Gói muối cụ Hồ của đồng bào Rắc Lây
Tháng 8 -1952, Tỉnh uỷ và Uỷ ban kháng chiến hành chính tỉnh Ninh Thuận chuyển một số muối gọi là “Muối cụ Hồ” lên vùng đồng bào dân tộc Rắc Lây, huyện Bắc Ái, tỉnh Ninh Thuận để tặng đồng bào dùng trong sinh hoạt hàng ngày. Lúc bâý giờ (năm 1952) ông Cha Ma Ría, 80 tuổi (năm 1976 là 105 tuổi), ông là người nhiều tuổi nhất của đồng bào dân tộc Rắc Lây. Quê ông ở thôn Tham Rủ thuộc xã Phước Trung (một xã anh hùng thời kháng chiến chống Mỹ). Gia đình ông Ría được nhận một phần muối nói trên nhưng ông không ăn mà để dành. Hoà bình lập lại năm 1954 gia đình ông cùng buôn làng về làm ăn ở núi Ray thuộc xã Phước Chính, số muối được chia cũng được ông chuyển về để trong hũ đất đặt trong hang đá núi Ray. Đầu năm 1957 Mỹ- Diệm thực hiện chính sách dồn dân lập ấp chiến lược, trong đó gia đình ông Cha Ma Ría cũng vào sống tập trung trong khu chiến lược cùng với những người dân khác trong buôn nhưng ông không mang theo “Muối cụ Hồ” về vùng địch mà để nguyên trong hang núi Ray. Năm 1960, trước sức mạnh của phong trào đồng khởi ở Nam Bộ, nhân dân huyện Bác Ái cũng đồng loạt đứng lên phá ấp chiến lược để trở về buôn cũ. Sau 3 năm bị địch dồn vào khu tập trung nay trở về núi Ray, số “Muối cụ Hồ “đã bị chảy nước nhiều, ông Ría lấy số muối còn lại cô khô rồi cho vào ống tre gác lên đai bếp. Năm 1962 gia đình ông Ría chuyển về làm ăn tại suối Rô. “Muối cụ Hồ” cũng được chuyển theo.
Từ năm 1962 đến năm 1974 nhân dân huyện Bác Ái cũng như gia đình ông Cha Ma Ría trong cuộc sống hàng ngày không có muối ăn, phải dùng thứ khác thay cho muối nhưng ông vẫn quyết không đem “Muối cụ Hồ” ra ăn, chỉ khi nào ông ốm đau nặng mới dùng muối đó ăn chút ít rồi lại cất đi. Ông già Ría nghĩ rằng “Muối cụ Hồ” trở thành một vị thuốc trong đời ông.
Đây là một hiện vật được gìn giữ 24 năm (từ 1952 đến 1975) của già làng Cha Ma Ría người dân tộc Rắc Lây thể hiện sự tin tưởng tuyệt đối của ông với bác Hồ, với Đảng kính yêu. Cho đến ngày kỷ niệm một năm miền Namhoàn toàn giải phóng, ông Ría đã đem số muối còn giữ lại đưa cho cán bộ sưu tầm bảo tàng Cách mạng Việt Nam và kể chuyện cho đoàn nghe về quá trình cất giữ “Muối cụ Hồ” của ông.
Hiện nay gói “Muối cụ Hồ” vẫn được gìn giữ cẩn trọng trong kho bảo quản Bảo tàng Cách Mạng Việt Nam . Mỗi khi hiện vật được đưa ra trưng bày giới thiệu cho khách tham quan cùng với câu chuyện gắn với nội dung hiện vật cách đây 54 năm không khỏi gây xúc động cho người xem.
Nguồn: Xưa và nay, số 257 tháng 4/2006