Đổi tiền thật lấy đề tài khoa học dỏm!

Kết quả, mỗi năm con số đề tài nghiệm thu thì nhiều nhưng đưa vào ứng dụng không được bao nhiêu. Ngày 12-9, Hội đồng Khoa học - do Sở KH-CN TPHCM lập - tổ chức nghiệm thu đề tài “Nghiên cứu cơ sở khoa học xây dựng phương pháp tính phí xử lý chất thải nguy hại theo cơ chế thị trường” do thạc sĩ Nguyễn Thanh Hùng, Viện Môi trường và Tài nguyên, làm chủ nhiệm đề tài.

Không hiểu nhau?!

Đề tài khoa học này do Sở KH-CN TP đặt hàng với nhóm các nhà khoa học nói trên xuất phát từ nhu cầu bức bách trong quản lý môi trường TP: Tìm giải pháp xử lý chất thải nguy hại. Đây là đề tài cấp TP và được cấp kinh phí thực hiện từ ngân sách sự nghiệp khoa học của TP. Theo hợp đồng, đề tài này sẽ thực hiện từ tháng 12-2004 đến tháng 12-2005, chậm nhất đến tháng 6-2006 phải được nghiệm thu. Tuy nhiên, đến giữa tháng 9-2006 việc nghiệm thu mới được tiến hành. Tại buổi nghiệm thu, khi phản biện 1 và phản biện 2 yêu cầu phía chủ nhiệm đề tài giải thích các khái niệm về “phí” chất thải rắn thì chủ nhiệm đề tài chưa đưa ra được giải thích thấu đáo.

Ghi nhận của chúng tôi tại buổi nghiệm thu này cho thấy các thành viên hội đồng đều cho rằng “chủ nhiệm đề tài đã lẫn lộn giữa chi phí và phí”. Giữa bên đặt hàng và bên thực hiện gần như... không hề hiểu nhau. Ông Nguyễn Trung Việt, Sở TN-MT TP, một thành viên phía đặt hàng, nói thẳng: “ Chúng tôi yêu cầu khác nhưng bên thực hiện lại... không hiểu”.

Sau 30 phút họp kín, Hội đồng Khoa học nghiệm thu đề tài do TS Nguyễn Văn Quán, Phân viện trưởng Phân viện Bảo hộ Lao động tại TPHCM, làm chủ tịch đã mời bên thực hiện đề tài vào và phát biểu như sau: “Hội đồng đã làm việc và đồng ý cho nghiệm thu giai đoạn 1. Thực chất là chưa qua nhưng vẫn... cho qua”. Cuối cùng, Hội đồng Khoa học đồng ý gia hạn thêm 3 tháng để bổ sung đề tài.

“Bôi việc” ra mới có tiền

Khi nghiệm thu giai đoạn 1 đề tài “Nghiên cứu cầu vượt, hầm chui cho xe 2 bánh và hầm chui cho người đi bộ phù hợp với điều kiện TPHCM” do TS Phùng Mạnh Tiến, Phân viện Khoa học Công nghệ Giao thông vận tải và TS Nguyễn Trọng Hòa, Trường ĐH Kiến trúc, làm đồng chủ nhiệm thì Hội đồng Khoa học mới phát hiện “đề tài giống... giáo trình giảng dạy hơn là một đề tài nghiên cứu khoa học”. Mặc dù đề tài được in khá... dày nhưng hội đồng nghiệm thu do TS Võ Kim Cương làm chủ tịch vẫn không tìm ra đâu là phần cơ bản của đề tài. Nhận xét tại cuộc nghiệm thu này, TS Phan Sỹ Châu, Viện Quy hoạch Xây dựng TPHCM, thẳng thắn: “Chúng tôi rất băn khoăn về đề tài này. Chỗ nào sao chép thì phải trích dẫn chỗ sao chép, chỗ nào là nghiên cứu thì phải có tính nghiên cứu cá nhân. Chứ cứ như đề tài này thì... thiếu tính khoa học!”.

Trả lời hội đồng về đề tài quá nhiều trang, nhiều phần nhưng thiếu gắn kết, TS Nguyễn Trọng Hòa cho biết: “Chúng tôi cũng phải “bôi việc” ra để có tiền. Mỗi chuyên đề được 3 triệu đồng thì phải đủ 100 chuyên đề mới được duyệt 300 triệu. Chứ không thì lấy đâu ra tiền mà làm đề tài”. Có lẽ vì thế, đề tài có rất nhiều phần này được duyệt với mức kinh phí là 378,1 triệu đồng trích từ ngân sách sự nghiệp khoa học TP.

