Về tình trạng thiếu chuyên gia – Nguồn nhân lực chất lượng cao hiện nay

Trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, phát huy vốn con người để có một nguồn nhân lực chất lượng cao là điều không thể không tính đến, thậm chí phải thật sự được coi trọng đúng mức và kịp thời. Để tránh bị tụt hậu, công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước lại càng không thể xem nhẹ nguồn nhân lực chất lượng cao, đó là các chuyên gia, nhất là ở các ngành mũi nhọn.

Về nhận thức thì dễ thống nhất, nhưng đánh giá thực tại ở nước ta hiện nay vẫn còn có những nhận định khác nhau. Và đương nhiên, trước những thuận lợi và khó khăn trước mắt, định hướng có thể giống nhau nhưng giải pháp thì chưa có thể đa dạng, và nhất là khâu triển khai thực hiện, ấy mới là khâu quyết định.

1. Nước ta hiện nay đang “thừa thày thiếu thợ” hay thiếu cả thày lẫn thợ?

Đất nước bước vào đổi mới và hội nhập quốc tế. Khi nói đến hiện trạng nguồn nhân lực để phục vụ chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới và sắp tới, không ít ý kiến cho rằng đất nước ta đang đứng trước tình trạng “thừa thày thiếu thợ”.

Thật vây, nhận xét này xuất hiện khá phổ biến trên các phương tiện truyền thông đại chúng, khi đề cập đến vấn đề lao động - việc làm hiện nay và sắp tới. Chẳng hạn như ta có thể gặp trên trang tin chuyên về lao động ở cấp trung ương:

- Giải quyết việc làm cho thanh niên:Năm 2010: Có hết cảnh "thừa thầy, thiếu thợ" ? ¹

- Khắc phục tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ” ²

Trên trang tin chuyên về kinh tế cũng có thể bắt gặp nhận định này

- Hiện nay, trong xã hội ta đang có tình trạng " thừa thầy, thiếu thợ", rất ít học sinh muốn vào trung cấp, cao đẳng mà chỉ muốn vào đại học… ³

Từ đó, với lối tư duy máy móc, có thể diễn giải là nếu chỉ học trung cấp, cao đẳng thì thành “thợ”, và cứ học đại học ra là thành “thầy” (!).

Dĩ nhiên, với sức sống của một thành ngữ có thể đảo ngược hai vế đối, ta gặp ở trang tin cấp quốc gia:

- Căn bệnh trọng bằng cấp bao lâu nay đã dẫn đến một thực tế là nước ta đang thiếu thợ thừa thầy… ⁴

Do vậy, như một nhận định khỏi phải bàn cãi, cách diễn đạt này được các cơ quan ngôn luận cấp địa phương, từ thủ đô đến các tỉnh thành, sử dụng. Chẳng hạn:

- Đây chính là những biểu hiện gay gắt về tình trạng “ thừa thầy, thiếu thợ” của thị trường lao động ... ⁵

- Đó là nhân công làm việc không có tay nghề chiếm phổ biến và ngay cả số đã được đào tạo chất lượng vẫn non kém, vẫn "thừa thầy thiếu thợ"… ⁶

- Có như vậy thì tình trạng thừa thầy, thiếu thợ không còn diễn ra; và điều quan trọng hơn là mỗi lao động trẻ sau đào tạo sẽ có việc làm phù hợp, ổn định,… ⁷

Và thế là trong chuyên mục Giáo dục – đào tạocủa Vinatech.org, « Nơi hội tụ của công nghệ Việt Nam  », người ta dẫn lại báo Tiền phongđể dường như dư luận xã hội đã khá thống nhất, đi đến khẳng định :

Thừa thầy, thiếu thợ - Điểm yếu của kinh tế Việt Nam⁸

Hai vế đối nhau: thừa/thiếu, thầy/thợ, nghe có vẻ chí lý nhưng sự thật, đâu hẳn đã như vậy.
Với nhận xét dè dặt hơn, có ý kiến nhận định rằng tình trạng thị trường lao động của chúng ta hiện nay mới chỉ là "nhiều thầy thiếu thợ", có thể hiểu là đã có nhiểu “thầy” rồi cần đào tạo thêm “thợ” cho tương xứng là đủ! Chẳng hạn:

