Người hùng bảo vệ tê tê

Anh Nguyễn Văn Thái – Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã tại Việt Nam  được nhận Giải thưởng môi trường Goldman – giải thưởng được mệnh danh là giải “Nobel xanh” nhằm tôn vinh các cá nhân hoạt động về môi trường năm 2021.

Trong lịch sử 30 năm của giải thưởng này, Nguyễn Văn Thái là người Việt Nam thứ hai đạt giải. Người Việt Nam đầu tiên nhận giải là chị Ngụy Thị Khanh, Giám đốc của GreenID, vào năm 2018.

Anh Nguyễn Văn Thái, 39 tuổi, trú huyện Nho Quan, Ninh Bình, Giám đốc Trung tâm bảo tồn động vật hoang dã Việt Nam Save Vietnam’s Wildlife và là Phó Chủ tịch Hội chuyên gia bảo tồn tê tê thế giới.

Anh Nguyễn Văn Thái cũng thành lập nhóm Chuyên trách Bảo vệ rừng đầu tiên tại Việt Nam, trên cơ sở đồng quản lý giữa Tổ chức Phi lợ nhuận và Cơ quan nhà nước. Từ tháng 6/2018 đến tháng 12/2020, trong sự phối hợp với Kiểm lâm Vườn quốc gia Pù Mát, nhóm Chuyên trách Bảo vệ rừng đã tịch thu và gỡ bỏ 9.701 bẫy thú, tháo dỡ và thiêu hủy 775 lán trại đóng bất hợp pháp, tịch thu 78 khẩu súng và bắt giữ 558 kẻ săn trộm, làm giảm đáng kể các hoạt động săn bắt và vào rừng trái phép tại Vườn Quốc gia Pù Mát

Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã tại Việt Nam  được thành lập năm 2014 với sứ mệnh ngăn chặn sự tuyệt chủng và phục hồi các loài động vật hoang dã nguy cấp tại Việt Nam.

Anh Thái chia sẻ: “Tôi sinh ra và lớn lên gần Vườn Quốc gia Cúc Phương, khi còn nhỏ đã chứng kiến cảnh những người hàng xóm cùng làng săn bắt và giết hại một cặp mẹ con tê tê, chính vì thế nên tôi quyết tâm dành cả đời mình để bảo vệ tê tê”.

Anh Thái đã xây dựng và đưa vào hoạt động Trung tâm Giáo dục Bảo tồn Thú ăn thịt và tê tê đầu tiên ở Việt Nam tại Ninh Bình, mang đến không gian sáng tạo với tính tương tác cao cho học sinh, sinh viên và công chúng nói chung đến tham quan, trải nghiệm và tìm hiểu về bảo tồn động vật hoang dã. Anh cũng tổ chức tập huấn phát triển năng lực cho lực lượng chức năng bao gồm hải quan, bộ đội biên phòng, cảnh sát môi trường và kiểm lâm về luật – chính sách liên quan đến động vật hoang dã và hướng dẫn xử lý tê tê sau tịch thu.

Không dừng lại ở đó, anh Thái đã thành lập Trung tâm phục hồi chức năng cho tê tê châu Á đầu tiên của Việt Nam, nhằm tập trung vào việc phục hồi chức năng cho những cá thể tê tê trong điều kiện nuôi nhốt. Để chăm sóc những cá thể tê tê trong tình trạng nguy kịch do ảnh hưởng của quá trình săn bắt, buôn bán và vận chuyển. Kết quả thực tế là 80% trong số những cá thể tê tê bị thương nặng và nhiễm trùng đã được cứu chữa và phục hồi. Đồng thời các phòng khám cũng đóng vai trò là cơ sở nghiên cứu quan trọng, nhằm nâng cao và cải thiện công tác chăm sóc y tế cho tê tê. Qua nghiên cứu thực tế, đã xác định được 12 loài ký sinh trùng ở tê tê và phác đồ được các kế hoạch điều trị tương ứng.

Bên cạnh hơn 1000 cá thể động vật hoang dã, trung tâm trực tiếp phục hồi và tái thả về tự nhiên, Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã tại Việt Nam trực tiếp hợp tác với các trung tâm cứu hộ, lực lượng chức năng ở nhiều tỉnh thành khác để phục hồi và tái thả thành công gần 500 cá thể động vật hoang dã khác về môi trường tự nhiên.

Ngoài ra, anh Thái còn mở rộng phạm vi hoạt động của trung tâm cứu hộ để cứu thêm các loài thú ăn thịt, linh trưởng và rùa.

Anh Thái đã kết hợp với Ban quản lý Vườn Quốc gia Pù Mát thành lập nhóm Chuyên trách bảo vệ rừng đầu tiên của Việt Nam, do một tổ chức Phi lợi nhuận và Cơ quan nhà nước đồng quản lý, anh đã hướng dẫn và trang bị cho các cán bộ chuyên trách bảo vệ rừng từ kiến thức về bảo tồn động vật hoang dã, nhận dạng động vật, kỹ năng sử dụng Hệ thống định vị toàn cầu, cho đến võ thuật cơ bản và kỹ năng sinh tồn. Nhóm đã phối hợp với lực lượng kiểm lâm làm nhiệm vụ trên toàn bộ 95.000 ha rừng nguyên sinh ở Vườn Quốc gia Pù Mát. Trong các chuyến đi kéo dài 7-10 ngày, nhóm đã phá bỏ các lán trại đóng bất hợp pháp và tháo dỡ nhiều bẫy động vật hoang dã, tịch thu vũ khí và bắt giữ những kẻ săn trộm.

