Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ sáu, 24/02/2012 21:39 (GMT+7)

Hạ tầng tri thức có vững, khoa học mới đột phá

Theo Thủ tướng, nếu cơ chế, thể chế tốt, đội ngũ các nhà khoa học Việt Nam sẽ vươn lên trên những thế mạnh vốn có. Ngoài ra, cần rà soát lại để thấy đâu là khâu vướng nhất khiến cho ngày càng thiếu bóng các chuyên gia giỏi, tổng công trình sư… Một số nhà khoa học gốc Việt đã bày tỏ sự ủng hộ đối với thông tin này và đóng góp thêm ý kiến xây dựng cụ thể.

TS Nguyễn Xuân Xanh:

Tiến sĩ ngành toán xác suất, nghiên cứu và dạy tại đại học Bielefeld và đại học kỹ thuật Berlin (Đức) trước khi về nước định cư.

NGHIÊN CỨU PHẢI THẬT SỰ LÀ ĐẦU TÀU CỦA CON THUYỀN KHOA HỌC

Làm sao để người nghiên cứu tiếp tục nghiên cứu tại Việt Nam? Thứ nhất, cần phải có một cơ sở hạ tầng tri thức đầy đủ, phong phú. Đó là các đại thư viện ở các đại học, viện khoa học, bao gồm sách vở, tạp chí thế giới, quyền tiếp cận (được mua) các đại thư viện và các tạp chí quốc tế. Và các phòng thí nghiệm. Thứ hai, các đại học và phòng – viện nghiên cứu phải là những nơi thường xuyên có quan hệ với cộng đồng khoa học nước ngoài trong việc nghiên cứu, trao đổi khoa học. Thứ ba, phải có quỹ cho các giáo sư đại học hàng năm đi dự các hội thảo khoa học quốc tế, hay mời các nhà khoa học quốc tế đến thỉnh giảng, làm hội thảo. Nhà nước phải có định hướng phát triển khoa học cơ bản, ứng dụng cho nhu cầu công nghiệp hoá, cho các mục tiêu trung hạn cũng như dài hạn, cho kinh tế dân sự cũng như cho quốc phòng, và có chính sách đầu tư.

Điều cần nhất là phải có những nhà khoa học lãnh đạo của mỗi ngành, có sức bật, sức sáng tạo mạnh. Họ là những người có công trình nghiên cứu thành công, được đăng trên các tạp chí quốc tế, có quen biết các đồng nghiệp hải ngoại. Họ là những người đào tạo các nhà khoa học tương lai theo tinh thần đại học Humboldt: kết hợp giảng dạy và nghiên cứu; lấy tính khoa học làm nội dung nghiên cứu và giảng dạy; lấy khoa học làm triết lý sống; Nhà nước nên bớt can thiệp vào việc điều hành và phát triển của các nhà khoa học, chỉ cho họ định hướng trong sự bàn bạc.

Nhà nước phải có định hướng phát triển khoa học cơ bản, ứng dụng cho nhu cầu công nghiệp hoá, cho các mục tiêu trung hạn cũng như dài hạn, cho kinh tế dân sự cũng như cho quốc phòng, và có chính sách đầu tư.

Nhưng trên hết và trước hết, tất cả các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, sinh viên tiềm năng phải có đồng lương đủ sống, bảo đảm cho đời sống gia đình, con cái được học hành, bảo hiểm y tế, nhà cửa, có tích luỹ cho tương lai. Họ phải được tôn trọng và sử dụng đúng mục đích. Không ai có thể chịu đói, con cái không được học hành đàng hoàng, không có chỗ ở đàng hoàng, không có bảo hiểm y tế khi ốm đau, không có tích luỹ tương lai… mà yên tâm làm khoa học và cống hiến hết sức mình.

Lâu dài, Nhà nước Việt Nam phải tạo ra môi trường khoa học, học thuật trong nước, nâng cao trình độ trí thức để tiến tới hoà nhập quốc tế, để những tài năng Việt Nam thực sự trở thành những “sản phẩm home-made” chứ không phải chỉ là sản phẩm của các đại học nước ngoài. Nghiên cứu phải thật sự là đầu tàu của con thuyền khoa học, công nghệ Việt Nam, bên cạnh việc đào tạo. Nhật Bản đã làm như thế từ thế kỷ rưỡi nay. Các quốc gia khác trong khu vực cũng đang làm như thế.