- Hiện tượng "nhiều thầy thiếu thợ" hiện nay đang được khắc phục. ⁹

- Các doanh nghiệp, nhà máy thiếu thợnhưng xã hội lại đào tạo ra quá nhiều thầy.Sự mất cân đối giữa cung và cầu tạo ra thặng dư các ông cử... ¹⁰

Lại cũng với cách hiểu máy móc, bởi theo đó, cứ có được bằng “cử nhân” thì thành “thầy”, và xã hội ta đang “thặng dư”... (Vây nên chăng thu hẹp cửa đào tạo bậc đại học ?!).

Nhìn đại thể, tình trạng thiếu thợ có tay nghề, nhất là thợ bậc cao thì đã rõ, và dễ thống nhất. Tin vui về Hà Tĩnh sắp thoát khỏi nghèo đói nhờ một loạt dự án sắp được triển khai, nhưng địa phương lại đang lo vì chưa chuẩn bị để có nguồn nhân lực đủ sức đáp ứng…Vậy là “thiếu thợ” thì đúng rồi, và hẳn là cũng đúng với không ít nơi khác.

Còn đánh giá thực trạng của nguồn nhân lực hiện nay mà cho là “nhiều thầy”, thậm chí là ‘thừa thầy” thì chúng tôi cho rằng không phải như thế.

Trong dư luận, tuy là số ít, nhưng đã có ý kiến muốn xem lại nhận định này:

- Chúng ta thường nghe câu nói “Việt Nam chúng ta thừa thầy thiếu thợ”. Thiếu thợ thì đúng, vì tỷ lệ lao động qua đào tạo ngắn hạn của Việt Nam chỉ đạt 14%. Nhưng liệu có “thừa thầy”? ¹¹

Và chúng tôi chia sẻ cách nghĩ dưới đây:

- Thực ra Việt nam làm gì có hiện tượng thừa thầy thiếu thợ, thực tế hiện tại thiếu cả thầy và thợ ở mức khác nhau mà thôi. Thầy thiếu: thiếu năng lực thực sự, thầy dỏm thừa thì lại cứ tưởng là xã hội đã đào tạo thừa… bằng đại học chỉ là sự xác nhận trình độ mà không nói được năng lực của con người. ¹²

Khó khăn chung khi đánh giá về con người là hơn đâu hết, trong lĩnh vực này, trắng đen, vàng thau rất dễ lẫn lộn. Đâu phải cứ có học hàm, học vị cao, bậc nghề cao – có mã số chuyên ngành hẳn hoi - thì tất yếu là chuyên gia, khi người đó chăng chịu “chuyên” về gì cả.

Người ta đã nhầm lẫn giữa danh nghĩa và thực chất, khi cứ nghĩ người có bằng cấp cao, chức danh cao thì đích thị phải được gọi bằng cái từ thật sự được mọi người tôn kính là “thầy”. Bởi vì dân gian còn có câu “chữ thầy giả thầy” để chỉ những người đã không còn cái thực chất đã đạt được!

Đó là chưa kể đôi khi (con sâu làm rầu nồi canh!), những bằng cấp ấy chỉ do vị nể hay mua bán, thậm chí chạy chọt ... mà có được! (Nạn “học giả bằng thật” chẳng đã bị dư luận lên án đó sao!).

Người xưa nói: thầyđồ, thầythuốc, thầylang, thầycãi,…Và nói: thợcưa, thợxẻ, thợxây, thợ hồ,…

Tục ngữ có câu: Không thầy đố mày làm nên! Lại có câu: Múa rìu qua mắt thợ.

