Thúc đẩy hoạt động khoa học công nghệ và bảo vệ môi trường của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, đề xuất kiến nghị

Hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, điều tra cơ bản, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững là lĩnh vực chuyên môn trong nhiệm kỳ VII (2015 – 2020) được Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) quan tâm, chú trọng triển khai. Đây cũng là lĩnh vực chuyên môn có tiềm năng lớn, có thế mạnh để thu hút, tập hợp đông đảo trí thức khoa học và công nghệ để phát huy trí tuệ, năng lực và kinh nghiệm của họ.

Mặc dù, kinh phí NSNN cấp trực tiếp cho hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, các dự án bảo vệ môi trường của Liên hiệp Hội Việt Nam không nhiều, nhưng với tinh thần năng động sáng tạo của các cá nhân, tổ chức thành viên, các tổ chức khoa học và công nghệ (KH&CN) trực thuộc trong hệ thống đã huy động các nguồn tài chính khác nhau, tập hợp các nhà khoa tham gia nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật. Thời gian qua tập trung chủ yếu ở các lĩnh vực nông nghiệp, chăn nuôi, BVMT và phát triển bền vững nông thôn. Trong nhiệm kỳ này, hoạt động này đã đạt được các kết quả rất đáng khích lệ, cụ thể như sau:

I. Các kết quả đạt được trong Hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, điều tra cơ bản, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững của nhiệm kỳ VII (2015-2020)

Trong nhiệm kỳ VII, các hội thành viên gồm các Liên hiệp hội tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương (Liên hiệp hội địa phương) và các hội ngành toàn quốc đã thực hiện trên 2.000 đề tài/dự án cấp cơ sở, trên 300 đề tài/dự án cấp bộ/tỉnh, hàng chục đề tài/dự án cấp nhà nước. Các tổ chức KH&CN trực thuộc cũng tích cực tham gia thực hiện và đưa các kết quả nghiên cứu vào cuộc sống ở các lĩnh vực khác nhau, phổ biến nhất là lĩnh vực sinh học, nông nghiệp, điển hình như: Trung tâm công nghệ Hóa-Sinh ứng dụng đã nghiên cứu và sản xuất thực phẩm chức năng hỗ trợ bệnh đái tháo đường với giá thành chỉ bằng 2/5 so với các loại nhập khẩu, Trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghệ Hóa-Sinh đã cho sản xuất hàng loạt chế phẩm sinh học giúp phục hồi và nâng cao năng suất cà phê tại Tây Nguyên và đã được thương mại hóa rộng rãi. Hiện nay các sản phẩm này đã được thương mại hóa rộng rãi. Số ít tổ chức khác có những công trình nghiên cứu sâu về các lĩnh vực đòi hỏi đầu tư kinh phí lớn như công nghệ thông tin, điện tử, viễn thông, công nghệ sinh học, điển hình là: Viện nghiên cứu Ứng dụng Y học tái tạo và Tế bào gốc nghiên cứu về tế bào gốc; Viện Nghiên cứu và Hỗ trợ thử nghiệm lâm sàng Vắc xin và Sinh phẩm y tế nghiên cứu, đánh giá tính an toàn của các loại vắc xin; Viện Công nghệ Điện tử nghiên cứu thiết kế hệ thống đài radar phân cực phục vụ giám sát trên mặt biển; Viện KHCN Cơ khí, Tự động hóa và Môi trường nghiên cứu các thiết bị phục vụ trong lĩnh vực khai thác than,... Các tổ chức cũng tích cực đăng tải thông tin với hàng nghìn bài báo khoa học được đăng trên các tạp chí trong, ngoài nước. Nhìn chung các tổ chức KH&CN hoạt động theo hướng ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học hoặc nghiên cứu tập trung vào lĩnh vực cần ít kinh phí và không đòi hỏi đầu tư lớn về cơ sở vật chất như: khoa học xã hội, tâm lý - giáo dục, các vấn đề giới, trẻ em, xã hội, các chính sách cho quyền con người, hoặc các vấn đề bức thiết với người dân như lâm - nông nghiệp, giao đất, giao rừng. Mới có một số ít tổ chức KH&CN rất mạnh mới tham gia nghiên cứu về môi trường, thích ứng biến đối khi hậu (BĐKH), Phát triển bền vững (PTBV), … Các tổ chức KH&CN cũng đã liên kết, hợp tác với các doanh nghiệp để có thể đưa nhanh các sản phẩm nghiên cứu vào sản xuất, kinh doanh thương mại phục vụ cuộc sống.

