GS.VS Trần Đình Long :Cần cù không sáng tạo, hiệu quả kém!

  Đó là nhìn nhận khách quan của GS.VS Trần Đình Long - Chủ tịch Hội giống cây trồng Việt Nam trước câu chuyện người Việt lười hay không lười.

Sản xuất manh mún, tiếp cận cái mới không dễ

PV:- Vừa qua, theo khảo sát của Công ty nghiên cứu thị trường GCOMM, với sự tham gia của 1.005 sinh viên, du học sinh, trí thức trẻ (18-35 tuổi) trên cả nước, khi được hỏi về những đức tính của người Việt trong quá khứ và hiện tại, thì hầu hết đều chọn đức tính cần cù, thân thiện, tỷ lệ lên tới hơn 80%.

Thế nhưng nhiều chuyên gia lại cho rằng con số điều tra này không phản ánh được thực tế đang diễn ra trong xã hội hiện nay. Quan điểm của ông ra sao?

GS.VS Trần Đình Long: - Đa số người dân Việt Nam có đức tính cần cù chịu thương chịu khó, sẵn sàng hy sinh cho Tổ quốc là đúng, đặc biệt là khu vực Đồng bằng sông Hồng, Trung du Miền núi phía Bắc, ĐBSCL... thì điều này càng thể hiện rõ, tuy nhiên không tránh khỏi một số trường hợp cá biệt.

Đó là mặt được, còn mặt yếu của một số người Việt Nam hiện nay vẫn còn bảo thủ, tiếp nhận cái mới không dễ, sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, chạy theo đám đông vì vậy có những mô hình sản xuất hiệu quả không cao, việc áp dụng vẫn còn hạn chế đặc biệt là ứng dụng công nghệ cao.

Tức là muốn đánh giá về sự cần cù thì phải so sánh, mà quan trọng là so sánh với ai, đặc tính cần cù thì ai cũng phải thừa nhận.

Do người nông dân VN làm 4 vụ/năm: vụ xuân, vụ hè thu, vụ mùa, vụ thu đông, hết trồng xen canh lại trồng gối vụ. Nên không thể nói câu chuyện cần cù cùng với câu chuyện năng lực lao động, trình độ lao động, và nếu so với một số nước lại là câu chuyện khác.

PV: - Một thực tế hiện nay đang xảy ra, nông dân dù có cần cù chăm chỉ lao động nhưng hiệu quả kinh tế thu được lại quá thấp hoặc lỗ to: đua nhau trồng cao su, trồng dưa hấu... nhưng khi cung nhiều hơn cầu thì bán không được, giá thành thấp, Khi không có quy hoạch chuẩn xác cho từng vùng thì sản phẩm làm ra không bán được phải cho bò ăn hoặc bỏ thối tại ruộng…chính những điều này dẫn đến tình trạng người nông dân nản lòng, nhiều người bỏ ruộng trong khi không kiếm được việc làm khác.

Có thể quy chụp những người như thế là lười biếng không? Theo ông, đánh giá sự cần cù chịu khó lao động hiện nay có cần phải thêm điều kiện hiệu quả không, vì sao?

GS.VS Trần Đình Long: - Theo tôi không thể quy chụp như thế, vì lỗi này không phải chỉ do nông dân mà phải từ hai phía, trước tiên do quản lý nhà nước, chưa có định hướng chiến lược đúng, chưa quy hoạch chuẩn xác cho từng vùng cho từng thời kỳ về cơ cấu cây trồng và vật nuôi chủ lực vì vậy đẫn tới mạnh ai người ấy làm, người nông dân chỉ biết làm, họ không thể nào làm thay việc của một doanh nhân, một nhà quản lý, nhà nghiên cứu và tìm hiểu thị trường.

Vì vậy cơ quan quản lý nhà nước chính là người định hướng quy hoạch cho nông dân, trồng bao nhiêu hecta cao su, dưa hấu thì vừa, dĩ nhiên là phải căn cứ vào thị trường để quy hoạch.