Như vậy, cả thàyvà t hợđều là những người có tay nghề cao. Trong các ngành khoa học công nghệ hiện đại, chúng ta muốn “đi tắt đón đầu “ mà chưa kịp, nên đúng là thiếu cả thàyvà t hợ .Người ta không ngần ngại khi nói vềcông nghệ thông tin như sau:

- Nhân lực CNTT: Thầy, thợ đều thiếu!... ¹³

Song để theo kịp thời đại thì không phải cứ nghĩ là làm được: hiện tượng này cũng xảy ra ngay ở một ngành có truyền thống và chuyên về đào tao, như trong nhận định sau:
-Ngành giáo dục đang thiếucả thầylẫn thợ. ¹⁴

Nhận định về nguồn nhân lực của ta hiện nay,hoàn toàn có lý khi đưa ra nhận xét dưới đây:

- Đó là thiếu thầyra thầy, và thiếu thợ ra thợ,đặc biệt trong giai đoạn hiện nay là sau khi Việt Nam gia nhập WTO… ¹⁵

Chúng tôi hoàn toàn chia sẻ với cách nhìn có phân tích trên đây. Nói cách khác, có thể khẳng định rằng xã hội ta đang thiếu cả thày lẫn thợ, nói đúng hơn là thiếu các “chuyên gia” (spécialistes), tức là những người có trình độ chuyên môn cao, được gọi là chuyên sâu (experts), và ở những cung bậc khác nhau.

Hiện tượng thiếu thợ thì đã rõ, còn thiếu thầy thì còn chưa được đề cập đến nhiều. Vì thế, trong bài viết này, chúng tôi muốn thử phân tích những nguyên nhân, và cũng xin nêu ra đề cùng trao đổi về một số giải pháp, nhằm có một đội ngũ chuyên gia bậc cao, đủ sức làm thầy, nhất là trong lĩnh vực khoa học.

2. Nguyên nhân nội tại của tình trạng thiếu chuyên gia

Khảo sát các nguyên nhân dẫn đến hiện trạng thiếu chuyên gia hiện nay, bên cạnh các nguyên nhân bên trong không thể không nói đến những nguyên nhân bên ngoài, và trong chừng mực nhất định, chúng có liên quan, thậm chí còn là hệ quả của nhau.

Dù đây đó vẫn có những thế lực muốn cản bước, song chúng ta đã có hơn ba chục năm bình yên, và hơn hai chục năm đổi mới xây dựng đất nước, vì thế chúng tôi sẽ không nói thêm đến những gì do chiến tranh để lại, hay do đế quốc, thực dân … o ép, kìm hãm,…, hay các thế lực thù địch,... nghĩa là những nhân tố bên ngoài, do khách quan, mà chỉ muốn đề cập đến những nhân tố bên trong, nghĩa là những nguyên nhân nội tại, do chính chúng ta chứ không phải ai khác, đã dẫn đến tình trạng thiếu chuyên gia hiện nay. Những nguyên nhân thể hiện khá rõ ở ba lĩnh vực: chiến lược đào tạo con người, chính sách đầu tưvà đãi ngộ xã hộiđối với tầng lớp (thựclà) chuyên gia.

2. 1. Nguyên nhân chính và trước hết là về chiến lược đào tạo con người.Chúng ta còn thiếu tầm nhìn xa khi chuẩn bị nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu kinh tế - xã hội của thời kỳ mới, nói cách khác là đón trước tình hình. Hoặc có thể đã chuẩn bị đón trước, nhưng chưa “trúng”.

Thật vậy, yêu cầu về các phẩm chất của nguồn nhân lực thay đổi theo sự phát triển của kinh tế - xã hội, trong đó, nổi bật là con người mới phải theo kịp những tiến bộ của khoa học công nghệ hiện đại.Công cuộc cải cách giáo dục ở ta cũng đã bắt đầu từ vài ba chục năm: chưong trình, sách giáo khoa thay đổi không ít lần, vậy mà vẫn còn xa mới đáp ứng được yêu cầu kinh tế - xã hội. Như vậy, để xảy ra tình tạng thiếu cả thầy lẫn thợ thì trách nhiệm không thể thoái thác trước hết phải là ở chiến lược giáo dục và đào tạo con người. Người ta thường đổ trách nhiệm lên những người thực hành chủ trương, đường lối, song chúng tôi nghĩ rằng chúng ta còn lúng túng ngay trong việc hoạch định chiến lược.Những kiến thức tiếp thu từ một nền giáo dục chính quy hẳn hoi có thể sớm rơi vào lạc hậu, điều này xảy ra không chỉ với khoa học tự nhiên và khoa học kỹ thuật, mà cả với khoa học xã hội và nhân văn, nhất là trước những biến đổi to lớn và nhanh chóng của công nghệ hiện đại…