Hội thảo sáng tạo khoa học công nghệ Việt Nam tháng 8/2018

Ngoài việc nghiên cứu thực hiện đề tài, dự án, công tác tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm khoa học cũng được chú trọng, đã tổ chức được hàng trăm hội thảo, hội nghị khoa học ở các mức độ khác nhau. Đặc biệt, có những hội thảo, hội nghị khoa học hoặc các sự kiện lớn của các hội ngành toàn quốc được tổ chức định kỳ hàng năm ở cấp độ quốc gia, điển hình như các hội nghị: Hội nghị Cơ học thuỷ khí toàn quốc của Hội Cơ học Việt Nam, Hội nghị Tự động hóa và Điều khiển toàn quốc của Hội Tự động hoá Việt Nam và nhiều hội nghị khoa học quốc tế có uy tín lớn như các Hội thảo quốc tế của Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị VN, Hội nghị quốc tế về Khoa học Vật liệu và Công nghệ Nano và Hội nghị quốc tế về Photonics do Hội Vật lý Việt Nam tổ chức, Hội nghị quốc tế Công nghệ cao về điện tử-truyền thông,...Các hội nghị, hội thảo đã thu hút được hàng trăm nhà khoa học có uy tín ở trong và ngoài nước tham dự... Đây cũng là hoạt động có tác động tích cực đến công tác tập hợp trí thức tham gia góp phần vào sự phát triển KH&CN và hoạt động bảo vệ môi trường của đất nước.

Về công tác xã hội hóa hoạt động KH&CN, BVMT, trong nhiệm kỳ qua, Liên hiệp Hội Việt Nam ở Trung ương, địa phương cùng với các hội ngành toàn quốc và các tổ chức KH&CN trực thuộc đã có nhiều đóng góp tích cực. Đã thực hiện nhiều dự án điều tra tài nguyên và đánh giá tác động môi trường, các dự án bảo vệ môi trường, bảo tồn động vật, thực vật; trực tiếp tổ chức nhiều chiến dịch truyền thông về môi trường với hàng ngàn pano, áp phích, băng rôn; xây dựng và triển khai hàng trăm mô hình bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo tồn và khai thác tài nguyên thiên nhiên có sự tham gia của cộng đồng; xây dựng nhiều mô hình bảo vệ và khai thác bền vững tài nguyên nước, mô hình về năng lượng sạch (điện mặt trời, điện gió…). Hoạt động BVMT là sự nghiệp của toàn dân do đó việc nâng cao nhận thức cho cộng đồng là một hoạt động quan trọng của hệ thống, đã thực hiện được một số nhiệm vụ nâng cao nhận thức về môi trường cho người dân và các tổ chức liên quan như: Nâng cao nhận thức về BVMT và phát triển bền vững cho các tổ chức chính trị-xã hội-nghề nghiệp, nâng cao nhận thức cho người bản địa về việc bảo tồn đa dạng sinh học và cây thuốc bản địa, tuyên truyền và tổ chức các chiến dịch xanh sạch, triển khai thực hiện các hoạt động liên quan đến tổ chức kỷ niệm nhân: Ngày KH&CN VN 18/5/2016; Ngày Môi trường Thế giới 5/6, Ngày Quốc tế về Đa dạng sinh học 22/5, tham gia Giải thưởng Môi trường Việt Nam,…

Hội thảo sự tham gia của tổ chức KHCN ngoài công lập ứng phó biến đổi khí hậu tháng 5/2019

Hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, BVMT và phát triển bền vững của Liên hiệp Hội Việt Nam vừa qua đã phát triển cả về bề rộng và chiều sâu, bắt đầu có sự mở rộng liên kết, kết nối với các doanh nghiệp để đưa nhanh các tiến bộ kỹ thuật, các kết quả nghiên cứu vào sản xuất và đời sống. Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần vào sự ổn định xã hội, phát triển kinh tế đất nước và phát triển hệ thống, tuy nhiên hoạt động này chưa đạt được như mong muốn, chưa tương xứng với tiềm năng của đông đảo gần 2,2 triệu trí thức hiện nay của hệ thống ở 152 hội thành viên và trên 500 tổ chức KH&CN trực thuộc.

