Truyền thông khoa học có sự tham gia của công chúng

Dưới đây là bài viết giới thiệu hoạt động truyền thông khoa học nhân chuyến “Khảo sát và học tập kinh nghiệm truyền thông tại Úc “ của Trung tâm Nghiên cứu và phát triển truyền thông khoa học – Bộ KH - CN vào tuần qua. 

Trung tâm Truyền thông khoa học Úc (Australia Science Media Centre - Aus SMC) có 5 camera, trang bị hệ thống khử mùi để làm thí nghiệm diễn ra ngay tại đây cho mọi người cùng quan sát. Ngoài ra, Trung tâm còn có một bảo tàng nhỏ dùng để trưng bày các hiện vật khoa học, một phòng tổ chức sự kiện, một văn phòng làm việc chuyên nghiệp khiến mọi người có cảm giác như bước vào một tòa soạn báo thu nhỏ.

Để kịp thời cung cấp thông tin khoa học một cách nhanh và chính xác, Trung tâm có quan hệ đối tác với các kênh truyền hình để cung cấp phim tài liệu khoa học với một ban cố vấn bao gồm các chuyên gia sẽ thảo luận các chủ đề định giới thiệu với công chúng. Phim tài liệu được thực hiện với sự tham gia của người làm phim, nhà khoa học, công chúng để từ đó, tạo nên giá trị bộ phim.

Trung tâm ra đời từ ý tưởng của một một nữ giáo sư người Anh. Lúc đầu, ở Úc, lĩnh vực khoa học không nằm trong phạm vi quan tâm của các nhà báo. Mối quan hệ giữa khoa học và cơ quan truyền thông không tốt. Rất nhiều bài báo mang đến cho độc giả những thông tin giật gân (thực phẩm biến đổi gene, bò điên..). Chính vì vậy, Trung tâm đã ra đời nhằm cải thiện mối quan hệ giữa cơ quan truyền thông và các nhà khoa học. Đồng thời, tạo điều kiện cho các nhà báo tiếp cận trực tiếp với nhà khoa học.

Mô hình y như thật tại Aus SMC giúp phổ biến thông tin khoa học trở nên hiệu quả hơn (Ảnh: M. Hà)

Là một tổ chức phi lợi nhuận, nhưng Trung tâm có những nguồn thu riêng để trang trải. Cụ thể, nguồn thu của Trung tâm bao gồm: 25% từ tổ chức truyền thông, 25% từ các Chính Phủ tiểu hoặc liên bang, 25% từ các tổ chức giáo dục, trường đại học hoặc các tổ chức nghiên cứu, 25% còn lại từ cộng đồng doanh nghiệp.

Tuy nhiên, sẽ không có nguồn tài trợ nào chiếm tỷ lệ trên 10% ngân sách của Trung tâm. Điều này giúp Trung tâm hoạt động ổn định mà không phải phụ thuộc hoặc chịu “sức ép” từ các nguồn tài trợ.

Quan hệ giữa các nhà báo với Trung tâm đã tăng lên từng năm. Nếu như năm 2005, chỉ có 100 nhà báo liên hệ với Trung tâm thì đến nay, con số này đã tăng lên gấp gần 5 lần. Hiện có 611 nhà báo đăng ký là thành viên của Trung tâm. Hiện tại Trung tâm có 6 cơ quan hoạt động ở 6 nước, với các hoạt động khác nhau nhưng tuân thủ nguyên tắc định hướng chung.

Trung tâm có nhiệm vụ thông báo cho công chúng về những sự kiện lớn hoặc vấn đề lớn diễn ra hàng ngày, khích lệ những báo cáo mang tính chính xác, cô đọng về khoa học. Các trung tâm thường được khuyến cáo nên đảm bảo tính độc lập với các nhà tài trợ.

Trung tâm hướng công chúng vào những vấn đề mang tính đồng thuận cao trong lĩnh vực khoa học, chứ không hướng vào các vấn đề còn gây nhiều tranh cãi.