Cách nhìn nhận về con người là một ví dụ: Xã hội hiện đại không chỉ cần những công dân ngoan ngoãn, biết “gọi dạ bảo vâng”, mà còn phải biết sáng tạo, chủ động, dám nghĩ, dám làm thật sự chứ không chỉ làm theo khuôn mẫu định sẵn.

Nhận thức về vai trò của các ngành khoa học cũng có thể thay đổi. Chẳng hạn như có một thời ở ta, các khoa học về tôn giáo, những vấn đề xã hội học và nhân học, tức khoa học về con người, còn ít được quan tâm đến, nay nổi lên như những lĩnh vực mũi nhọn, nhưng chuyên gia thì vẫn hiếm! Ngay như kinh tế học và luật học là những ngày có truyền thống, nhưng từ lý luận đến vận dụng vào thực tiễn đất nước, xem ra vẫn còn chưa có được sức thuyết phục tuyêt đối!

Ngay trong ngành thông tin – thư viện, nhiều chuẩn nghiệp vụ nay đã thay đổi: không ít kiến thức trong chương trình “khung” có giá trị một thời nay trở thành lạc hậu, nhất là khi tự động hoá xử lý cho phép dễ dàng tìm kiếm thông tin, có thể chia sẻ tài nguyên thông tin trên mạng, nghĩa là để thư viện hoạt động theo hướng hội nhập cùng phát triển. Cũng vì thế, các chuyên gia về thư viện nay cũng được yêu cầu khác trước nhiều. Sự khủng hoảng nhân lực chất lượng cao diễn ra, khi các cơ quan thông tin – thư viện luôn thiếu các chuyên gia cho hoạt động chuyên môn của mình.

Đó là chưa kể xu hướng nghiên cứu liên ngành hiện nay khiến cho sự phân loại khoa học càng thêm phức tạp, dễ dẫn đến nhiều ý kiến khác nhau. Cách phân loại ngôn ngữ học không phải lúc nào cũng trùng hợp với cách phân loại dân tộc học về thành phần dân tộc là ví dụ. Có hiểu biết về các chuyên ngành này mới khỏi lúng túng khi biên mục mô tả một ấn phẩm về ngôn ngữ dân tộc.

2. 2. Nguyên nhân thứ hai là ở chính sách đầu tư. Thời gian và kinh phí là điều phải tính đến. Song không theo quy luật kinh tế đơn thuần, đào tạo chuyên gia không chỉ cứ đầu tư nhiều tiền là được.

Đó là chưa kể đào tạo lại đôi khi khó hơn cả đào tạo mới, một khi những hiểu biết cũ, lạc hậu, hằn sâu trong óc người đã từng là “chuyên gia” của một thời, lại có thể được nguỵ trang khéo léo dưới những nhãn mác cao cả, dễ tự ru ngủ mình (và cả người khác).

Người ta có thể phản đối mọi sự thay đổi cốt để giữ cách làm cũ, khỏi phải học cách làm mới, lo sợ sẽ mất “ghế” chuyên gia. Bởi xét cho cùng, chuyên gia cũng có thời. Chẳng hạn như những bậc thầy ở Nhà máy Trung quy mô, “con chim đầu đàn của ngành công nghiệp” năm nào thì nay hẳn không thể còn là chuyên gia, nếu không cập nhật được tri thức về công nghệ hiện đại!

