Đẩy mạnh hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội

Phát biểu khai mạc hội thảo, TS Phạm Văn Tân – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên hiệp Hội Việt Nam cho biết tư vấn, phản biện và giám định xã hội là một nhiệm vụ quan trọng, là thế mạnh đặc biệt của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ của hệ thống Liên hiệp Hội. Trong những năm qua, Liên hiệp Hội Việt Nam đã tích cực vận động chính sách, xây dựng cơ chế, tạo điều kiện để trí thức tham gia góp ý kiến khách quan, thẳng thắn và có chất lượng cao về những vấn đề hệ trọng  liên quan đến đường lối, chủ trương, chính sách phát triển đất nước, nhất là về khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo, chính sách đối với trí thức. TS Tân cũng cho biết, trong năm 2017 là một năm đặc biệt đó là thực hiện nhiệm  vụ “Đánh giá Dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê, Hà Tĩnh”, sau quá trình khảo sát, phân tích đánh giá, Liên hiệp Hội Việt Nam cùng các nhà khoa học đã kiến nghị được lãnh đạo Hà Tĩnh phân tích, đánh giá nghiêm túc, xem xét kỹ lưỡng về nhiều mặt cả lợi ích trước mắt và lâu dài. Đó là cơ sở quan trọng để UBND tỉnh Hà Tĩnh kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét cho dừng khai thác Dự án sắt Thạch Khê.

Tại hội thảo, bà Bùi Kim Tuyến – Trưởng ban Tư vấn, phản biện và Giám định xã hội cho biết trong năm 2015, Liên hiệp Hội Việt Nam đã tổ chức tư vấn phản biện: “Dự thảo báo cáo đánh giá tác động – nghiên cứu của các công trình thủy điện trên dòng chính sông Mê Công”; “Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”; “Dự thảo Luật Hình sự”; “Dự thảo Luật Quy hoạch”; “Đánh giá cơ sở của việc tăng giá điện”; “Vấn đề lấp sông Đồng Nai”…..

Bà Bùi Kim Tuyến – Trưởng ban Tư vấn, phản biện và Giám định xã hội trình bày tại hội thảo

Trong năm 2016, Liên hiệp Hội Việt Nam ngoài việc hỗ trợ các đơn vị thành viên thì cũng trực tiếp thực hiện tư vấn, phản biện các vấn đề đột xuất, cấp bách mang tính thời sự cao như: “Dự thảo Đề án hoàn thiện cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân”; “Dự thảo Khung trình độ quốc gia”; “Dự thảo Luật Bảo vệ và Phát triển Rừng (sửa đổi)”; “Đánh giá về sự cố Formosa”; “Đánh giá Dự án đầu tư xây dựng khu liên hợp luyện cán thép Hoa Sen – Cà Ná, Ninh Thuận”….

Còn trong năm 2017, điển hình nhất là nhiệm vụ “Đánh giá Dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê, Hà Tĩnh” đã được thực hiện trên cơ sở đề nghị của Đoàn Đại biểu quốc hội tỉnh Hà Tĩnh, Liên hiệp Hội Việt nam đã huy động sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành thuộc các hội thành viên trong lĩnh vực địa chất công trình, môi trường, kinh tế môi trường, mỏ địa chất, luyện kim, thủy lợi tiến hành khảo sát tại mỏ Thạch Khê.

Bà Tuyến cũng cho biết thêm, trong năm 2017, Liên hiệp Hội Việt Nam đã triên khai nhiệm vụ, tổ chức lấy ý kiến của các nhà khoa học về thực hiện các dự án BOT giao thông, trên cơ sở đánh giá khá toàn diện các vấn đề liên quan đến phương thức đầu tư BOT giao thông và đã đưa ra các kết luận và khuyến nghị kịp thời nhằm đánh giá và đề xuất các giái pháp tháo gỡ những bất cập. Đồng thời đề nghị cần thiết hoàn thiện hệ thống pháp luật về phương thức đầu tư BOT giao thông gửi đến các cơ quan chức năng của Đảng và Nhà nước.

