Kiện toàn tổ chức và đẩy mạnh hoạt động là yêu cầu thời sự đối với Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam

Với một sự ước lệ nhất định, có thể nhận thấy trong số các hội khoa học - công nghệ là thành viên của Liên hiệp hội Việt Nam hiện nay có hơn 10 hội khoa học xã hội và nhân văn, gần 10 hội khoa học tự nhiên và hơn 40 hội khoa học công nghệ. Phần lớn các hội được thành lập theo các ngành khoa học hoặc công nghệ. Bên cạnh đó cũng có nhiều hội hoạt động trên các lĩnh vực mang tính chất liên ngành. Trong khi một số hội mở rộng quy mô, phát triển thành các tổng hội thì một số hội khác phân chia thành những hội nhỏ hơn, chuyên biệt hơn. Lại có trường hợp các tổ chức vốn là thành viên của một hội lớn đã tách ra thành các hội riêng, độc lập. Một số hội có nội dung hoạt động gần như giống nhau. Tình hình trên đây có thể được xem là kết quả của một quá trình phát triển tự phát, không theo những tiêu chí thống nhất.

Trước tình hình đó, vấn đề đầu tiên là cần rà soát chức năng, nhiệm vụ và nội dung hoạt động của các hội, trên cơ sở đó định hình lại các hội một cách hợp lý, tránh các hiện tượng phân tán, cát cứ và chồng chéo. Một vấn đề khác đáng quan tâm là sự hình thành các tổ chức, có thể dưới hình thức các ban hoặc các khối, bao gồm các hội có chức năng, nhiệm vụ và nội dung hoạt động gần gũi nhau.

Một trong những thế mạnh của Liên hiệp hội Việt Nam là đội ngũ chuyên gia đầu ngành, hoạt động trên nhiều lĩnh vực khoa học và công nghệ khác nhau. Thế mạnh đó đã từng phát huy tác dụng trong nhiều hoạt động của Liên hiệp hội Việt Nam thời gian vừa qua, đặc biệt là trong hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội. Tập hợp và đoàn kết lực lượng chuyên gia đông đảo tham gia các hoạt động mang tính chất liên ngành nên tiếp tục là hướng ưu tiên của Liên hiệp hội Việt Nam . Quy mô và cơ cấu tập hợp lực lượng có thể thay đổi tuỳ theo nhiệm vụ cụ thể.

Tuy nhiên, hiện nay trên cả nước vẫn còn hơn 10 tỉnh chưa có liên hiêp các hội khoa học - công nghệ. Đây là một vấn đề cần được tiếp tục quan tâm trong thời gian tới. Một trong số các nguyên nhân của tình hình nêu trên là ở một số địa phương, số lượng các tổ chức hội khoa học - công nghệ còn quá ít, chưa đủ để thành lập liên hiệp hội. Liên hiệp hội Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ với các tỉnh và hội ngành trung ương để thành lập các hội chuyên ngành cấp tỉnh, thành phố, từ đó tạo điều kiện để thành lập các liên hiệp hội địa phương. Địa phương nào đã có một số hội chuyên ngành thì sớm tổ chức Ban vận động thành lập liên hiệp hội.

Sau khi được thành lập và hoạt động trên phạm vi cả nước, các hội khoa học - công nghệ ngành trung ương đã từng bước phát triển về các tỉnh, thành phố và cơ sở. Đến nay, tất cả các tỉnh, hầu hết các huyện và nhiều xã đã có tổ chức của các hội khoa học - công nghệ.

Kể từ khi liên hiệp hội địa phương được thành lập, các tổ chức cơ sở của các hội khoa học - công nghệ ngành trở thành những “thành viên kép”, một mặt là thành viên của các hội ngành trung ương và mặt khác là thành viên của liên hiệp hội địa phương. Từ đây hình thành một mạng lưới các tổ chức hội khoa học - công nghệ với những mối liên hệ dọc giữa các cấp của từng hội ngành và những mối liên hệ ngang giữa các thành viên của liên hiệp hội địa phương. Sự chỉ đạo song trùng, sát sao, đúng đắn và thống nhất của các hội ngành trung ương và liên hiệp hội địa phương sẽ là một trong những tiêu đề thuận lợi cho các tổ chức hội ở cơ sở hoạt động có hiệu quả và góp phần xứng đáng vào sự phát triển kinh tế - xã hội ở mỗi tỉnh, thành phố và mỗi huyện, quận.

Sự gia tăng nhanh chóng số lượng các đơn vị 81 trực thuộc làm nảy sinh những yêu cầu ngày càng cao đối với công tác quản lý các tổ chức đó. Những kết quả hoạt động của các đơn vị 81 góp phần vào thành tựu chung, mở rộng ảnh hưởng và nâng cao uy tín của Liên hiệp hội Việt Nam . Mặt khác, Liên hiệp hội Việt Nam không thể thoái thác trách nhiệm khi các đơn vị trực thuộc mình, do mình sinh ra gặp khó khăn, vướng mắc hoặc sai phạm.

Điều đó đòi hỏi cần phải xem xét cẩn trọng theo những tiêu chí nhất định trước khi thành lập một đơn vị 81 mới. Đặc biệt là cần phải xuất phát từ điều kiện và năng lực quản lý của cơ quan. Sẽ là thiếu ý thức và tinh thần trách nhiệm nếu chỉ vì những quan hệ thân quen, vì sự “vui vẻ” ban đầu hay vì lý do khác nào đó mà cho ra đời một đơn vị 81, nhưng không nắm chắc được năng lực và phẩm chất của những người xin thành lập, không có những cam kết của những người đó về nghĩa vụ cần thực hiện, nếu chưa đủ các điều kiện cần thiết tối thiểu. Nếu không xử lý nghiêm minh những trường hợp không hoàn thành nghĩa vụ hoặc vi phạm pháp luật, bị dư luận phê phán thì cũng là một thiếu sót.