Chính sách đầu tư cho chuyên gia hoạt động và nâng cao tay nghề xem ra còn nhiêu khê và không ít trường hợp, chưa đến đúng địa chỉ cần thiết. Trong khi Bộ Khoa học và Công nghệ phải trả lại hàng tỉ đồng vì không tìm được chuyên gia theo tiêu chuẩn thì không ít nơi, kinh phí cho nghiên cứu khoa học vẫn còn đầu tư theo suất, theo cách nói dân gian là chia nhau “xoá đói giảm nghèo”. Nghiên cứu khoa học lại chỉ được thực hiện theo mùa vụ, khi được cấp tiền hay tranh thủ được dự án có tài trợ. Người ta “đành” phân chia nhau công việc, nhiều khi không phải vì đảm bảo chất lượng công trình theo các lĩnh vực chuyên biệt, mà chỉ để chia nhau, với tinh thần “nhường cơm sẻ áo”. Vậy là mới có tình trạng nhà nghiên cứu nọ dễ dàng rời bỏ chuyên sâu của mình “nhảy” sang lãnh địa khác, vốn không phải vì liên ngành khoa học... Và rồi cũng có sách in ra hẳn hoi! Nhưng giới chuyên môn không xem đó là “thầy”.

Thế mà Hội đồng khoa học cũng được lập ra để xét tuyển hay đánh giá nghiệm thu, nghe như có vẻ hết sức chặt chẽ, song trong thực tế, đôi khi cũng chỉ là hình thức, cốt để trang trí, sao cho hợp lòng người đứng đầu, nay được coi là có quyền “đặt hàng”…Mọi “phản biên” xem ra cũng chỉ là hình thức!

Đáng mừng là “bầu sữa” dành cho giới nghiên cứu được “căng” ra, thì cũng là lúc v iệc tìm ra và ngăn chặn các nguyên nhân làm rò rỉ “bầu sữa” ấy được đặt ra, như: “tiền lại quả”, “lộc bất tận hưởng” . ¹⁶

Và rồi gần đây, dư luận xã hội đã liên tiếp phát hiện hàng loạt dự án, đề án nghiên cứu khoa học mà không ít công trình không có khả năng ứng dụng trong đời sống, hoặc nhiều dự án, luận văn đang trở thành "mớ giấy lộn" trong các thư viện... Hẳn đó không phải là sản phẩm của của bậc “thầy”!

Thật vậy, khi điểm lại các công trình "rởm" được phát hiện ngày càng nhiều và công khai trên báo chí, chỉ đáng tiếc là các tác giả của những sản phẩm ấy lại thường là người giữ trọng trách và có học vị, học hàm cao. Trong một phát biểu về thực trạng nghiên cứu khoa học nước nhà, GS Viện sĩ Đặng Hữu, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học - Công nghệ đã có nhận xét: "Nghiên cứu khoa học của nước ta vẫn còn nặng cơ chế xin - cho, và không theo một quy tắc thống nhất, mạnh ai nấy làm". ¹⁷

2. 3. Trong cuộc sống hoà bình, vấn đề đãi ngộ xã hộicó vai trò khác hẳn trong thời kỳ chiến tranh: trong lửa đạn, người ta sẵn sàng hy sinh phần riêng của mình, cùng chia “lửa” với đồng đội .

Công bằng xã hội không phải là cào bằng. Kinh tế xã hội phát triển thì sự cách biệt giàu nghèo lại càng tăng. Và hiện tượng này cũng diễn ra trong nền kinh tế tri thức. Chúng tôi đã có dịp bàn luận đến vai trò của hoạt động thông tin – thư viện nhằm giảm bớt sự cách biệt này. ¹⁸

Chính sách xã hội cần được qui định chặt chẽ và rõ ràng, để không dễ coi là sự ban phát từ trên, mà phải hiểu là cái được hưởng. Việc qui định và thực hiện các chính sách ưu tiên là ví dụ.

Đãi ngộ xã hội nhiều khi còn xuất phát từ cách đánh giá con người, nhất là của cấp trên. Vì thế nhìn nhận một con người cần khách quan – tuy không dễ: tránh ngộ nhận, không quy chụp, và đặc biệt là cần thông cảm với những “tật” của chuyên gia. Chẳng vậy mà người xưa nói: “Có tài có tật!”.

