Ngôi nhà chung của phong trào sáng tạo khoa học và công nghệ
Hàng nghìn nhà khoa học là chủ nhân của 600 công trình khoa học đã đoạt Giải thưởng Sáng tạo khoa học và công nghệ (KH và CN). Phần lớn công trình khoa học đoạt giải thưởng đã được áp dụng vào sản xuất và đời sống, đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao.
Năm 2004, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) giao Quỹ VIFOTEC làm cơ quan thường trực hội thi. Từ đó, số lượng các công trình khoa học tham dự của các tỉnh, thành phố tham gia tăng gần ba lần. Ngày 14-7-2006, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 165/2006/QÐ-TTg về việc tổ chức hội thi sáng tạo kỹ thuật ở hai cấp Trung ương và địa phương; các bộ, ngành và các địa phương đều tổ chức hội thi. Quyết định nói trên đã tạo ra bước ngoặt của phong trào toàn dân tiến quân vào khoa học kỹ thuật. Quỹ VIFOTEC trở thành ngôi nhà chung của phong trào sáng tạo KH và CN.
Trong vòng gần tám năm qua, mặc dù gặp khó khăn về kinh phí, Quỹ VIFOTEC đã tổ chức tám cuộc thi sáng tạo cho thanh, thiếu niên, nhi đồng toàn quốc. Sau tám lần tổ chức cuộc thi, ban tổ chức đã nhận được 2.570 đề tài của các em tham gia và đã có 580 đề tài đoạt giải. Qua việc tổ chức các cuộc thi, Quỹ VIFOTEC đã khơi dậy được sự đam mê sáng tạo của các em, mong muốn trở thành những nhà sáng tạo, nhà khoa học và nhà sáng chế - những công dân trẻ tài năng của đất nước.
Quỹ VIFOTEC đã tổ chức nhiều đoàn gồm các em có các công trình sáng tạo xuất sắc đại diện cho Việt Nam tham gia triển lãm quốc tế về sáng tạo tại Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn độ, Ma-lai-xi-a, In-đô-nê-xi-a, Ðài Loan (Trung Quốc) và Thái-lan. Tại các cuộc triển lãm nói trên, vị thế của Việt Nam được đề cao và có hơn 40 huy chương vàng, bạc, đồng đã được trao cho các tài năng trẻ Việt Nam. Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới của Liên hợp quốc (WIPO) đã trao 10 huy chương vàng cho các thanh niên, thiếu niên Việt Nam.
Ðặc biệt, năm 2010, nhân Ðại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, nước ta đã đăng cai tổ chức Cuộc thi - Triển lãm quốc tế về sáng tạo khoa học - công nghệ trẻ lần thứ 7 (IEYI) tại Hà Nội. Tổng số khách quốc tế đến tham dự cuộc thi - triển lãm gần 500 người, của 20 đoàn thuộc tám quốc gia và vùng lãnh thổ.
Quỹ VIFOTEC phối hợp Bộ Giáo dục và Ðào tạo tổ chức Giải thưởng sáng tạo kỹ thuật Việt Nam VIFOTEC dành cho sinh viên. Trong 20 năm qua, đã có hơn 2.400 công trình khoa học của sinh viên được tuyển chọn từ gần 200 trường đại học trên toàn quốc đã tham gia. Quỹ VIFOTEC phối hợp Quỹ Giáo dục Việt Nam (VEF) tổ chức cho các em đoạt Giải thưởng VIFOTEC học thêm tiếng Anh để dự thi lấy học bổng đi đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ ở nhiều trường đại học danh tiếng của nước ngoài. Ðây thật sự là một cơ hội lớn để các sinh viên có thể trở thành nhà khoa học trong tương lai. Quỹ còn phối hợp Bộ Giáo dục và Ðào tạo, Quỹ Giáo dục Intel tổ chức Hội thi Nghiên cứu khoa học - kỹ thuật dành cho học sinh trung học (ISEF). Tháng 5-2012, đoàn học sinh Việt Nam tham dự Hội thi nghiên cứu khoa học - kỹ thuật dành cho học sinh trung học thế giới tổ chức tại Mỹ và đã vinh dự giành được giải nhất.
