ chức chính trị - xã hội của trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam, cùng với các đoàn thể chính trị - xã hội khác tạo thành lực lượng nòng cốt trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”.
Hiện nay, Liên hiệp hội đã phát triển đến 90 hội thành viên bao gồm 54 hội khoa học và kỹ thuật ngành ở trung ương và 36 liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh, thành phố. Sau Tổng hội Y - Dược học Việt Nam hoạt động từ gần nửa thế kỷ về trước, trong năm 2003 đã hình thành hai tổng hội mới là Tổng hội Địa chất Việt Nam và Tổng hội Xây dựng Việt Nam. Gần đây, Hội trí thức khoa học và công nghệ trẻ Việt Nam đã được thành lập và trở thành một hội thành viên mới của Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam. Ngoài ra, trong hệ thống tổ chức của Liên hiệp hội còn có khoảng 200 đơn vị khoa học và công nghệ bao gồm các viện, trường, trung tâm, liên hiệp khoa học - sản xuất được thành lập và hoạt động theo Nghị định 81/2002/NĐ-CP ngày 17-10-2002 của Chính phủ, trong đó trên 90 đơn vị trực thuộc Liên hiệp hội, số còn lại trực thuộc các hội thành viên.
Mạng lưới các tổ chức hội khoa học và kỹ thuật thu hút trên một triệu các nhà khoa học và công nghệ thuộc nhiều lứa tuổi, trong đó có các chuyên gia đầu ngành, hoạt động trên hầu hết các lĩnh vực của khoa học xã hội, khoa học tự nhiên và khoa học công nghệ tại các cơ sở quản lý, nghiên cứu, đào tạo, sản xuất, kinh doanh của Nhà nước hay các thành phần kinh tế khác, hoặc đã nghỉ hưu. Quy mô đông đảo, tính chất đa ngành và liên ngành, phạm vi hoạt động rộng rãi đó tạo cho Liên hiệp hội tiềm năng tham gia tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đại diện chung cho trí thức khoa học và công nghệ nước nhà, Liên hiệp hội có vị trí và vai trò quan trọng trong khối liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, nền tảng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Là tổ chức thành viên tích cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Liên hiệp hội hăng hái hưởng ứng các phong trào do Uỷ ban Trung ương Mặt trận phát động như đền ơn đáp nghĩa, xoá đói giảm nghèo, khắc phục hậu quả thiên tai...Thực hiện sự chỉ đạo của Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận, Liên hiệp hội đã giới thiệu nhiều nhà khoa học tiểu biểu ứng cử đại biểu Quốc hội, trong đó 24 người đã được bầu vào Quốc hội: khoá IX (2 đại biểu), khoá X (12 đại biểu) và khoá XI (10 đại biểu). Đại biểu của nhiều liên hiệp hội tỉnh, thành phố như Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên, Đồng Tháp...cũng đã được bầu vào Hội đồng Nhân dân địa phương. Liên hiệp hội cũng là nơi tuyển chọn và giới thiệu các công trình và cụm công trình xuất sắc để Nhà nước xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ. Các hoạt động tôn vinh danh nhân văn hoá, khoa học và công nghệ do Liên hiệp hội tổ chức đã có tác dụng bồi dưỡng tinh thần yêu nước, nêu cao niềm tự hào dân tộc trong nhân dân, nhất là trong thế hệ trẻ.
Thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với các nhà khoa học và công nghệ, Liên hiệp hội luôn luôn coi việc tuyên truyền và phổ biến kiến thức khoa học và kỹ thuật cho quần chúng là nhiệm vụ hàng đầu. Gần 150 tờ báo, tạp chí, tập san, chuyên san, bản tin của các hội thành viên và tổ chức khoa học và công nghệ, chiếm khoảng 1/3 tổng số báo chí khoa học trong cả nước, hàng trăm đầu sách và nhiều trang Web thường xuyên cung cấp thông tin, phản ảnh tình hình và kết quả hoạt động trên hầu hết các lĩnh vực khoa học và công nghệ, đáp ứng kịp thời nhu cầu đa dạng của bạn đọc yêu nghề và quần chúng nhân dân. Hơn 40 câu lạc bộ khoa học sinh hoạt đều đặn, thu hút hàng vạn hội viên cũng góp phần quan trọng vào công tác này. Công tác tuyên truyền và phổ biến kiến thức còn được Liên hiệp hội thực hiện thông qua các cuộc triển lãm, trong đó có Hội chợ Triển lãm Tuần lễ Xanh Quốc tế Việt Nam lần lượt triển khai hàng năm tại TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Huế, Hải Phòng với sự tham gia của nhiều tỉnh, thành phố. Đặc biệt là trong khuôn khổ chương trình “Tự nguyện đưa tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào hộ nông dân”, Hội các ngành Sinh học Việt Nam hợp tác với Đài truyền hình Việt Nam thực hiện chuyên mục “Bạn của nhà nông” với hàng trăm chuyên đề hướng dẫn áp dụng tiến bộ khoa học và kỹ thuật, được đông đảo bà con nông dân hoan nghênh và đón nhận.