Với những kết quả đạt được như vậy nhưng vậy, nhưng theo bà Tuyến vẫn còn gặp một số khó khăn như nhiều dự thảo chương trình dự án được đưa ra lấy ý kiến trong thời gian ngắn nên Liên hiệp Hội và các hội thành viên không tiếp cận được thông tin và do đó không chủ động được nguồn lực để đóng góp ý kiến. Ngoài ra nhiều cơ quan tổ chức chưa coi trọng “văn hóa phản biện” mà chỉ coi tư vấn phản biện như là việc “phê phán, bới bèo ra bọ”, do đó không mặn mà với hoạt động tư vấn, phản biện.

Theo ý kiến của TS Nguyễn Ngọc Long – Phó Chủ tịch Hội Cầu đường Việt Nam cho rằng hiện nay hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội là một trong những chức năng chính hệ thống Liên hiệp Hội, tuy nhiên vẫn còn một số hạn chế mà nhất là về các hội đó là nguồn nhân sự của hội chủ yếu là các chuyên gia đã nghỉ chế độ tuy có nhiều kinh nghiệp nhưng lại hạn chế về sức khỏe. Thứ hai là điều kiện tiếp cận thông tin hạn chế, chủ yếu chỉ có từ các kênh truyền thông xã hội hoặc trao đổi với các đồng nghiệp đương nhiệm. Nhiều ý kiến phản biện tuy hay và đúng nhưng khó được tiếp thu do có sự lệch pha về thời gian và nội dung giữa quyết sách, kế hoạch của lãnh đạo với những vấn đề tham gia. Hầu hết các nội dung phản biện đều không được cấp bất cứ nguồn kinh phí nào do các chế độ chính sách quy định vậy. Những hạn chế nêu trên thực sự có lúc, có nơi ảnh hưởng đến nhiệt tình, tâm huyết muốn đề xuất, tham gia của nhiều chuyên gia của Hội. Theo TS Long trong thời gian tới cần phải tìm các giải pháp để các nhà khoa học chủ động, tích cực nhằm tăng cường hiệu quả thực chất của công tác tư vấn, phản biện và giám định xã hội hơn nữa.

TS Nguyễn Ngọc Long – Phó Chủ tịch Hội Cầu đường Việt Nam

Còn theo ý kiến của PGS.TS. Nguyễn Kim Vân – Hội KHKT Bảo vệ thực vật Việt Nam cho rằng, hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội muốn thực hiện thành công cần nhạy bén, cập nhật thông tin, nắm bắt được các chủ trương chính sách của nhà nước, tình hình trong nước và thế giới. Bám sát thực tiễn sản xuất, kinh tế, đời sống xã hội và chuyên môn. Sáng suốt lựa chọn vấn đề cấp thiết nhất để đề xuất nhiệm vụ kịp thời chính xác, đáp ứng yêu cầu cấp thiết của thực tiễn.

Cùng quan điểm với PGS.TS. Nguyễn Kim Vân, Thạc sỹ Hoàng Văn Tuyển – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ cho biết thêm, muốn hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội phát triển hơn nữa cần làm tốt công tác tập hợp đội ngũ trí thức, các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành có trình độ, kinh nghiệm để đóng góp nhiều ý kiến mang tính thiết thực.

PGS.TS. Nguyễn Kim Vân – Hội KHKT Bảo vệ thực vật Việt Nam

Tại hội thảo, các đại biểu đã thảo luận và đưa ra nhiều ý kiến, tuy nhiên các đại biểu cũng thống nhất một số ý kiến như Liên hiệp Hội Việt cần phải đẩy mạnh hoạt động tư vắn phản biện và giám định xã hội, không ngừng nâng cao vai trò vị thế của Liên hiệp Hội Việt Nam. Đồng thời là nền tảng cho việc đẩy mạnh hoạt động này trong toàn hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam; tăng cường các lớp tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm về hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội.

Thạc sỹ Hoàng Văn Tuyển – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