Bài trừ hủ tục là nhiệm vụ cấp bách
Bảo vệ văn hoá truyền thống, bài trừ hủ tục lạc hậu là chương trình hành động Chính phủ giao cho Bộ Văn hoá - Thể thao và Du lịch thực hiện đến năm 2010. Cho tới nay chúng ta đã triển khai được những gì, thưa ông?
Trước hết, cần thấy rõ tốc độ tăng trưởng kinh tế, tốc độ giảm nghèo ở mỗi cộng đồng dân tộc đều chịu sự tác động của yếu tố văn hoá. Vì vậy, vấn đề nghiên cứu các giải pháp phát huy yếu tố văn hoá tích cực, xóa bỏ các yếu tố tiêu cực, kìm hãm sự phát triển là yêu cầu cấp bách nhưng cũng đầy khó khăn. Trước mắt, chúng tôi đã tiến hành đánh giá, phân loại chính xác đâu là mặt tích cực, đâu là yếu tố lạc hậu cần loại bỏ. Yếu tố văn hoá tích cực là ứng xử của cá nhân và cộng đồng với môi trường tự nhiên, xã hội, phù hợp với tâm tư, nguyện vọng của người dân và yêu cầu phát triển của cuộc sống đương đại; là nếp sống, quan hệ gia đình hoà thuận, tinh thần đoàn kết tương thân tương ái, truyền thống uống nước nhớ nguồn, thờ cúng tổ tiên… Yếu tố văn hoá lạc hậu là ứng xử của cá nhân mang tính kìm hãm sự phát triển xã hội như một số hủ tục mê tín dị đoan (hiện tượng ma gà ở đồng bào Tày; ma Ngọ Hải của đồng bào Mông, Dao; tục coi việc đẻ sinh đôi là điềm tai hoạ cho cộng đồng của người Hà Nhì…), nếp sống không đảm bảo vệ sinh, tập quán thả rông gia súc… Ngoài ra, còn yếu tố văn hoá “trung tính” không kìm hãm sự phát triển của tộc người, cũng không kích thích sự phát triển nhưng lại phản ánh sự đa dạng văn hoá của tộc người. 3 yếu tố này không tách rời nhau nên khi áp dụng vào thực tiễn rất khó tách bạch. Điều này đòi hỏi chúng tôi phải rất cẩn trọng trong công tác chỉ đạo.
Có biện pháp nào hiệu quả để vận động nhân dân cùng tham gia vào cuộc đấu tranh xoá bỏ tập tục lạc hậu, thưa ông?
Cuối những năm 50 của thế kỷ hai mươi, chúng ta đã vận động xoá bỏ tập quán lạc hậu trong đời sống xã hội của đồng bào các dân tộc và đã đạt được những kết quả nhất định. Nhiều tập tục vốn tồn tại lâu đời như thả rông gia súc, không có nhà vệ sinh, tảo hôn... chưa dễ dàng xoá bỏ hết được. Vì vậy, muốn vận động nhân dân xoá bỏ hủ tục lạc hậu thì cần có giải pháp như: nghiên cứu cơ chế, nguồn gốc hình thành tập quán ở mỗi dân tộc; cải tiến phương pháp xây dựng hương ước theo yêu cầu đơn giản, dễ thực hiện nhưng có tính khả thi; xây dựng chế tài xử phạt theo nhiều cấp độ khác nhau; tôn trọng các chế tài của cộng đồng (luật tục) nhưng không trái với luật pháp; vận động cán bộ, già làng, trưởng bản gương mẫu thực hiện, tăng cường công tác tuyên truyền thường xuyên... Đặc biệt, trong năm 2007, Bộ Văn hoá - Thể thao và Du lịch đã dự thảo nội dung dự án: “Bảo tồn các giá trị văn hoá truyền thống, xoá bỏ các hủ tục lạc hậu ở vùng đồng bào các dân tộc thiểu số, miền núi khu vực Trung du Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung”, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt để tổ chức triển khai thực hiện.
Ông đánh giá như thế nào về vai trò của Chuyên đề Kinh tế VAC trong việc nâng cao đời sống văn hoá tinh thần cho đồng bào dân tộc thiểu số; bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá truyền thống, bài trừ tập tục lạc hậu?
Những năm qua, thực hiện Quyết định số 1637/QĐ-TTg ngày 31/12/2001 và Quyết định số 975/QĐ - TTg ngày 20/7/2006 của Thủ tướng Chính phủ về việc cấp báo, tạp chí cho vùng dân tộc thiểu số, miền núi, vùng đặc biệt khó khăn, Chuyên đề Kinh tế VAC của Báo Kinh tế nông thôn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, trở thành người bạn tin cậy giúp bà con nắm bắt thông tin kinh tế, văn hoá, xã hội, giáo dục, đặc biệt là trong việc xoá đói giảm nghèo và làm giàu. Tôi nghĩ, Ban biên tập chuyên đề Kinh tế VAC nên bổ sung thêm nhiều bài viết về đời sống văn hoá các vùng miền, để nâng cao nhận thức của bà con, thông qua đó, vận động đồng bào thực hiện tốt chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, bài trừ tập tục lạc hậu, góp phần làm thay đổi diện mạo thôn bản các vùng dân tộc miền núi.
Xin cảm ơn ông!
Nguồn: Kinh tế VAC, số 3, 10 - 2 - 2008, tr 14
