Tác dụng của đu đủ trong chữa bệnh và bồi dưỡng cơ thể
Đôi nét về cây đu đủ
Đu đủ còn có tên phan qua thụ, lô hong phlê (Campuchia), mắc hung (Lào), cà lào, phiên mộc. Tên khoa học Carica papaya L. Họ đu đủ papayaceae.
Loại cây cao 6-7m thân đứng thẳng, đôi khi có phân nhánh hoặc không phân nhánh, vỏ mang rất nhiều sẹo của cuốn lá, lá chỉ có nhiều ở ngọn, lá chia 6-7 thùy, hình trứng, mép có răng cưa không đều. Lá to, cuống rỗng và dài 30-50cm, gân lá hình chân vịt. Hoa màu trắng nhạt hay xanh nhạt mọc ở kẽ lá, hoa thường khác gốc nhưng cũng có những kiểu tạp tính (vừa hoa đực, hoa cái và hoa lưỡng tính) hoặc đực cùng gốc (đực, lưỡng tính). Hoa cái có tràng nhiều hơn tràng của hoa đực mọc thành chùm ở kẽ lá. Cụm hoa đực phân nhánh nhiều, cụm hoa cái chỉ có 2-3 hoa. Sau một tháng hoa thụ phấn. Lá mang hoa rụng để sẹo lại cây. Quả thịt dày mọng, ở giữa rỗng, có nhiều hạt hình trứng có hai lớp vỏ, vỏ trong cuốn mày xạm đen, vỏ ngoài mọng nước, quả hình trứng to dài 20-30cm, đường kính 15-25cm, lúc đầu có màu xanh lục, sau ngã màu vàng cam.
Đu đủ không chịu được xứ lạnh, thích hợp vùng đất khô xốp nhiều mùn, ở vùng nhiệt đới, rễ đu đủ không chịu ngập nước trên 48 giờ. Đu đủ trồng bằng hạt, hơn 10 tháng có thể thu hoạch được, tốt nhất sau 3 năm thu hái nhiều hơn, quả thịt chắc hơn.
Đu đủ chín chứa khoảng 90% nước, 13% đường, không có tinh bột, có nhiều carotenoit, acid hữu cơ, vitamin A, B, C, protit, 0,9% chất béo, 0,5% xenlulo, canxi, photpho, magiê, sắt, thiamin, riboflavin. Thành phần bay hơi là các cacbua monoterpen, các dẫn xuất furanic của linalol, isothiocyanat benzyl, các glucozit thơm và glucotropeolin.
Đu đủ xanh, ngoài các chất trên còn có chứa 4% chất nhựa mủ latex màu trắng đục là hỗn hợp của nhiều proteaza (loại men tiêu hóa chất đạm) trong đó chất chủ yếu là papain. Một cây đu đủ trong 1 năm cho khoảng 100g nhựa mủ. Lấy nhựa khi quả còn non trên cây.
Ngoài ra còn có chymopapain và papaya protenaza. Để lấy nhựa mủ (papain thô) dùng dao bén sắc rạch dọc quả đu đủ xanh, cho mủ chảy vào bát, sau đó phơi nắng hoặc sấy khô ở 40-60oC. Tinh chế papain bằng cách hòa tan papain thô vào nước thành dung dịch, sau đó rót vào cồn 90o, papain kết tủa, lọc, sấy.
Lá đu đủ chứa ancaloit carpain, có tác dụng giống glucozit của dương đại hoàng - Digitalis còn có tác dụng làm chậm nhịp tim, diệt amip. Hạt đu đủ có glucozit caricin và myrysin.
Tác dụng dược lý
Men papain có tác dụng như men pepsin của dạ dày và men trypsin của tuyến tụy trong tiêu hóa các chất thịt, nó làm vi trùng gram dương, gram âm chậm phát triển, những vi trùng như tụ cầu, thương hàn rất nhạy cảm đối với tác dụng của papain.
Papain còn có tác dụng làm đông sữa và tác dụng làm giảm độc đối với toxin và toxanpunin: 18mg papain trong dung dịch 2% trung hòa được 10mg gricin là chất độc trong hạt thầu dầu (bằng 10 liều độc của grinsin), 2mg papain trung hòa được 4 liều độc của toxin uốn ván và 10 liều độc của toxin bạch hầu. Papain còn trung hòa được độ độc của ancaloit như 12,5mg papain trung hòa được một liều độc strychnin bằng 2,5mg.
Bộ phận dùng làm thuốc của đu đủ trong nhân dân và trong tân dược, gồm có: Rễ, lá, hoa, hạt và nhựa. Với nhựa papain thô và papain tinh chế, nó được sử dụng thay thế pepsin và pancreatin trong điều trị rối loạn tiêu hóa, do thiếu men tiêu hóa giúp tiêu hóa tốt chất đạm trong thức ăn. Nhựa và hạt đu đủ còn là thuốc tẩy giun tốt cho nhiều loại giun, trừ giun móc (ankylostome). Đặc biệt có chất cacpain làm chậm nhịp tim, như một digitalin. Hạt đu đủ còn có tính kháng khuẩn mạnh, dùng ngoài để làm sạch vết thương nhiễm trùng, dùng chế môi trường nuôi cấy và thuần nhất đờm.
Cần lưu ý: Tác dụng ngừa thai, sẩy thai của papain do hoạt tính của nó đối với progesteron của thai phụ.
Công dụng và liều dùng
Quả đu đủ xanh nghiền nát với nước dùng bôi mặt hoặc tay để chữa các vết tàn nhang và bệnh eczema…
Đu đủ còn dùng trong kỹ nghệ pha chế bia, thực phẩm… Lá đu đủ dùng để gói thịt gà cứng để khi nấu chóng mềm… Rễ đu đủ sắc uống cầm máu trong bệnh băng huyết, bệnh sỏi thận… Hoa đu đủ đực tươi hoặc phơi khô hấp với đường phèn dùng chữa bệnh ho khàn tiếng hoặc mất tiếng với người lớn, với trẻ em hái 5-10 hoa đực sao vàng cho đường phèn hấp hoặc chưng trong nồi cơm cho trẻ uống trong ngày.