Thanh Hoá: Những kết quả đạt được sau một năm triển khai dự án
Mục tiêu của Dự án là “Các mô hình cải thiện đời sống và hệ thống quản lí tài nguyên thiên nhiên có sự tham gia được xây dựng và tổ chức thực hiện tại các nhóm cộng đồng thuộc ba tiểu lưu vực đầu nguồn của huyện Bá Thước”.
Dự án chính thức đi vào hoạt động từ cuối tháng 4 năm 2007 với một loạt các hoạt động nhằm xây dựng các mô hình sinh kế của đồng bào dân tộc vùng sâu vùng xa: giảm nghèo và bảo vệ khu vực đầu nguồn.
Đối tượng ưu tiên của dự án là phụ nữ và người nghèo vì thực tế đã khẳng định, phụ nữ có vai trò rất quan trọng trong phát triển bền vững. Họ quan tâm nhiều đến tài nguyên rừng, nơi cho họ thu nhập, việc làm, cải thiện sinh kế, và đây cũng chính là nơi mà họ ngày càng khó khăn, luôn luôn phải đối mặt với tình trạng nghèo nàn và suy kiệt của rừng. Họ khao khát được nói lên tiếng nói để sao cho cải thiện sinh kế gắn với phát triển rừng.
Dự án chú trọng xây dựng mô hình học hỏi, tạo cơ hội để người dân thể hiện sáng kiến, là hiện trường để cùng phân tích, đánh giá và chia sẻ. Sự hoà quyện giữa miệng nói - tay làm, mắt thấy - tai nghe, lý thuyết và thực tiễn cùng với tình cảm truyền thống của người dân trong thôn bản sẽ giúp họ cùng phát triển.
Quá trình trên sẽ giúp người dân nâng cao năng lực và khi dự án kết thúc sẽ để lại một vốn quý, đó là: cách giáo dục cộng đồng trong quản lý tài nguyên thiên nhiên, hướng cải thiện sinh kế trong vùng rừng phòng hộ đầu nguồn trọng điểm .
Các hoạt động trong suốt thời gian 6 tháng cuối năm 2007 và đặc biệt là 4 tháng đầu năm 2008 của dự án là: hội thảo; giới thiệu dự án ở 49 thôn bản; điều tra nhanh nông thôn (PRA); điều tra sinh kế và hiện trạng giới,… nhằm đánh giá thực trạng và cơ hội quản lý lưu vực, sử dụng đất, điều kiện sinh kế cũng như nhận thức về giới của người dân tại 03 tiểu lưu vực. Các hoạt động nâng cao năng lực cho đối tác và người hưởng lợi cũng được tiến hành thông qua các chuyến tham quan dự án quản lý vùng đầu nguồn tại Đắc Lắc và chuyến tham quan mô hình canh tác bền vững trên đất dốc tại Phù Yên, Sơn la cho nông dân, hướng dẫn viên cộng đồng, cán bộ xã và huyện vào cuối năm 2007.
Sau các hoạt động khởi động, lòng tin của người dân địa phương đối với dự án cũng như nhận thức của họ về quản lý lưu vực và canh tác bền vững trên đất dốc đã được nâng lên. Trong suy nghĩ của người dân, sử dụng phương pháp có sự tham gia và làm việc theo nhóm đã giúp cho họ, đặc biệt là người nghèo và các đối tượng khác nhau, có thể xác định được các vấn đề tồn tại, nguyên nhân và đề xuất các giải pháp cho việc quản lý tài nguyên rừng, đất rừng, nước và các hoạt động tạo thu nhập khác. Bên cạnh đó, họ cũng nhận thức được sự kết hợp giữa quản lý bền vững với nhu cầu và quyền của mình để tiếp cận và chia sẻ một cách công bằng tài nguyên thiên nhiên.
Những mô hình sinh kế cũng như nhiều hoạt động mà dự án thực hiện đã tạo nên hiện trường học hỏi cho các dự án khác trong và ngoài tỉnh.
