Liện hiệp Hội Hà Nội với việc phát triển nền kinh tế tri thức
Ở các giai đoạn đầu khi loài người đang sống trong nền kinh tế tự nhiên, kinh tế thủ công, thì con người tác động lên thiên nhiên chủ yếu bằng lao động thủ công. Việc thông qua công cụ lao động và trí tuệ (tri thức) con người trong giai đoạn này được sử dụng rất ít và mới chỉ mang ý nghĩa hỗ trợ. Ở các giai đoạn phát triển tiếp theo, khi nhân loại tiến hành các nền kinh tế công nghiệp hóa, cùng với sự phát triển của khoa học và công nghệ thì con người chủ yếu sử dụng nhóm tác động thứ 2, nghĩa là bằng cách sử dụng máy móc, công cụ, năng lượng hóa chất để tiến hành sản xuất và xây dựng đời sống. Các giai đoạn phát triển này kéo dài cho đến hiện nay... Tuy nhiên, sau thời gian phát triển, năng suất lao động của con người tăng lên, của cải tạo ra ngày càng nhiều; cùng với đó là sự tác động của con người ngày càng mạnh và thô bạo vào thiên nhiên với hy vọng tạo ra của cải nhiều hơn, thì con người gặp phải những phản ứng của thiên nhiên. Các phản ứng này biểu hiện ở những yếu tố như: Biến đổi khí hậu, nhiệt độ trái đất tăng, thiên tai dồn dập, tầng khí quyển bị tác động, hiệu ứng nhà kính gia tăng, nước biển dâng, môi trường bị ô nhiễm, đa dạng sinh học suy giảm… Các phản ứng của thiên nhiên ngày càng gia tăng làm cho nhiều nỗ lực của loài người không còn mang lại hiệu quả như mong muốn, năng suất lao động giảm, hiệu quả kinh tế thấp, thậm chí đời sống của một bộ phận dân cư trên nhiều địa phương bị các mối nguy hiểm dình dập. Để có thể phát triển bền vững và duy trì sự sống, bảo vệ trái đất, con người tất yếu phải chuyển sang giai đoạn mới trên con đường phát triển. Đó là chuyển sang nền kinh tế tri thức.
Kinh tế tri thức là nền kinh tế dựa chủ yếu vào tri thức hiểu biết, trí tuệ của nhân loại, được kết đọng trong các thành tựu của khoa học và công nghệ, kể cả khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật và khoa học xã hội. Với ý nghĩa đó, kinh tế tri thức mang những nét cơ bản, chủ yếu là: Con người tác động lên thiên nhiên chủ yếu bằng tri thức, bằng khoa học công nghệ; lao động và vật tư máy móc không còn giữ vai trò chủ đạo như trước. Mặt khác, con người tác động lên tự nhiên không tập trung chủ yếu vào việc lấy từ thiên nhiên những sản phẩm trực tiếp như khai khoáng, lấy dầu mỡ năng lượng, lấy lương thực, thực phẩm... như trước nay đã và đang làm, mà chuyển sang dùng tri thức để thúc đẩy hoạt động của thiên nhiên, cùng với thiên nhiên tạo ra nhiều sản phẩm hơn, trong đó phần chủ yếu là để duy trì các hoạt động bình thường của tự nhiên, phần còn lại để thỏa mãn các nhu cầu của con người. Nói cách khác là thay vì bóc lột thiên nhiên, con người hợp tác với thiên nhiên để tạo ra sản phẩm.
Nếu như tác động của con người lên thiên nhiên trong các giai đoạn phát triển trước đây chủ yếu là làm thay đổi các mối liên hệ vật chất, liên hệ năng lượng; thì trong nền kinh tế tri thức, những tác động chủ yếu của con người là làm thay đổi các mối liên hệ thông tin trong các hệ thống tự nhiên. Các máy móc, công cụ, năng lượng, vật tư… mà con người sử dụng, cũng được thay đổi theo hướng đó. Những đổi mới sáng tạo trong quản lý, quản trị kinh doanh, trong tổ chức sản xuất, trong liên kết các hoạt động; hay những giải pháp hợp lý trong việc tạo ra các chuỗi giá trị, các chuỗi sản phẩm trung gian… ngày càng có vị trí quan trọng trong nền kinh tế tri thức. Nếu như trước đây các hoạt động này tạo nên sự chênh lệch vì lợi ích, sự bất bình đẳng trong phân phối thì trong nền kinh tế tri thức, các hoạt động này phải là yếu tố làm tăng năng suất lao động, tăng sản phẩm xã hội.