Anh Nguyễn Văn Thái cũng đã nghiên cứu các chiến lược bảo tồn toàn cầu và làm việc với cơ quan quản lý Công ước về buôn bán Quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã, nguy cấp vào năm 2016 để đưa 8 loài tê tê Phục lục II lên Phụ lục I thuộc Công ước. Từ năm 2014 đến năm 2020, các báo cáo từ Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã tại Việt Nam cho thấy nhiều hoạt động săn trộm và vào rừng bất hợp pháp tại Vườn Quốc gia Pù Mát đã giảm 80% kể từ khi nhóm Chuyên trách Bảo vệ rừng được thành lập và đi vào hoạt động.

Anh là một trong số ít người trên thế giới làm công việc bảo tồn và phục hồi chức năng cho tê tê, anh góp phần lấp đầy khoảng trống quan trọng trong việc hiểu và bảo vệ loài động vật đang bị đe dọa ở mức cực kỳ nguy cấp này.

Anh Thái cho biết: “Tình hình tê tê ở Việt Nam ngày càng khả quan hơn. Chúng tôi đang theo dõi thêm hình ảnh về tê tê trong rừng từ bẫy ảnh. Trong bảy năm qua, chúng tôi đã ghi nhận được 1.600 con tê tê. Đây là một tín hiệu tích cực”.

Tính đến tháng 5/2021, Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã tại Việt Nam  trực tiếp cứu hộ khoảng 2.000 cá thể động vật hoang dã, thuộc 40 loài khác nhau. Phần lớn trong số đó là tê tê, gần 1.540 con - nhiều nhất trên thế giới. 60% số cá thể này được tái thả về tự nhiên an toàn. Một số cá thể quá yếu, bị thương tật rồi chết đi. Cũng có những con do mất khả năng sinh sống ngoài tự nhiên, được giữ lại các khu giáo dục hoặc chuyển đến nơi khác phù hợp hơn.

179.660 là số km Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã tại Việt Nam cứu hộ và tái thả động vật. Trung tâm còn xây mới 74 chuồng động vật, 2 bệnh viện thú y và một khu bán hoang dã, đồng thời sửa chữa 1.125 m2 chuồng.

Chia sẻ thêm, anh Thái cho hay, song song cứu hộ, bảo vệ rừng, chúng tôi xây dựng các chương trình giáo dục, nâng cao nhận thức cho trẻ em và cộng đồng địa phương. Chúng tôi hy vọng người dân yêu thiên nhiên, quý trọng động vật hoang dã và sau này không cần phải đi vào trong rừng để kiếm kế mưu sinh. Xung quanh Vườn Quốc gia Cúc Phương, chúng tôi mang đến cho 15.000 học sinh ở khu vực vùng đệm cơ hội trải nghiệm thiên nhiên. 90% học sinh quyết định không sử dụng động vật hoang dã. Đồng thời vận động và thuyết phục 1.119 người dân vùng đệm ký cam kết không ăn, không sử dụng, không săn bắt và buôn bán động vật hoang dã.

Hiện nay, trong Vườn Quốc gia Pù Mát, chúng tôi thành lập những câu lạc bộ yêu thiên nhiên, yêu động vật hoang dã và cho các bạn trẻ cơ hội khám phá, trải nghiệm. Chúng tôi cung cấp kiến thức cho các câu lạc bộ “nòng cốt”, để họ tiếp tục truyền cảm hứng tới những học sinh khác. Và đặc biệt, các em học sinh sẽ mang tâm tư, nguyện vọng ấy truyền đạt cho bố mẹ, thay đổi thói quen vào rừng săn bắt của họ, anh Thái cho biết.

Được biết, tê tê là loài động vật có vú bị buôn bán trái phép nhiều nhất trên thế giới bất chấp lệnh cấm buôn bán quốc tế. Nhu cầu cao về sử dụng tê tê làm thực phẩm, làm thuốc khiến tê tê có nguy cơ tuyệt chủng cao; tất cả tám loài tê tê trên thế giới đều nằm trong Sách Đỏ của Liên Minh Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên.

Trong thập kỷ qua, ước tính có khoảng hơn một triệu con tê tê bị săn trộm trên toàn thế giới, trong đó Việt nam là một điểm nóng đặc biệt. Năm 2004, 60 tấn tê tê sống đã bị tịch thu ở Việt Nam.

Cuộc khủng hoảng Covid-19 đã mang lại khoảng thời gian ngưng trệ tạm thời việc buôn bán trái phép vảy, thịt và máu tê tê từ Việt Nam sang Trung Quốc. Việc kiểm tra biên giới được thắt chặt và chính quyền Trung Quốc tuyên bố kiểm soát chặt chẽ hơn việc mua bán tê tê sau khi nghi ngờ rằng loài động vật này có thể là vật trung gian truyền bệnh.

Anh Nguyễn Văn Thái cho biết, Hội nghị đa dạng sinh học của Liên hợp quốc năm nay tại Côn Minh, Trung Quốc, sẽ là cơ hội để củng cố dựa trên những bước tạm thời này. Hiện tại, Trung Quốc đã cấm bán thịt tê tê, nhưng loài động vật này vẫn được chấp thuận như một thành phần trong y học cổ truyền.

Nhìn chung, đại dịch đã giúp nâng cao ý thức của người dân đối với việc bảo vệ thiên nhiên. “Tôi nghĩ rằng mọi người đang quan tâm nhiều hơn đến mối quan hệ giữa sức khỏe con người và sức khỏe môi trường. Tôi mong mọi người hãy thức tỉnh và có hành động, để chúng ta không xảy ra một đại dịch nữa”, chuyên gia bảo tồn tê tê của Việt Nam nói.

HT