Chăm sóc trái tim phụ nữ
Về phương diện cơ thể họcthì trái tim phụ nữ cũng giống trái tim nam giới, chia làm 4 ngăn: 2 tâm nhĩ (phải và trái), hai tâm thất (phải và trái); giữa hai tâm nhĩ có vách liên nhĩ, giữa hai tâm thất có vách liên thất; máu từ tâm nhĩ phải qua van ba lá xuống tâm thất phải, máu từ tâm nhĩ trái qua van hai lá xuống tâm thất trái; chỉ có điều khác biệt là tim và động mạch vành của phụ nữ nhỏ hơn của nam giới.
Về phương diện bệnh lý, trái tim phụ nữ có nhiều điểm khác trái tim nam giới. Trong độ tuổi sinh sản, phụ nữ đảm nhận trọng trách mang thai và sinh con với nhiều tai biến nguy hiểm, nhưng bù lại buồng trứng tiết ra nội tiết tố estrogen là yếu tố bảo vệ, tránh bị xơ vữa động mạch và bệnh mạch vành.
Đến khi quý bà bước vào tuổi mãn kinh hoặc phụ nữ tuy còn trẻ nhưng đã cắt bỏ hai buồng trứng, lượng estrogen trong máu giảm nhiều nên nguy cơ mắc bệnh mạch vành và thiếu máu cơ tim tăng lên gấp 2 – 3 lần.
Vì vậy, nhìn chung phụ nữ mắc bệnh tim mạch trễ hơn nam giới. Nhưng đã mang bệnh rồi thì việc điều trị khó khăn hơn do cơn bệnh nặng hơn và có nhiều bệnh nội khoa khác đi kèm so với nam giới.
Việc chuẩn đoán bệnh tim ở phụ nữcũng khó khăn hơn. Triệu chứng đau thắt ngực của quý bà thường không rõ ràng, chỉ là đau âm it vùng trước ngực, khó thở, khó chịu ở dạ dày, ợ nóng kéo dài, yếu sức, mệt mỏi. Trong khi triệu chứng của cơn đau thắt ngực điển hình là cảm giác như có vật gì đè ngang ngực, hay cảm giác ngột ngạt như có cái gì siết cổ họng, hay cơn đau nhói ở ngực lan lên cổ vai, xương hàm, cánh tay. Hơn nữa, phụ nữ nội trợ thường hay bỏ qua những triệu chứng ban đầu và ít được sự quan tâm trợ giúp của người chồng để đi khám và điều trị khi bệnh mới phát.
![]() |
Cơn đau thắt ngựccó thể khởi phát do bất cứ yếu tố nào làm tăng hoạt động của tim dẫn đến tăng nhu cầu máu nuôi tim mà động mạch vành không đáp ứng đủ. Ở cả hai giới, cơn đau thắt ngực xảy ra sau các hoạt động gắng sức như leo cầu thang, đi bộ nhiều, sau một bữa ăn quá no hay nhiễm lạnh; nhưng quý bà thường bị sơn đau thắt ngực hơn nam giới sau các sang chấn về tình cảm hay có thể bị cả trong giấc ngủ, lúc nghỉ ngơi.
Sự khác biệt này là do cơn đau thắt ngực ở nam giới có nguyên nhân từ xơ vữa động mạch vành, ở quý bà, cơn đau thắt ngực có thể do xơ vữa động mạch hay cũng có thể do co thắt động mạch vành.
Loại đau thắt ngực do co thắt động mạch vànhxuất hiện khi nghỉ ngơi, gọi là đau thắt ngực Prinzmetal hay đau thắt ngực biến thể, xảy ra ở những phụ nữ trẻ, có động mạch vành bình thường, ít gây ra các biến chứng nghiêm trọng hơn đau thắt ngực do xơ vữa động mạch. Yếu tố gây ra sự co thắt là hút thuốc lá, căng thẳng, stress, hay gặp ở phụ nữ dưới 50 tuổi. Những phụ nữ này còn có thêm tình trạng liên quan đến sự co mạch như đau nửa đầu, nhợt nhạt đầu ngón tay ngón chân khi lạnh hay khi có sang chấn tình cảm.
Đau thắt ngực vi mạch,trước đây gọi là hội chứng X, thường xảy ra ở quý bà trong tuổi mãn kinh hay sau khi mãn kinh, điều này cho thấy có liên quan đến sự giảm lượng estrogen; trên điện tâm đồ có những bất thường nhưng động mạch vành không bị nghẽn, chức năng tim bình thường, do rối loạn chức năng của một vài động mạch vành nhỏ.