Nhà nước phải có định hướng phát triển khoa học cơ bản, ứng dụng cho nhu cầu công nghiệp hoá, cho các mục tiêu trung hạn cũng như dài hạn, cho kinh tế dân sự cũng như cho quốc phòng, và có chính sách đầu tư.

Giáo sư Phạm Xuân Yêm:

(Nguyên giám đốc nghiên cứu trung tâm quốc gia Nghiên cứu khoa học Pháp, ngành vật lý lý thuyết tại đại học Pierre et Marie Curie, Paris).

TÁI LẬP MÔI TRƯỜNG HỌC THUẬT LÀNH MẠNH

Để có thể mời gọi các nhà khoa học về Việt Nam, điều cần thiết nhất là tái lập môi trường học thuật lành mạnh, nói không với bằng dỏm, phong bì, tệ mua bán quyền chức.

Trong giai đoạn đầu, du học ở các nước khoa học tiên tiến là điều kiện cần thiết vì số lượng cũng như chất lượng chuyên viên giảng dạy – nghiên cứu đại học Việt Nam hãy còn non yếu. Nhưng giai đoạn thứ hai là làm sao thu hút chất xám thành đạt ở ngoại quốc trở về để đóng góp cho sự nghiệp nâng cao nền đại học Việt Nam khỏi cảnh tụt hậu. Hiện tượng mất chất xám trong sinh viên Việt Nam đang xảy ra một cách trầm trọng. Hiện nay trên toàn thế giới có khoảng 30.000 sinh viên Việt Nam đang du học. Làm thế nào để sau khi thành tài, những người này sẽ trở lại quê hương để giữ nhiệm vụ hướng dẫn? Trường Bách khoa (Ecole Polytechnique) của Pháp trong vòng 15 năm qua đã có hơn 100 sinh viên Việt Nam qua học, nhưng cho tới nay mới có bốn người thành tài trở về nước. Khi Thủ tướng Việt Nam tới thăm trường này, ông hiệu trưởng của trường đã nhận xét đại ý: Một số những người này sẽ không trở về nước sau khi học xong. Chỉ có một cuộc cải tổ các đại học, các trường kỹ sư lớn và những viện nghiên cứu Việt Nam, cùng với một sự tăng trưởng rõ rệt về lương bổng cho các cán bộ cao cấp, mới có thể làm giảm bớt hiện tượng mất chất xám và lôi kéo được thành phần ưu tú đang sống ở nước ngoài. Đối với những nhân tài của tương lai này, và đặc biệt là những sinh viên của trường Bách Khoa, nước Việt Nam cần phải trình bày những viễn tượng hấp dẫn hơn.

Giáo sư Nguyễn Tiến Dũng:

(Huy chương vàng Olympic toán quốc tế năm 1985, từ năm 2002 là giáo sư đại học Toulouse – Pháp)

CẦN CHU ĐÁO TRONG MỜI GỌI

Nâng cao thu nhập và điều kiện làm việc là hai yếu tố không thể thiếu trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy. Không thể hy vọng có nhiều giảng viên, nghiên cứu sinh làm việc hiệu quả ngang tầm quốc tế nếu trả lương cho họ chưa bằng 1/10 quốc tế. Để có thể mời gọi các nhà khoa học về Việt Nam, các khoá học nên được tính vào chương trình học (có thi, có tín chỉ), sinh viên sẽ dự nghiêm túc hơn là khoá học tự do. Nội dung các khoá học, hội thảo cần thích hợp với hướng nghiệp của sinh viên. Cần có những người tổ chức lo chu đáo các khâu chuẩn bị, chăm sóc các giáo sư tử tế. Cần giữ quan hệ hợp tác với các giáo sư sau mỗi khoá học, hội thảo. Vấn đề kinh phí: phải có tiền và cho phép sử dụng tiền một cách linh hoạt thì tổ chức mới dễ dàng. Nhiều hội nghị khoa học ở nước ngoài tài trợ đi lại, ăn ở cho người Việt Nam, nhưng phía Việt Nam cũng phải sẵn sàng bỏ tiền ra (theo kiểu 50/50, không xin 100% mà chỉ xin tài trợ 50% thôi), người ta mới thấy sự quan tâm thực sự của mình, dễ tài trợ hơn.

Để tạo môi trường cho nhân tài trong nước có thể theo đuổi khoa học cơ bản và nghiên cứu tới nơi tới chốn, tôi nghĩ chiến lược của Việt Nam trong phát triển khoa học cơ bản cần được cải cách về cơ chế.