Người có trách nhiệm càng không thể vô thức với nhận xét và chữ ký của mình. Chỉ cần chút thiếu công bằng của người có chức có quyền cũng có thể làm thui chột mầm ương còn mỏng mảnh. Một quyết định ký vội vàng ngay trước khi ra xe lên máy bay đi xa có thể không chỉ làm mất lòng tin của riêng ngưòi trong cuộc. Trong khi, với một chuyên gia “thật” thì đãi ngô vật chất đôi khi gần như vô nghĩa, ấy lại là nghịch lý. Một vài gương sáng trong giới khoa học cho thấy rõ điều này.

Để có những giải pháp đúng và “trúng”, khi xác định những nguyên nhân của thực trạng nguồn nhân lực nước ta hiện này, cần có tinh thần dám nhìn thẳng vào sự thật, không chối bỏ sự thật che đậy bằng những từ ngữ mỹ miều.

3. Định hướng trước mắt và tương lai - Những giải pháp

Xã hội ta hiện nay đang rất thiếu chuyên gia, với nghĩa thiếu cả thầy lẫn thợ, trong khi những yêu cầu kinh tế - xã hội lại đang cần nhanh. Song nhìn chung, nguồn nhân lực chất lượng cao của mỗi quốc gia không tự nhiên mà có. Một số người có khả năng bẩm sinh, thiên tài,… nhưng số lượng có thể đếm trên đầu ngón tay. Phần lớn con người có chuyên môn cao và sâu là sản phẩm của đào tạo trong xã hội, đương nhiên phải có sự nỗ lực cá nhân không nhỏ.

Xin được nêu ra để cùng trao đổi về một số giải pháp mà chúng tôi cho rằng là khả thi, như dưới đây:

- Cần đầu tư thích đáng, và quan trọng hơn cả là “trúng” cho việc đào tạo và đào tạo lại. Lấy việc đầu tư bằng ngoại tệ làm ví dụ:

Ngày nay không ít tổ chức và cá nhân tự ra nước ngoài bằng kinh phí của mình. Không kể những chuyến đi nặng về tham quan, du lịch, người ta đã nghĩ đến việc phải học hỏi, và đặc biệt là nâng cao tay nghề.

Trong khi đó, không ít cơ quan sử dụng kinh phí nhà nước cho đi nước ngoài chủ yếu là tham quan, chứ trao đổi thật sự không được bao nhiêu. Chẳng mấy khi người ta sử dụng những kết quả của người đi trước, để chỉ cần cập nhật hay hiệu chỉnh. Đó là chưa kể đôi khi, người đến sau thường lặp lại những câu hỏi của người đến trước (khiến cho chủ nhà cũng phải đặt câu hỏi).

Khi đất nước bước vào hội nhập quốc tế thì cũng cần có sự bình đẳng quốc tế. Được biết ở Pháp, hàng năm các chuyên gia của Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia (CNRS) luôn được dự toán một khoản kinh phí vài ngàn đô la Mỹ (có thể tích luỹ vài năm) để làm việc ở nước ngoài. Nhưng để sử dung được khoản kinh phí này, phải dự trù và có nơi tiếp nhận hợp lý, nội dung nghiên cứu liên quan đến đề tài đang tiến hành từ nhiều năm ở trong nước, kế hoach khả thi. Cụ thể là phải có chương trình nghiên cứu cụ thể, không chỉ được trong nước mà cả chuyên gia ở nước đến xác nhận rằng sẽ tiếp nhận, và có chương trình hợp tác hay cộng tác nghiên cứu

Trong khi ở ta, các nhà nghiên cứu – không phải là cấp lãnh đạo - có muốn ra nước ngoài dự Hội thảo quốc tế theo lĩnh vực chuyên môn của mình thì phần lớn chờ vào sự tài trợ của nước ngoài. Ngay những khoản công tác phí trong nước thì có trung tâm nghiên cứu khoa học cũng sử dụng chủ yếu bằng cách “biến báo” để chia nhau vào các dịp lễ tết hay nghỉ hè (có hay không đi cũng không sao), chứ phục vụ cho một vài chuyên gia đi dự Hội thảo chuyên ngành thì dễ còn “băn khoăn”, vì quả là dễ có tình trạng “nước chảy chỗ trũng”, khi số chuyên gia đích thực không nhiều….