Rối loạn nhịp timlà những bất thường về nhịp tim với nhiều mức độ: từ nhẹ đến nặng, đe doạ tính mạng của bệnh nhân. Trừ trường hợp quý bà bị hồi hộp, đánh trống ngực hay nhịp tim không đều do uống cà phê đậm, gắng sức quá mức, thì rối loạn nhịp tim không nguy hiểm. Những người bị bệnh mạch vành, tim to do bất kỳ nguyên nhân nào, có thai, sa van hai lá và cường giáp dễ bị rối loạn nhịp tim mức độ nặng. Ngoài ra, chán ăn do nguyên nhân thần kinh ở quý cô trẻ tuổi cũng thường gây rối loạn nhịp tim.
Triệu chứngrối loạn nhịp tim là tim đập mạnh hay đập nhanh xảy ra đột ngột, do tim đập không hiệu quả gây thiếu oxy não nên quý bà cũng hay mệt, choáng váng, thậm chí bị ngất.
Có 6 loại rối loạn nhịp tim:
- Ngoại tâm thu:hay tim co bóp sớm làm phá vỡ tính chất đều đặn của nhịp tim. Nếu là ngoại tâm thu lẻ tẻ, lâu lâu mới có một nhịp đến sớm thì không cần điều trị, nguyên nhân là do lo âu hay hút thuốc lá, uống cà phê nhiều.
- Nhịp nhanh nhĩ kịch phátgây ra nhịp tim nhanh, đều, mạnh với cảm giác choáng váng.
- Nhịp nhanh thấtcũng biểu hiện bằng cơn nhịp nhanh và cảm giác choáng váng, đôi khi đau ngực, có thể gây ngất. Quý bà thường có cảm giác lo sợ một điều không hay sắp xảy ra. Loại này thường xảy ra trong các bệnh tim nặng, có thể dẫn tới rung thất và tử vong, cần điều trị khẩn cấp.
- Rung nhĩlàm cho nhịp tim không đều, tâm nhĩ co bóp không hiệu quả, có thể gây đột quỵ khi cục máu đông hình thành do rung nhĩ bị vỡ ra di chuyển theo dòng máu đến não.
- Rung thấtgây ra một loạt các hoạt động co thắt khu trú, tâm thất không hoàn toàn không có sự co bóp, sau rung thất, tim sẽ ngừng đập và gây đột tử.
- Nhịp chậmdưới 40 lần/ phút sẽ dẫn tới tình trạng thiếu cung cấp oxy cho các cơ quan (nhất là não).
Tình trạng mệt mỏi quá mức và căng thẳng gây ra rối loạn nhịp tim. Nhưng theo vài nghiên cứu mới đây: trạng thái xúc động, sợ hãi, đau buồn không gây rối loạn nhịp tim, có thể xem như một tin vui đối với gia đình có quý bà bị rối loạn nhịp tim là không phải che giấu cảm xúc, tình cảm trong cuộc sống hàng ngày.
![]() |
Quý bà được an toàn trước nguy cơ bệnh mạch vành trong suốt giai đoạn buồng trứng còn hoạt động. Sau khi mãn kinh, lượng cholesterol trong máu quý bà tăng cao. Do đó, càng lớn tuổi càng có nhiều khả năng bị xơ vữa động mạch và mắc bệnh động mạch vành.
Những yếu tố nguy cơ như đái tháo đường, rối loạn các thành phần cholesterol trong máu, lối sống ít vận động, béo phì, tăng huyết áp… làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh mạch vành ở phụ nữ nhiều hơn so với nam giới. Cắt bỏ hai buồng trứng ở độ tuổi sinh sản là nguy cơ mắc bệnh mạch vành. Cắt tử cung nhưng còn giữ hai buồng trứng thì không là nguy cơ. Trong giai đoạn mãn kinh thì bắt đầu mất dần hiệu quả bảo vệ của estrogen. Sau khi mãn kinh, càng lớn tuổi, yếu tố nguy cơ càng tăng.
Ngăn ngừa bệnh tim mạchở phụ nữ, cần có sự hỗ trợ của quý ông, bằng cách:
- Không hút thuốc lá, kể cả hút thuốc lá thụ động. Đây là điều quý ông cần lưu ý, vì phụ nữ Việt Nam rất ít khi hút thuốc lá, nhưng quý ông thì rất “vô tư” khi nhả khói thuốc, bất kể đang có phụ nữ và trẻ em.
- Kiểm soát huyết áp tốt, dù chỉ bị tăng huyết áp nhẹ. Kiểm soát đường huyết tốt nếu bị đái tháo đường.
- Cải thiện rối loạn mỡ máu.
- Năng tập thể dục, thực hiện chế độ ăn ít chất béo động vật (trừ mỡ cá), tăng thức ăn từ thực vật.
- Không uống nhiều rượu, bia.
- Giảm cân, tránh béo phì.