25 năm thảm họa Chernobyl và tương lai của công nghiệp điện hạt nhân

Thưa ông Chủ tịch, thưa các quý bà và quý ông

Chúng ta đã được mời đến dự cuộc hội nghị quốc tế này để cùng nhau nhìn lại tai nạn hạt nhân nghiêm trọng nhất đã xảy ra trên thế giới này và cũng để nhìn về phía trước, hướng đến một thế giới mà ở đấy trí tuệ của con người sẽ cho phép xây dựng những nhà máy điện hạt nhân với mức độ an toàn cao nhất.

Khi tai nạn Chernobyl xảy ra ngày 26.4.1986, ngay những ngày sau đó đã có khoảng 50 người bị tử vong khi tiến hành những công việc cấp cứu khẩn cấp tức thời. Khoảng 600.000 người đã phải chịu những liều lượng phóng xạ cao. Diễn đàn Chernobyl(Chernobyl Forum) gồm các đại diện của IAEA và các chính phủ Ucraina, Belarus, Nga và các tổ chức quốc tế khác cách đây vài năm sau khi nghiên cứu đã đi đến kết luận là sẽ có khoảng 4.000 người bị chết sớm trong những thập niên tới đây do bị chiếu xạ.

Hậu quả về mặt xã hội đã rất lớn. Hơn 100.000 người đã phải rời bỏ nhà cửa ngay khi xảy ra tai nạn và đã có 350.000 người sơ tán khỏi vùng bị nhiễm xạ nặng.

Từ năm 1986 đến nay mức độ nhiễm xạ của môi trường đã giảm đi hàng trăm lần do phân rã phóng xạ tự nhiên và ngày nay phần lớn đất đai bị nhiễm xạ đã có thể trồng trọt được một cách an toàn.

Hiển nhiên là tai nạn Chernobyl đã có một ảnh hưởng tiêu cực rất lớn đối với dư luận công chúng. Tuy nhiên nhờ những tiến bộ trong kỹ thuật an toàn và trước những đe dọa trong biến đổi khí hậu toàn cầu, trong những năm gần đây sự quan tâm đến điện hạt nhân đang dần dần trở lại ở nhiều nước trên thế giới. Không may là đúng vào lúc mà chúng ta chuẩn bị kỷ niệm 25 năm ngày xảy ra tai nạn Chernobyl thì một tai nạn nghiêm trọng đã xảy ra tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi ở Nhật Bản.

Cuộc khủng hoảng hạt nhân Fukushima Daiichi chưa chấm dứt. Chúng ta cần phải đánh giá nó một cách đúng đắn và rút ra những bài học thích đáng. Trước hết, cuộc khủng hoảng này chứng tỏ rằng mặc dù trong 25 năm qua chúng ta đã đạt được nhiều tiến bộ trong công nghệ điện hạt nhân, nhưng rõ rang là chúng ta còn phải làm nhiều hơn nữa để làm cho cái phương châm “An toàn là thứ nhất” (Safety First) thực sự trở thành mối quan tâm hàng đầu của những người vận hành nhà máy điện hạt nhân, của các chính phủ và những cơ quan xây dựng pháp quy hạt nhân.

Thưa các quý bà và quý ông,

Cá nhân tôi khi được bầu làm Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế tôi đã rất quan tâm đến tình hình ở Chernobyl, trong ấy có việc thương thảo giữa các nước G7 và Chính phủ Ucraina để đi đến quyết định dừng hoạt động của lò phản ứng hạt nhân cuối cùng ở Chernobyl vào tháng 12 năm 2000. Tôi đã nhiều lần đến Chernobyl , vào tòa nhà đặt lò phản ứng, xem phòng điều khiển và quan sát công việc tiến hành đóng cừa lò phản ứng.

Sau tai nạn Chernobyl, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế đã tiến hành nhiều biện pháp để thúc đẩy việc tăng cường bảo đảm an toàn cho các nhà máy điện hạt nhân, xây dựng các công ước, các quy chế an toàn, thiết lập các trung tâm thông báo sự cố khẩn cấp,v.v..