Nhằm góp phần xã hội hoá công tác giáo dục và đào tạo, nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phát huy tiềm năng to lớn của đội ngũ các nhà khoa học và công nghệ đầu ngành, trong đó nhiều người đã từng tham gia công tác giảng dạy ở các cấp học khác nhau, Liên hiệp hội thành lập và bảo trợ sáu trường đại học, một số trường cao đẳng và nhiều trường phổ thông dân lập, mở hàng nghìn khoá học ngắn hạn về kỹ thuật, tin học, kế toán, ngoại ngữ, giới thiệu các cán bộ trẻ đi dự các hội nghị quốc tế và du học ở nước ngoài. Trong 10 năm qua, bằng các nguồn tài chính huy động từ các tổ chức ở trong và ngoài nước, Liên hiệp hội đã cấp 1.300 suất học bổng trị giá trên 1,25 tỷ đồng cho các học sinh, sinh viên nghèo, vượt khó, học giỏi cũng như trao nhiều phần thưởng cho các tập thể và cá nhân đoạt giải tại các kỳ thi quốc tế về toán học, tin học, vật lý, hoá học ...và cho các sinh viên giỏi là con liệt sỹ, thương binh. Phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và nhiều cơ quan khác, Liên hiệp hội tổ chức tuyển chọn và trao giải thưởng cho các công trình nghiên cứu khoa học, các đồ án tốt nghiệp xuất sắc của sinh viên.
Trong thời gian qua, cùng với các tổ chức thành viên của Mặt trận và nhân dân cả nước, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp hội) đã chăm chú theo dõi quá trình chuẩn bị Đại hội, tổ chức các cuộc hội thảo nhằm đóng góp ý kiến vào các bản dự thảo văn kiện trình Đại hội. Các hội thành viên và các nhà khoa học của Liên hiệp hội tán thành những nội dung cơ bản trong các dự thảo văn kiện do Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận chuẩn bị. Chúng tôi rất vui mừng nhận thấy rằng trong thời gian qua Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã triển khai những hoạt động phong phú và thu được nhiều kết quả thiết thực trong việc tập hợp và phát huy sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phục vụ công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngày càng góp phần quan trọng vào việc xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân. Phong trào “Xây dựng đời sống văn hoá” do Mặt trận phát động đến tận phường xã, thôn bản đã mang lại những kết quả tích cực. Trong cuộc vận động xoá đói, giảm nghèo, Mặt trận và các tổ chức thành viên đã góp phần rất quan trọng làm thay đổi bộ mặt nhiều vùng, miền của đất nước, trong đó có các vùng cao, vùng sâu, vùng xa. Với những nỗ lực to lớn và thành tựu đáng khích lệ đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngày càng trở thành lực lượng nòng cốt trong hệ thống chính trị các cấp, có vị trí, vai trò trung tâm trong việc thắt chặt mối quan hệ giữa các tầng lớp nhân dân với Đảng và Nhà nước, tăng cường sự đồng thuận xã hội, củng cố và mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Thực hiện chỉ thị 45-CT/TW ngày 11-11-1998 của Bộ Chính trị (khoá VIII), Liên hiệp hội không ngừng ra sức phấn đấu thực hiện nhiệm vụ “Một tổ chức chính trị - xã hội của trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam, cùng với các đoàn thể chính trị - xã hội khác tạo thành lực lượng nòng cốt trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”.
Hiện nay, Liên hiệp hội đã phát triển đến 90 hội thành viên bao gồm 54 hội khoa học và kỹ thuật ngành ở trung ương và 36 liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh, thành phố. Sau Tổng hội Y - Dược học Việt Nam hoạt động từ gần nửa thế kỷ về trước, trong năm 2003 đã hình thành hai tổng hội mới là Tổng hội Địa chất Việt Nam và Tổng hội Xây dựng Việt Nam. Gần đây, Hội trí thức khoa học và công nghệ trẻ Việt Nam đã được thành lập và trở thành một hội thành viên mới của Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam. Ngoài ra, trong hệ thống tổ chức của Liên hiệp hội còn có khoảng 200 đơn vị khoa học và công nghệ bao gồm các viện, trường, trung tâm, liên hiệp khoa học - sản xuất được thành lập và hoạt động theo Nghị định 81/2002/NĐ-CP ngày 17-10-2002 của Chính phủ, trong đó trên 90 đơn vị trực thuộc Liên hiệp hội, số còn lại trực thuộc các hội thành viên.