Mọi sự buông lỏng quản lý đều có nguy cơ dẫn đến những hậu quả khôn lường, làm cho tình hình trở nên phức tạp mà việc giải quyết sẽ rất tốn kém công sức, thời gian.

Các đơn vị 81 hoạt động theo nguyên tắc tự chủ, tự quản, tự trang trải kinh phí. Tuy nhiên, tuỳ theo điều kiện, Liên hiệp hội Việt Nam và các hội thành viên có thể trợ giúp các đơn vị đó bằng việc cung cấp thông tin, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, tổ chức trao đổi ý kiến và kinh nghiệm, tạo điều kiện tham gia thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học, triển khai các dự án phát triển công nghệ hoặc các hoạt động khác.

Nội dung công tác quản lý các đơn vị 81 đòi hỏi Liên hiệp hội và các hội thành viên cần có bộ máy tổ chức tương xứng bao gồm những cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực chuyên môn và nhiệt tình công tác. Các cán bộ đó cần được thường xuyên động viên, bồi dưỡng nghiệp vụ và hưởng chế độ đãi ngộ thoả đáng.

Là đại diện thường trực của Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam, cơ quan Liên hiệp hội Việt Nam đóng vai trò rất quan trọng trong việc giúp Đoàn chủ tịch chỉ đạo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ ghi trong Điều lệ, làm đầu mối liên hệ giữa các hội thành viên với các cơ quan của Đảng, Nhà nước, Mặt trận tổ quốc và các tổ chức khác. Vấn đề đầu tiên là cần xem xét để xác định hoặc điều chỉnh (nếu cần) chức năng, nhiệm vụ của các bộ phận hiện có, phân công và phân cấp rõ ràng, đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ. Mặt khác, cũng cần nghiên cứu việc hình thành các bộ phận mới chịu trách nhiệm về các vấn đề thiết yếu. Trên cơ sở lựa chọn được các cán bộ thực sự mẫu mực, có đủ đức đủ tài, hình thành được một hệ thống bộ máy tổ chức hợp lý thì vấn đề quan trọng là xây dựng được khối đoàn kết, dân chủ, công bằng, kỷ cương. Một mặt cần tránh các hiện tượng hành chính hoá công tác hội, nhưng đồng thời mặt khác lại cần đảm bảo nề nếp làm việc, ban hành và thực thi nghiêm túc các quy chế công tác. Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở là điều không thể né tránh, trong đó các tổ chức Đảng, Công đoàn và Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cần được coi trọng đúng mực. Thái độ rõ ràng, kiên quyết trong việc kịp thời biểu dương, động viên người tốt việc tốt cũng như xử lý nghiêm minh các hiện tượng tiêu cực sẽ góp phần đảm bảo tính công minh, công bằng, công khai, duy trì nề nếp kỷ cương, tạo điều kiện cho cơ quan hoàn thành nhiệm vụ. Trong vấn đề này, tấm gương mẫu mực của các cán bộ chủ chốt có tác dụng rất to lớn.

Việc kiện toàn tổ chức và đẩy mạnh hoạt động của Liên hiệp hội Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội của trí thức khoa học và công nghệ ở trung ương và địa phương gắn liền với sự lãnh đạo của các cấp uỷ đảng, sự quan tâm giúp đỡ của các cấp chính quyền. Sự lãnh đạo, sự quan tâm giúp đỡ tạo tiền đề cho các tổ chức hội hoạt động có hiệu quả và về phần mình, hoạt động có hiệu quả của các tổ chức hội lại góp phần tích cực vào việc củng cố lòng tin của đội ngũ trí thức đối với Đảng và Nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội trong cả nước và ở từng địa phương.

Thời gian qua, trong khi chưa có đảng đoàn, các cán bộ chủ chốt của nhiều liên hiệp hội tỉnh, thành phố đã được lãnh đạo địa phương mời dự các sinh hoạt chính trị để tham gia nghiên cứu, quán triệt các văn kiện quan trọng, tiếp thu quan điểm, đường lối của Đảng, chủ trương, chính sách của Nhà nước, đồng thời, đóng góp ý kiến vào việc triển khai thực hiện các văn kiện đó. Việc lập đảng đoàn liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật ở một số địa phương có tổ chức này là một chủ trương đúng đắn của Ban chấp hành Trung ương Đảng, đáp ứng nguyện vọng và được Liên hiệp hội Việt Nam cùng các tổ chức thành viên nhiệt tình hoan nghênh.

Trong khi một số cơ quan liên hiệp hội địa phương đã có tổ chức cơ sở của Đảng thì đảng viên của cơ quan nhiều liên hiệp hội khác vẫn còn phải sinh hoạt ghép với đảng viên của các cơ quan khác. Tình hình đó cần sớm được khắc phục cùng với việc phát huy vai trò, trách nhiệm của các tổ chức đảng và đảng viên trong cơ quan các liên hiệp hội.

Ở tuổi 24 đang độ thanh xuân, trong những điều kiện khách quan thuận lợi hơn trước, chắc chắn sự nỗ lực phấn đấu chủ quan của Liên hiệp hội Việt Nam và các tổ chức thành viên sẽ mang lại nhiều kết quả tốt đẹp, xứng đáng với đội ngũ trí thức khoa học - công nghệ nước nhà đáp ứng lòng mong muốn của toàn Đảng, toàn dân.