Những năm qua Quỹ tiếp tục có quan hệ rộng rãi với các nước và các tổ chức quốc tế trong việc đẩy mạnh các hoạt động sáng tạo KH và CN. Hằng năm, quỹ tổ chức đoàn các nhà khoa học, các nhà sáng tạo nữ, các nhà sáng tạo trẻ tham gia các hội thảo, triển lãm quốc tế về sáng tạo ở Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái-lan, Ma-lai-xi-a, Ấn Ðộ, In-đô-nê-xi-a, Ðài Loan (Trung Quốc). Qua gặp gỡ, trao đổi, các nước đánh giá cao hoạt động của Quỹ VIFOTEC và cho rằng đây là một mô hình mới hoạt động có hiệu quả ở Việt Nam. Lãnh đạo Quỹ VIFOTEC đã tham gia hội thảo của các nước ASEAN tại Băng-cốc (Thái-lan) để thảo luận các biện pháp hợp tác có hiệu quả giữa các tổ chức chính phủ và phi chính phủ nhằm thúc đẩy các hoạt động KH và CN của các nước thành viên ASEAN.
Từ năm 2001, Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) của Liên hợp quốc đã hợp tác với Quỹ VIFOTEC. Theo đề nghị của Quỹ VIFOTEC, hằng năm WIPO trao huy chương vàng và giấy chứng nhận cho tài năng của Việt Nam thuộc các lĩnh vực: công trình xuất sắc nhất; nhà sáng tạo nữ xuất sắc nhất; nhà sáng tạo trẻ xuất sắc nhất; doanh nghiệp xuất sắc ứng dụng hệ thống sở hữu trí tuệ vào hoạt động sản xuất và kinh doanh. WIPO còn cử đại diện đến Việt Nam để trao huy chương tại các lễ trao giải thưởng.
GS, TSKH, NGND Nguyễn Thiện Phúc bày tỏ suy nghĩ của mình sau nhiều năm tham gia chấm giải VIFOTEC: Chúng tôi đã có nhiều năm tham gia chấm các bài dự thi Giải thưởng Sáng tạo khoa học - công nghệ Việt Nam và Hội thi Sáng tạo kỹ thuật toàn quốc (tiểu Ban Cơ khí - Tự động hóa). Ðối với các hồ sơ dự thi dự kiến xếp hạng cao, hội đồng tổ chức đến trực tiếp khảo sát và trao đổi với các nhà KH và CN quản lý ở các cơ sở đó. Những nội dung chính trong các buổi trao đổi, giao lưu với các cơ sở thường đề cập tính mới, khoa học và sáng tạo của công trình. Ðó là những tiêu chí rất quan trọng của giải thưởng và cũng là những điều mà các cơ sở sản xuất cần phải phấn đấu để ngày càng hoàn thiện hơn.
Ðánh giá chất lượng các công trình tham gia giải VIFOTEC, GS, TSKH Trần Vĩnh Diệu (Ban Công nghệ vật liệu) cho rằng: Trong những năm gần đây, Nhà nước đã đầu tư 17 phòng thí nghiệm trọng điểm và đầu tư chiều sâu nhiều phòng thí nghiệm hiện đại trong cả nước, đồng thời một số doanh nghiệp cũng tự đầu tư nâng cấp. Nhờ đó, chất lượng của các công trình tham gia giải VIFOTEC trong lĩnh vực công nghệ vật liệu được nâng lên đáng kể.
Ghi nhận những đóng góp trong việc phát triển phong trào sáng tạo KH và CN, Nhà nước đã trao tặng Quỹ VIFOTEC nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Ðộc lập hạng ba, Huân chương Lao động hạng nhất, nhì, ba. Ngày 20-3-2013, Quỹ VIFOTEC đã vinh dự được Chủ tịch nước Trương Tấn Sang ký Quyết định tặng Huân chương Ðộc lập hạng nhì. 20 năm qua Quỹ VIFOTEC đã tập hợp hàng nghìn trí thức, hàng trăm doanh nghiệp nhằm phát huy mạnh mẽ tiềm năng sáng tạo về KH và CN, thực hiện tốt tám chữ vàng mà Ðại tướng Võ Nguyên Giáp, Chủ tịch danh dự Quỹ VIFOTEC tặng Quỹ: "khoa học, công tâm, liêm khiết, hiệu quả".