Mạng lưới các tổ chức hội khoa học và kỹ thuật thu hút trên một triệu các nhà khoa học và công nghệ thuộc nhiều lứa tuổi, trong đó có các chuyên gia đầu ngành, hoạt động trên hầu hết các lĩnh vực của khoa học xã hội, khoa học tự nhiên và khoa học công nghệ tại các cơ sở quản lý, nghiên cứu, đào tạo, sản xuất, kinh doanh của Nhà nước hay các thành phần kinh tế khác, hoặc đã nghỉ hưu. Quy mô đông đảo, tính chất đa ngành và liên ngành, phạm vi hoạt động rộng rãi đó tạo cho Liên hiệp hội tiềm năng tham gia tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đại diện chung cho trí thức khoa học và công nghệ nước nhà, Liên hiệp hội có vị trí và vai trò quan trọng trong khối liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, nền tảng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Là tổ chức thành viên tích cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Liên hiệp hội hăng hái hưởng ứng các phong trào do Uỷ ban Trung ương Mặt trận phát động như đền ơn đáp nghĩa, xoá đói giảm nghèo, khắc phục hậu quả thiên tai...Thực hiện sự chỉ đạo của Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận, Liên hiệp hội đã giới thiệu nhiều nhà khoa học tiểu biểu ứng cử đại biểu Quốc hội, trong đó 24 người đã được bầu vào Quốc hội: khoá IX (2 đại biểu), khoá X (12 đại biểu) và khoá XI (10 đại biểu). Đại biểu của nhiều liên hiệp hội tỉnh, thành phố như Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên, Đồng Tháp...cũng đã được bầu vào Hội đồng Nhân dân địa phương. Liên hiệp hội cũng là nơi tuyển chọn và giới thiệu các công trình và cụm công trình xuất sắc để Nhà nước xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ. Các hoạt động tôn vinh danh nhân văn hoá, khoa học và công nghệ do Liên hiệp hội tổ chức đã có tác dụng bồi dưỡng tinh thần yêu nước, nêu cao niềm tự hào dân tộc trong nhân dân, nhất là trong thế hệ trẻ.
Thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với các nhà khoa học và công nghệ, Liên hiệp hội luôn luôn coi việc tuyên truyền và phổ biến kiến thức khoa học và kỹ thuật cho quần chúng là nhiệm vụ hàng đầu. Gần 150 tờ báo, tạp chí, tập san, chuyên san, bản tin của các hội thành viên và tổ chức khoa học và công nghệ, chiếm khoảng 1/3 tổng số báo chí khoa học trong cả nước, hàng trăm đầu sách và nhiều trang Web thường xuyên cung cấp thông tin, phản ảnh tình hình và kết quả hoạt động trên hầu hết các lĩnh vực khoa học và công nghệ, đáp ứng kịp thời nhu cầu đa dạng của bạn đọc yêu nghề và quần chúng nhân dân. Hơn 40 câu lạc bộ khoa học sinh hoạt đều đặn, thu hút hàng vạn hội viên cũng góp phần quan trọng vào công tác này. Công tác tuyên truyền và phổ biến kiến thức còn được Liên hiệp hội thực hiện thông qua các cuộc triển lãm, trong đó có Hội chợ Triển lãm Tuần lễ Xanh Quốc tế Việt Nam lần lượt triển khai hàng năm tại TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Huế, Hải Phòng với sự tham gia của nhiều tỉnh, thành phố. Đặc biệt là trong khuôn khổ chương trình “Tự nguyện đưa tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào hộ nông dân”, Hội các ngành Sinh học Việt Nam hợp tác với Đài truyền hình Việt Nam thực hiện chuyên mục “Bạn của nhà nông” với hàng trăm chuyên đề hướng dẫn áp dụng tiến bộ khoa học và kỹ thuật, được đông đảo bà con nông dân hoan nghênh và đón nhận.
Nhằm góp phần xã hội hoá công tác giáo dục và đào tạo, nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phát huy tiềm năng to lớn của đội ngũ các nhà khoa học và công nghệ đầu ngành, trong đó nhiều người đã từng tham gia công tác giảng dạy ở các cấp học khác nhau, Liên hiệp hội thành lập và bảo trợ sáu trường đại học, một số trường cao đẳng và nhiều trường phổ thông dân lập, mở hàng nghìn khoá học ngắn hạn về kỹ thuật, tin học, kế toán, ngoại ngữ, giới thiệu các cán bộ trẻ đi dự các hội nghị quốc tế và du học ở nước ngoài. Trong 10 năm qua, bằng các nguồn tài chính huy động từ các tổ chức ở trong và ngoài nước, Liên hiệp hội đã cấp 1.300 suất học bổng trị giá trên 1,25 tỷ đồng cho các học sinh, sinh viên nghèo, vượt khó, học giỏi cũng như trao nhiều phần thưởng cho các tập thể và cá nhân đoạt giải tại các kỳ thi quốc tế về toán học, tin học, vật lý, hoá học ...và cho các sinh viên giỏi là con liệt sỹ, thương binh. Phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và nhiều cơ quan khác, Liên hiệp hội tổ chức tuyển chọn và trao giải thưởng cho các công trình nghiên cứu khoa học, các đồ án tốt nghiệp xuất sắc của sinh viên.