Không chỉ đề tài này mà rất nhiều đề tài “không có tính khoa học” như thế cũng được duyệt kinh phí nghiên cứu. Một thành viên Ban Chủ nhiệm chương trình khoa học xã hội cho biết: “Muốn đề tài dễ dàng được duyệt thì tốt nhất là cứ đăng ký đề tài dưới 200 triệu đồng. Và các vị thấy đấy, đề tài thường có kinh phí rất giống nhau là 199,5 triệu đồng”. Một thành viên của Ban Chủ nhiệm chương trình chế tạo rô bốt công nghiệp cho biết: “Công phản biện, bồi dưỡng cho hội đồng khoa học đều do chủ nhiệm đề tài chi trả. Không nể nang coi sao được!”.

Ông Phan Minh Tân, Giám đốc Sở KH-CN TPHCM:

Việc xử mạnh tay với các nhà khoa học là rất hiếm

- Phóng viên: Tình hình kinh phí nghiên cứu khoa học (NCKH) năm nay được cấp như thế nào, thưa ông?

- Ông Phan Minh Tân:Nếu so với cùng kỳ năm ngoái thì việc giải ngân kinh phí NCKH của TP năm nay thấp hơn khoảng 10%, mới chỉ đạt 35%. Việc giải ngân năm nay chậm là do nhiều đề tài chưa hoàn thành đề cương để đưa ra xét duyệt; những đề tài chuyển tiếp từ năm trước đến năm nay chưa làm xong báo cáo giai đoạn 1 nên không được cấp kinh phí giai đoạn 2; số đề tài bị trễ hạn, chậm có xu hướng tăng lên, chiếm khoảng 60%. Ngoài ra vì vào giai đoạn mới 2006-2010, việc phê duyệt kế hoạch chung của TP chậm và quy trình quản lý, theo dõi, đôn đốc, nhắc nhở chưa có biện pháp chế tài để bảo đảm đúng tiến độ.

- 60% đề tài, dự án NCKH chậm là con số quá lớn. Từ trước đến nay cơ quan quản lý không có biện pháp nào để chấn chỉnh tình hình này?

- Theo Thông tư 45, nếu đề tài bị chậm 6 tháng phải báo cáo vì sao chậm, nếu chậm hơn thì sẽ xem xét xử lý và có thể thanh lý hợp đồng. Nhưng thú thực, từ trước tới nay việc thanh lý hợp đồng hay xử mạnh tay với các nhà khoa học là rất hiếm. Vì vậy, có rất nhiều đề tài chậm đến 2-3 năm vẫn được tiếp tục. Để chấn chỉnh tình hình này, sở ra quy định từ tháng 11-2006 sở sẽ thuê 2 phản biện làm công tác giám sát, đôn đốc, theo dõi tiến độ thực hiện đề tài. Nếu đề tài trễ hạn thì 1 năm tiếp theo chủ nhiệm đề tài không được thực hiện bất cứ đề tài nào liên quan.

- Việc giám sát đề tài NCKH có kiểm soát được việc “bôi việc ra để kiếm tiền” của các chủ nhiệm đề tài?

- Hiện nay, Bộ KH-CN và Bộ Tài chính đang tính toán việc nâng định mức chi theo Thông tư 45. Riêng TPHCM, Bộ KH-CN đã đồng ý cho thử nghiệm khoán chi, theo đó chủ nhiệm đề tài có quyền chủ động trong chi và số tiền có thể nhiều hơn gấp 2, 3 lần so với định mức chi trong Thông tư 45. Tháng 11-2006, TPHCM sẽ áp dụng thí điểm khoán chi trong NCKH. Vì vậy, lúc này sẽ loại bỏ được mỗi chuyên đề sẽ trả 3 triệu đồng như trước. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là giải pháp tình thế.

- Năm 2007, kinh phí cho các đề tài NCKH sẽ dự trù ở mức bao nhiêu?

- Sẽ cũng ở mức 42 tỉ-43 tỉ đồng như năm 2006. Trước đó, năm 2005 là 38 tỉ. Mỗi năm TP thực hiện khoảng 200 đề tài, dự án NCKH lớn nhỏ.

  Nguồn: nld.com.vn, 11/10/2006