Thế nhưng, do bị lỗi hệ thống nên khâu định hướng làm chưa tốt, vì vậy, trước hết quản lý nhà nước phải chịu trách nhiệm, lo đầu ra cho nông dân, ví dụ như, phải tìm hiểu được cụ thể nếu bán được bao nhiêu tấn cao su, với giá bao nhiêu và thị trường nào thì mới quy hoạch trồng bao nhiêu hecta thì đủ, lúc đó mới vận động nông dân trồng theo quy hoạch, tránh việc làm ra bán lỗ hoặc bỏ không, rồi để người dân chặt cao su trong nước mắt như vừa qua.

Tôi khẳng định lại một lần nữa,  thứ nhất,  câu chuyện này không phải lỗi ở người nông dân, mà do năng lực tổ chức quản lý nhà nước, chính sách hỗ trợ cho người nông dân chưa hợp lý, chưa thực hiện tốt mối liên kết bốn nhà và tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị gia tăng.

Thứ hai,  cần phải đào tạo người nông dân sao cho họ có được năng lực nhận thức làm việc gì có lợi, việc gì có hại. Tập huấn kỹ thuật tiên tiến và đào tạo nông dân thành “Công nhân có trình độ kỹ thuật cao”.

Vì đây chính là lỗi do chính sách hỗ trợ trước đây, hàng ngũ kỹ sư nông nghiệp, cán bộ kỹ thuật, trung tâm khuyến nông, các cán bộ các Cục, Vụ, Viện...phải về với nông dân, cùng nông dân tổ chức sản xuất, vừa hướng dẫn người nông dân vừa trực tiếp tổ chức sản xuất, chắc chắn hiệu quả sẽ cao hơn nhiều.

Muốn vậy, cơ quan chủ quản phải có đề án đưa các cán bộ kỹ thuật về nông thôn. Tất nhiên phải có chính sách ưu đãi các đối tượng này. Điều này, chính là minh chứng cho việc, cần cù chịu khó nhưng phải phấn đấu học tập, vươn lên để tiếp cận với công nghệ hiện đại, để sản xuất có hiệu quả hơn.

Hiện nay, Bộ nông nghiệp cũng đã có nhiều lớp tập huấn cho nông dân, nhưng chưa sâu, rộng, tập huấn , đào tạo không chỉ thiên về kỹ thuật đơn thuần mà phải kết hợp kiến thức tổng hợp, kinh tế-xã hội để sản phẩm có đầu ra vững chắc, bền vững.

Làm theo phong trào, chưa có định hướng

PV: - Tương tự như với người nông dân, đội ngũ công chức cũng bị dư luận đánh giá có tới 30% công chức cắp ô, nghĩa là những người này vẫn đảm bảo giờ giấc, ngày công làm việc đầy đủ, họ mẫn cán, cần cù một cách hình thức trong khi hiệu quả công việc thì hầu như không có. Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã lên tiếng nhiều lần về công chức như thế nhưng việc cắt giảm biên chế vẫn không có chuyển biến gì.

Như vậy là có một nghịch lý đã xuất hiện: hiệu quả thấp mà vẫn cần cù mẫn cán? Phải gọi sự cần cù mẫn cán ấy là gì, thưa ông?

GS.VS Trần Đình Long: - Thiết nghĩ, phải xem lại hệ thống quản lý của mình, không phải đến đúng giờ là cần cù, vấn đề là hiệu quả, phải đánh giá cho rõ, công sở là khác, viên chức nhà nước là khác, nông dân là người lao động trực tiếp, sự cần cù rất khác nhau.

Phải thừa nhận 1 điều hiện nay về quản lý nhà nước mình, đáng ra các Cục, Vụ, Viện phải về cùng làm với nông dân nhiều hơn, gần nông dân hơn. Làm nông nghiệp mà không xuống đồng, xuống ruộng thì làm sao có hiệu quả cao?

Hiện nay Bộ Nông nghiệp &PTNT đang có đề án đưa cán bộ kỹ thuật, quản lý về với nông dân. Ví dụ mô hình sản xuất lúa gạo của Công ty bảo vệ thực vật An Giang, tổ chức ký hợp đồng với nông dân, đưa kỹ sư nông nghiệp về cánh đồng của nông dân, từ đó giá trị cân thóc đã tăng lên, nông dân được hưởng lợi từ sự cần cù của mình.

PV: - Nếu có thể, xin ông phân tích các nguyên nhân dẫn đến sự trái khoáy nghịch dị nêu trên?