Đã đến lúc phải đầu tư đúng người, đúng việc: cử đi nâng cao tay nghề thì hiệu quả là hàng đầu. và những người được phép nhân danh nhà nước buông bút ký cũng phải chịu trách nhiệm về hiệu quả công việc của người được đề cử!

Được biết mới đây, Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội đã phối hợp với Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), có sự hỗ trợ tài chính của Phái đoàn Ủy ban Châu Âu (EU) khai trương Dự án Thị trường Lao động “Cải thiện thông tin hỗ trợ giải quyết việc làm và phát triển kỹ năng nghề tại Việt Nam”, nhằm hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực tại Việt Nam và tạo điều kiện cho nền kinh tế tiếp tục thu hút đầu tư để tạo các cơ hội việc làm và thu nhập cho người dân ¹⁹.

Đào tạo thợ có tay nghề bậc cao là mối quan tâm của xã hội. Được biết có nơi như Hải Phòng đã sớm tạo điều kiện thuận lợi cho việc khánh thành Trường dân lập đào tạo nghề kỹ thuật caotại Kiến An, ngay từ cuối năm 2001. Năm học đầu đã có chỗ ăn ở và học tập cho 400 học sinh, và khả năng đáp ứng sự học tập của 1.200 học sinh. Mô hình đào tạo nhân công chất lượng cao cần được thực hiện cùng với phương thức xã hội hoá.

- Cần có chính sách cụ thể trọng dụng chuyên gia trong và ngoài nước.

Với những người có trình độ tay nghề cao: mức sống và điều kiện làm việc tương đối đủ, để không bỏ chạy theo chức vụ, quyền lực, hay tiếng gọi thuần tuý của đồng tiền.

Đừng trách mấy ông bác sĩ ở thành phố nọ hay tranh thủ ít phút kiếm ngoài, bởi nếu chỉ là Viện trưởng hay trưởng khoa mà chuyên môn kém thật thì chẳng bệnh viện tư nào mời hội chẩn cả…Không ít bác sĩ chuyên khoa được các bệnh viên tư mời cộng tác, hay làm việc theo “hợp đồng”. Chẳng qua các vị quan chức dễ “lỉnh” khỏi cơ quan hơn nên dễ được mời hơn!

Các phương tiện thông tin đại chúng đưa tin có đến mấy ngàn công chức xin thôi việc nhà nước để chuyển sang nơi khác… Chắc hẳn họ sẽ không ngồi chơi hoặc “buôn dưa lê” cho qua ngày, và tôi tin rằng nhưng người ấy nếu không phải là thầy thì cũng là thợ - những chuyên gia mà nước ngoài hay khu vực kinh tế tư nhân đang cần!

Do tiến bộ của cách mạng khoa học kỹ thuật nên không ít kiến thức dễ trở thành lạc hậu, trong khi xã hội đang cần ngay các chuyên gia ở một số ngành mũi nhọn. Một số ngườì Việt ở nước ngoài cũng đã vươn tới tầm cao mà ta cần tranh thủ “chất xám”, tuy đó là một việc dễ mà cũng khó ²⁰. Và khi cần, cũng phải thuê chuyên gia nước ngoài, trong khi đào tạo gấp để thay thế dần, hoặc ít ra là cùng cộng tác.

Chúng ta vui mừng được biết tại buổi làm việc với Bộ Khoa học và Công nghệ ngày 27.6 vừa qua, Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh đã yêu cầu: "Bộ cần đề xuất một số giải pháp đột phá, cân đối nguồn kinh phí dành cho khoa học công nghệ để đầu tư tạo môi trường làm việc thuận lợi nhất; có chế độ đảm bảo thu nhập thỏa đáng đối với người làm công tác khoa học kỹ thuật; tạo cơ hội thăng tiến trong nghề nghiệp và phải tôn vinh xứng đáng những nhà khoa học ²¹.