Các hoạt động hỗ trợ của dự án đối với chương trình giao đất, giao rừng của huyện đã được tiến hành với tổng diện tích trên 8.000ha cho 1.734 hộ gia đình của 06 xã vùng dự án. Đây là một trong những hoạt động hiện trường đầu tiên của dự án thực hiện vào cuối năm 2007 và đầu năm 2008. Sự phối kết hợp giữa dự án và các ban ngành liên quan của huyện trong chương trình giao đất giao rừng đã diễn ra rất nhịp nhàng và chặt chẽ. Đặc biệt, những vấn đề phát sinh trên thực địa đã được phản ánh thông qua các cuộc họp giao ban và có phương án giải quyết kịp thời. Cho đến cuối tháng 4 năm 2008, công tác giao đất giao rừng về cơ bản đã hoàn thành. Tuy nhiên, vấn đề giám sát sau giao đất giao rừng cần phải được quan tâm hơn nữa từ chính quyền địa phương.
Trong quý 1 năm 2008, dự án đã phối hợp với Hội phụ nữ, Phòng nông nghiệp, Trạm khuyến nông huyện tiến hành các hoạt động tập huấn ở các cấp khác nhau để xây dựng mô hình canh tác trên đất dốc. Sau đợt tập huấn, đã có 04 thôn thuộc 03 xã Ban Công, Lương Ngoại và Lương Nội tham gia mô hình với tổng diện tích khoảng hơn 9ha. Hiện tại, các mô hình đã và đang phát triển rất tốt, đáp ứng được mong đợi của người dân. Một điều đặc biệt ở các mô hình canh tác đất dốc do dự án hỗ trợ đó là lần đầu tiên tại đây, cây lạc lai được đưa vào trồng. Đây có thể sẽ là hướng đi mới trong chuyển dịch cơ cấu cây trồng, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, tăng cường độ phì cho đất vốn đã bị thời gian và canh tác lạc hậu làm xói mòn, nhanh chóng xoá đói giảm nghèo cho người dân sống phụ thuộc vào nương rẫy.
Các hội thảo xây dựng bức tranh tương lai và lập kế hoạch dài hạn cho 03 tiểu lưu vực được tổ chức. Trong tiến trình thực hiện dự án, đây là một hoạt động mang tính quyết định đến sự thành công. Chính vì vậy mà liên tiếp các hội thảo tại 03 tiểu lưu vực được tổ chức với sự tham gia rất nhiệt tình của chính quyền và nhân dân địa phương, hơn 200 thành viên tham gia trong đó có 70 phụ nữ và 20 hộ nghèo.
Về mặt phương pháp, đây là cách tiếp cận mới trong việc xây dựng kế hoạch: người dân được tham gia xây dựng kế hoạch - bức tranh tương lai của cộng đồng - dựa trên mong muốn của chính họ; được thảo luận và chia sẻ thông tin về hiện trạng của tiểu lưu vực nơi mình đang sinh sống; được trình bày những mong muốn của mình về một tiểu lưu vực trong tương lai,… từ đó, đưa ra những giải pháp và kế hoạch để thực hiện.
Qua các hội thảo, các cấp chính quyền địa phương cũng có cơ hội để lắng nghe tâm tư nguyện vọng của cộng đồng, đặc biệt là người nghèo và phụ nữ, để quan tâm xây dựng những giải pháp thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của địa phương.
Trong thời gian tới, dự án sẽ tiếp tục triển khai các hoạt động hiện trường trên địa bàn 06 xã. Tiếp tục tổ chức hội thảo xây dựng tầm nhìn cấp huyện và thông qua bản kế hoạch quản lý tài nguyên thiên nhiên của 03 tiểu lưu vực; Hỗ trợ tổ chức thành lập các Ban quản lý tiểu lưu vực và xây dựng các quy chế hoạt động của các ban này; Thành lập các tổ, nhóm sản xuất kinh doanh; Tiếp tục giám sát và hỗ trợ việc xây dựng các mô hình canh tác trên đất dốc cũng như hỗ trợ xây dựng các mô hình tạo sinh kế mà người dân đã lựa chọn; Tổ chức các lớp tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ và cộng đồng địa phương theo nhu cầu, đặc biệt là kỹ thuật sản xuất nông, lâm nghiệp.
Với sự quan tâm chỉ đạo của UBND tỉnh, Liên hiệp hội Thanh Hóa, UBND huyện Bá Thước, sự phối kết hợp của các ban ngành và ủng hộ của cộng đồng vùng dự án, tin chắc rằng mục tiêu của dự án sẽ thành công.