Trong những năm gần đây, ngày càng có nhiều nước trên thế giới quan tâm đến điện hạt nhân, xem đấy là một nguồn năng lượng sạch có thể góp phần giải quyết mối đe dọa của sự biến đỏi khí hậu.

Cho đến cuối năm 2010, đã có hơn 60 nước trên thế giới thông báo với IAEA mong muốn phát triển điện hạt nhân. Một số nước đã có nhà máy điện hạt nhân cũng mong muốn đẩy mạnh hơn nữa công nghiệp điện hạt nhân.

Cuộc khủng hoảng hạt nhân ở Nhật Bản đã gây ra bởi một tai họa thiên nhiên: động đất và sóng thần chưa từng có trong lịch sử. Cuối tuần qua, Công ty điên lực TEPCO đã thông báo lộ trình hai giai đoạn để ổn định tình hình. Giai đoạn đầu có thể mất 3 tháng để giảm liều lượng phóng xạ. Giai đoạn thứ hai từ 3 đến 6 tháng để khống chế hoàn toàn việc phát thải phóng xạ, bảo đảm liều lượng phóng xạ dưới mức độ cho phép. Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế sẽ tiếp tục giúp đỡ Nhật Bản để hoàn toàn ổn định tình hình của nhà máy điện hạt nhân Fukusshima Daiichi, tấy xạ cho các vùng bị ô nhiễm, kiểm soát độ phóng xạ của môi trường và sản phẩm nông nghiệp, ngư nghiệp,.v.v..

Sau cuộc Hội nghị lần này họp ở Ucraina để kỷ niệm 25 năm tai nạn nhà máy điện hạt nhân ở Chernobyl, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế dự định sẽ tổ chức một “Hội nghị cấp Bộ trưởng về an toàn hạt nhân” (IAEA Ministerial Conference on Nuclear Safety) ở Vienna từ ngày 20 đến ngày 24 tháng 6 năm 2011. Hội nghị này sẽ đánh giá sơ bộ những vấn đề xảy ra ở nhà máy điện hạt nhân Fukushima ở Nhật Bản và đề ra những biện pháp để bảo đảm ứng phó một cách có hiệu quả đối với các tai nạn xảy ra cho các nhà máy điện hạt nhân.

Tất cả chúng ta, những người vận hành nhà máy điện hạt nhân, những nhà làm luật pháp, các chính phủ và các tổ chức quốc tế có nhiệm vụ rất nặng nề là phải thuyết phục dân chúng rằng nhà máy điện hạt nhân cần phải và có thể bảo đảm vận hành một cách an toàn. Đứng trước sự gia tăng nhu cầu của thế giới về năng lượng, sự khan hiếm ngày càng tăng của các nguồn năng lượng hóa thạch, sự đe dọa của biến đổi khí hậu toàn cầu, điện hạt nhân vẫn luôn luôn là một sự lựa chọn quan trọng và đúng đắn đối với nhiều nước. Điều thiết yếu là chúng ta phải luôn nỗ lực để tăng cường bảo đảm an toàn hạt nhân.

Thưa ông Chủ tịch, thưa các quý bà và quý ông,

Tai nạn Chernobyl là một thảm kịch lớn của nhân loại nhưng nó cũng cung cấp cho chúng ta những bài học quan trọng và hữu ích.

Tôi tin tưởng rằng từ tai nạn hạt nhân ở Fukushima Daiichi chúng ta sẽ rút ra được những kinh nghiệm để cải thiện một cách cơ bản việc vận hành một cách an toàn và các quy tắc, luật lệ về an toàn hạt nhân, tăng cường toàn bộ nền văn hóa an toàn (Safety Culture) trong ngành hạt nhân. Tôi xin nhắc lại là “An toàn là thứ nhất” (Safety First) phải là một khẩu hiệu phải được quán triệt ngày càng mạnh mẽ trong mỗi công việc của chúng ta.

Tôi mong muốn IAEA sẽ được sự ủng hộ ngày càng mạnh mẽ của mọi người để bảo đảm cho những tai nạn như Chernobyl và Fukushima Daiichi sẽ không bao giờ xảy ra.

Xin cảm ơn quý vị.