Ngoài ra, trong nền kinh tế tri thức, không lấy kỹ thuật thay cho chính trị. Khoa học kỹ thuật không thay vai trò của khoa học xã hội. Trái lại, khoa học xã hội (trong đó có khoa học chính trị), với tư cách là một dạng tri thức của con người cũng giữ vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế tri thức.
Kinh tế tri thức hoàn toàn không đối lập, không phủ định các thành quả của kinh tế công nghiệp hóa. Trái lại, kinh tế tri thức nâng tầm thành quả của kinh tế công nghiệp hóa lên mức cao hơn, với hiệu quả tốt hơn. Đồng thời kinh tế tri thức tạo ra những giải pháp rất cơ bản để khắc phục các nhược điểm của kinh tế công nghiệp hóa, đặc biệt là hạn chế và khắc phục các phản ứng quyết liệt của thiên nhiên. Kinh tế tri thức tạo tiền đề cho con người sống hòa hợp với thiên nhiên (đây được coi là con đường duy nhất đúng của nhân loại), đảm bảo cho nhân loại phát triển bền vững.
Chuyển sang nền kinh tế tri thức là một quá trình đòi hỏi nhiều nỗ lực, kiến thức, quyết tâm. Hà Nội là Thủ đô của cả nước, là trung tâm chính trị - hành chính, trung tâm khoa học - công nghệ của đất nước, là một trong những trung tâm kinh tế, văn hóa lớn, có tiềm năng về đội ngũ tri thức, Hà Nội chắc chắn có đủ điều kiện để trở thành điểm đột phá, góp phần quan trọng cùng cả nước xây dựng thành công nền kinh tế tri thức.
Để có thể vững vàng triển khai xây dựng nền kinh tế tri thức, Hà Nội cần làm tốt những công việc chuẩn bị sau: Tuyên truyền rộng rãi, nâng cao nhận thức của mọi tầng lớp nhân dân, tạo sự nhất trí trong Đảng và trong nhân dân về tính tất yếu phải thực hiện kinh tế tri thức và khẳng định Hà Nội có đầy đủ điều kiện thực hiện điều đó. Huy động lực lượng xây dựng nội dung và các phương án triển khai kinh tế tri thức ở Thủ đô (Làm rõ các mục tiêu, yêu cầu, phương án xây dựng công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ của kinh tế tri thức Thủ đô). Thông qua những công trình nghiên cứu để làm rõ những vấn đề cốt lõi về lý luận và phương pháp luận triển khai xây dựng nền kinh tế trí thức ở Thủ đô; tổ chức những cuộc hội thảo để có được sự hoàn thiện và tạo sự đồng thuận về nội dung. Lồng ghép các nội dung về hoạt động chuẩn bị triển khai kinh tế tri thức vào việc thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội hiện nay. Dành các nguồn lực (nhân lực, kinh phí, điều kiện làm việc…) thỏa đáng cho hoạt động này. Chuẩn bị đào tạo đội ngũ nhân lực đồng bộ, đủ về số lượng, đạt yêu cầu về trình độ để mở rộng xây dựng kinh tế tri thức Thủ đô sau này. Xây dựng và thực hiện các đề án tạo mô hình triển khai kinh tế tri thức ở một số lĩnh vực và địa bàn tiêu biểu của Thành phố. Có thể lồng ghép vào chương trình xây dựng nông thôn mới, chương trình phát triển nông nghiệp công nghệ cao, chương trình phát triển kinh tế xanh…