*

*          *

Mọi việc đều phải có kế họach, và được xác định trong quy hoạch. Công bằng mà nói, chúng ta đã bỏ không ít công sức cho chuyện quy hoạch. Những quy hoạch cho đến 2020 hay Tầm nhìn 2050 xem ra rất quy củ, nhưng đáng tiếc là không ít quy hoạch thiếu cơ sở lý luận và thực tế, khiến cho có vị chủ trì các quy hoach này đã không ngần ngại mà rằng: “ Cứ vẽ voi ấy mà!…”, vì quý vị ấy tin chắc rằng quy hoạch ấy để cho ai đó làm chứ mình thì đã hơn quá lục tuần, may lắm trời cho sống được trên trăm tuổi thì còn được nhìn thấy…

Việc tìm ra nguyên nhân đích thực là cần thiết để hướng tới khắc phục nhữngkhó khăn tồn tại và nhất là những vật cản đã tích tụ trong suốt một quá trình, song công việc không dễ dàng thực hiện một sớm một chiều. Xưa nay, nhiều ý tưởng hay do các chuyên gia đề xuất vẫn còn nằm trên giấy, bởi những người có ý tưởng không hẳn là người ra quyết định thực hiện. Đó là chưa kể thực tế cho hay mọi ý tưởng, ai dám chắc sẽ phù hợp trăm phần trăm khi đưa vào thực tế. Vấn đề là dám nhìn thẳng vào sự thật, biết những khiếm khuyết cần khắc phục để vươn lên, và chỉ như vậy mới hội nhập được với thế giới.

____________________

1.http://www.laodong.com.vn/Home/vieclam/2007/5/37542.laodong

2.http://www.nld.com.vn/tintuc/giao-duc/160392.asp

3.www.kinhte24h.com/?page=news&id=22827

4. www.nguoidaibieu.com.vn/Trangchu/VN/tabid/66/CatID/4/ContentID/
34865/Default.aspx

5.www.hanoimoi.com.vn/vn/42/169326/

6. www.baonghean.vn/news_detail.asp?newsid=52967&CatID=3

7. www.dalat.gov.vn/web/baolamdong/tabid/572/Add/yes/ItemID/2183/
categories/37/Default.aspx -

8.http://vinatech.org/home/modules/newbb/viewtopic.php?post_id=1040và www.tienphongonline.com.vn/tianyon/Index.aspx?ArticleID=66957&ChannelID=3

9. www.luongsonbac.com/forum/archive/index.php/t-5163.html

10. www.huongnghiep.vn/?view=detail&pmenu=2&menu=104&id=2166

11. http://danchinhdang.quangnamnet.com.vn/index.php?option=com_content&task=view&id=1219&Itemid=9

12. http://luongsonbac.com/forum/showthread.php?t=5163

13. edu.net.vn/forums/t/58166.aspx

14. daotao.qti21.com/index.php?option=com_content&task=view&id=54&Itemid=44 –

15. www.thongtinlaodong.vn/index.php?cta=news&op=view&sid=9

16.Trần Minhhttp://vietnamnet.vn/khoahoc/2008/07/795606/

17.Nguyễn Trung Hiếu http://www.laodong.com.vn/Home/skbl/2008/6/95272.laodong

18. Vương Toàn.- Hoạt đông thư viện góp phần giảm bớt sự cách biệt giàu / nghèo thông tin trong nền kinh tế tri thức.Thông tin KHXH,s. 2/2006, tr. 18-22.http://www.issi.gov.vn/tvis/webposting/thoisu/index.html

19.http://www.dangcongsan.vn/tiengviet/doingoai/details.asp?topic=11&subtopic=40&leader_topic=&id=BT2870875063

20.Khai thác chất xám của người Việt ở nước ngơài - dễ và khó.(Mấy cảm nghĩ nhân dịp gặp những người đồng hương trên đất Pháp).KCP Khoa học – Công nghệ - Phát triển. Bản tin của Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam, số 7, tháng 7/2008, tr. 20-21. http://www.vusta.vn/news_detail.asp?id=29353

21.Nguyễn Trung Hiếu http://www.laodong.com.vn/Home/skbl/2008/6/95272.laodong