GS.VS Trần Đình Long: - Nguyên nhân là do bản thân người nông dân cần cù chịu khó nhưng chưa biết lựa chọn cây gì, con gì để sản xuất đạt hiệu quả cao và ổn định.

Tất cả vẫn còn làm theo phong trào, thấy nói trồng cây này tốt thì lao đi trồng, đến lúc không bán được thì hiệu quả thấp là điều tất yếu. Để chấm dứt nghịch lý này, nhà quản lý, nhà nước phải chịu trách nhiệm định hướng chiến lược đúng, quy hoạch chuẩn xác từng vùng sinh thái cụ thể theo thị trường của từng ngành hàng.

Có chính sách hỗ trợ về nguồn vốn, đào tạo nguồn nhân lực, đưa Tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất và tiếp xúc thương mại, tổ chức sản xuất theo ngành hàng cộng với sự cần cù, thông minh của nông dân, chắc chắn Nông nghiệp VN sẽ ngày càng phát triển.

Khâu tổ chức sản xuất còn kém

PV:- Trong xã hội hiện nay, lao động trí tuệ luôn được đánh giá rất cao, có thể lương của một lập trình viên công nghệ thông tin lên tới 3000-4000 USD/tháng. Nhưng họ chỉ cần làm 6h/ngày, thay vì phải làm vất vả từ sáng sớm đến tối muộn như người nông dân. Lương cao, làm ít, hiệu quả lại nhìn thấy rõ.

Thực tế này phản ánh điều gì và tư duy của chúng ta về sự cần cù chịu khó có phải bổ sung thêm những điều kiện mới không, vì sao, thưa ông?

GS.VS Trần Đình Long: - Tất nhiên, công việc cũng như cái đồng hồ, mỗi người có một vai trò khác nhau để tạo nên một khối hoàn chỉnh, người làm thông tin có vai trò của thông tin, người làm sản xuất có vai trò sản xuất, nên theo tôi nếu đánh giá như vậy thì hơi khập khiễng, bởi chỉ ngành nào có lợi thì nhảy vào là không hợp lý. Phải có cái nhìn tổng thể.

Có nghĩa hiện nay người nông dân đang vướng mắc ở chỗ, bản thân lao động cần cù nhưng chưa xác định được làm gì, làm sao cho hiệu quả cao, mà lẽ ra họ phải có cơ hội để được sử dụng công nghệ mới, cũng là cây ngô: năng suất bình quân chỉ đạt 4,3 tấn/ha (2013) nhưng ở nước khác họ có thể đưa lên 8 tấn.

Chúng ta có giống ngô đạt 8-10 tấn/ha, nhưng 85% diện tích trồng ngô là không chủ động tưới, đầu tư thấp, hầu như không cơ giới hóa...như vậy năng suất thấp không phải do giống mà do khâu tổ chức sản xuất kém. Như vậy cần cù là chưa đủ phải có công nghệ tiên tiến kết hợp tổ chức sản xuất tốt thì mới có hiệu quả cao và bền vững.

PV: - Xin được hỏi một câu riêng tư, nếu phải tự đánh giá bản thân mình có cần cù chịu khó hay không, ông sẽ trả lời như thế nào?

GS.VS Trần Đình Long: - Tôi tự hào vì sự cần cù của người Việt Nam, nhưng để thực hiện được khát vọng cháy bỏng của mình, góp phần đưa nước ta trở thành một cường quốc nông nghiệp trong tương lai gần (hiện chúng ta đã đạt kim ngạch XK Nông-Lâm-Thủy sản 27,5 tỷ USD/năm 2013, có một số ngành hàng đứng đầu thế giới về sản lượng và năng suất như cá Tra, Cà phê, hạt Điều, hạt Tiêu...

Hãy đồng lòng, đoàn kết mọi tầng lớp cùng lao động sáng tạo, tư duy đổi mới phát huy tinh thần tự cường, luôn học hỏi, chủ động hội nhập, tự vượt qua chính mình, coi Khoa học Công nghệ là động lực trực tiếp để phát triển Kinh tế-Xã hội, khát vọng sẽ thành hiện thực.

Mong sao người nông dân sẽ bớt khổ hơn, hãy làm mọi việc có thể để nông dân nước ta có cuộc sống tốt hơn, xứng đáng với sự cần cù chịu khó của họ.

- Xin cảm ơn những chia sẻ của GS.VS!