Tôn vinh trí thức KHCN tiêu biểu 2017

Để triển khai Kết luận 93-KL/TW ngày 20 tháng 11 năm 2020 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị 42-CT/TW của Bộ Chính trị khoá X, thực hiện Nghị quyết 27-NQ/TW ngày 6 tháng 8 năm 2008 “Xây dựng đội ngũ trí thức vững mạnh là trực tiếp nâng tầm trí tuệ của dân tộc, sức mạnh của đất nước, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng và chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị. Đầu tư xây dựng đội ngũ trí thức là đầu tư cho phát triển bền vững”trong thời gian tới, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư hướng tới mục tiêu năm 2045 Việt Nam trở thành nước phát triển thì vai trò, vị trí nòng cốt và sự đóng góp trí tuệ, sức lực của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ của Hệ thống VUSTA góp phần tạo động lực cho phát triển kinh tế xã hội là vô cùng quan trọng. Do đó chúng tôi xin đề xuất một số kiến nghị, giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động khoa học công nghệ và bảo vệ môi trường của Liên hiệp Hội Việt Nam hơn nữa thời gian tới.

II. Đề xuất, kiến nghị nhằm thúc đẩy hoạt độngkhoa học công nghệ và bảo vệ môi trường của Liên hiệp Hội Việt Nam

Chúng tôi xin đề xuất một số kiến nghị đối với nhiệm kỳ VIII như sau:

1. Tích cực làm việc để Ban bí thư Đảng khóa XIII phê chuẩn “Đề án về kiện toàn tổ chức bộ máy của Liên hiệp Hội Việt Nam” với tư cách là tổ chức chính trị xã hội, đại diện của đội ngũ trí thức KH&CN Việt Nam.

2. Tiếp tục thúc đẩy việc kiện toàn tổ chức, bộ máy của cơ quan ở Trung ương, cũng như ở các tổ chức thành viên, thu hút nhiều cán bộ trẻ, có nhiệt huyết và năng lực, am hiểu hoạt động hội tham gia vào hệ thống, Đề xuất các cơ chế, chính sách về tài chính cho trí thức; Không ngừng nâng cao năng lực của tổ chức để có thể đảm đương và nhận được những đề tài, dự án, công trình với quy mô lớn từ nhà nước và doanh nghiệp.

3. Hợp tác, Phối hợp chặt chẽ với các Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài nguyên và Môi trường tiếp tục hỗ trợ và chỉ đạo các sở ngành có liên quan giúp đỡ, phối hợp với các liên hiệp hội địa phương thực hiện các nhiệm vụ về khoa học công nghệ và bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu.

4. Đổi mới các hình thức hoạt động, tăng cường sự liên kết, phối hợp giữa các tổ chức trong hệ thống theo từng lĩnh vực chuyên môn, tích cực gắn kết với các doanh nghiệp, nhất là các Tập đoàn lớn để triển khai nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ mới góp phần phát triển thị trường công nghệ; Cơ quan trung ương Liên hiệp Hội Việt Nam phải thể hiện là cơ quan đầu mối, kết nối, phối hợp, điều hòa giữa các thành viên, tổ chức trong hệ thống, thúc đẩy hợp tác với các bộ, ngành và các tổ chức quốc tế để thúc đẩy hoạt động sáng tạo KH&CN và hoạt động tôn vinh trí thức.

ThS. LÊ DUY TIẾN Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng ban; Ban Khoa học Công nghệ và Môi trường