Xem Thêm

Đắk Lắk: Góp ý kiến văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng
Ngày 13/6, Liên hiệp hội tỉnh đã tổ chức góp ý kiến đối với dự thảo kế hoạch tổ chức hội nghị lấy ý kiến văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng và dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2025 – 2030.
Hà Giang: Góp ý dự thảo sửa đổi Luật Chất lượng sản phẩm
Ngày 13/6, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật (Liên hiệp hội) tỉnh đã tổ chức hội thảo góp ý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hoá (CLSPHH). Tham dự hội thảo có lãnh đạo đại diện các Sở, ban ngành của tỉnh, các hội thành viên Liên hiệp hộivà các chuyên gia TVPB.
Đắk Lắk: Hội nghị phản biện Dự thảo Nghị quyết về bảo đảm thực hiện dân chủ cơ sở
Sáng ngày 27/5/2025, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Đắk Lắk (Liên hiệp hội) đã diễn ra Hội nghị phản biện và góp ý đối với Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh Đắk Lắk về việc quyết định các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh.
Phú Thọ: Lấy ý kiến về Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013
Sáng ngày 20/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ (Liên hiệp hội) tổ chức hội thảo lấy ý kiến của đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà khoa học về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013.

Tin mới

Sửa Luật Đất đai 2024: Đề xuất 2 phương án về bảng giá đất, bỏ "nguyên tắc thị trường"
Tại Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai 2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất bỏ nguyên tắc thị trường trong xác định giá đất, thay vào đó Nhà nước đóng vai trò chủ thể xác định; đồng thời đề xuất 2 phương án khi xây dựng bảng giá đất...
Diễn đàn Dầu khí và Năng lượng 2025: Thúc đẩy hình thành hệ sinh thái năng lượng an toàn, hội nhập
Ngày 28/7, Diễn đàn Dầu khí và Năng lượng thường niên 2025 với chủ đề “Chuyển dịch năng lượng: Tầm nhìn và Hành động” đã diễn ra tại Hà Nội do Hội Dầu khí Việt Nam (Hội DKVN) phối hợp cùng Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) tổ chức. Diễn đàn là một trong những sự kiện quan trọng Chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ Petrovietnam lần thứ IV, nhiệm kỳ 2025-2030.
Đoàn công tác VUSTA tham dự Cuộc họp lần thứ 33 Đại hội đồng FEIAP tại Thái Lan
Từ ngày 23-25/7/2025, đoàn công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) do ông Nguyễn Quyết Chiến - Tổng Thư ký làm Trưởng đoàn đã tham dự Cuộc họp lần thứ 33 Đại hội đồng Liên đoàn các tổ chức Kỹ thuật châu Á - Thái Bình Dương (FEIAP) tại Bangkok, Thái Lan. Tham gia đoàn công tác có đại diện Ban Khoa học và Hợp tác quốc tế, Văn phòng VUSTA.
Chủ tịch VUSTA Phan Xuân Dũng dự Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam
Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam được thành lập ngay sau giải phóng năm 1975. Trong suốt 50 năm qua, Hội đã có nhiều đóng góp quan trọng cho hoạt động tư vấn chính sách đối với các vấn đề trọng đại của đất nước. Gần đây nhất là phản biện trong góp ý văn kiện Đại hội XIII và XIV của Đảng, các đề án tăng trưởng xanh, đường sắt cao tốc, quy hoạch vùng và dự thảo nhiều chính sách kinh tế quan trọng...
Lãnh đạo VUSTA tham dự Hội nghị IAS 2025
Đoàn công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) do PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy, Phó Chủ tịch VUSTA, Giám đốc Ban Quản lý dự án Quỹ Toàn cầu - VUSTA về phòng, chống HIV/AIDS làm trưởng đoàn đã tham dự Hội nghị Khoa học quốc tế về phòng, chống HIV/AIDS 2025 (Hội nghị IAS 2025) tại Rwanda từ ngày 12/7 đến ngày 17/7/2025.
Thắp nến tri ân nhân Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh Liệt sĩ
Ngày 24/7, nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947–27/7/2025), Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp cùng Đoàn Thanh niên Hội Nhà báo Việt Nam và Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trang trọng tổ chức Chương trình “Thắp nến tri ân” tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ tại Nghĩa trang Mai Dịch (Cầu Giấy, Hà Nội).