Phát biểu của Bí thư Thành ủy Phạm Quang Nghị tại Đại hội đại biểu Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Hà Nội lần thứ VI: Cuộc sống đòi hỏi các nhà khoa học phải đổi mới và dũng cảm

Hà Nội là địa phương đầu tiên trong cả nước thành lập Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật. Liên hiệp Hội có vinh dự to lớn là được kế thừa và phát huy truyền thống vẻ vang của trí thức Thủ đô và đất nước qua các thời kỳ; luôn tự hào về những tấm gương trí thức giàu lòng yêu nước, thương dân, với tài kinh bang tế thế, có những cống hiến làm vẻ vang cho dân tộc, như Lê Quý Đôn, Chu Văn An, Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Ngô Thì Nhậm, Nguyễn Công Trứ và hàng ngàn, hàng vạn trí thức tiêu biểu khác. Cuộc đời họ gắn liền với những cống hiến vô cùng to lớn cho đất nước và nhân dân, mãi mãi là niềm tự hào không chỉ của trí thức mà của toàn dân tộc ta. Để bồi đắp, làm nên truyền thống vẻ vang ấy họ cũng “đổ mồ hôi, sôi giọt máu” và có những người đã hy sinh cuộc đời mình cho sự hưng thịnh và trường tồn của Thủ đô và dân tộc chúng ta.

Trong những năm qua, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội đã có nhiều cố gắng, phát huy truyền thống đoàn kết thống nhất, ngày càng trưởng thành và phát triển, trở thành một tổ chức rộng rãi của trí thức Thủ đô, với 36 hội chuyên ngành và hội cơ sở, thuộc nhiều lĩnh vực khoa học và kỹ thuật, gồm những chuyên ngành lớn: khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật và công nghệ, khoa học xã hội và nhân văn; với tổng số hơn 5 vạn hội viên là cán bộ khoa học - kỹ thuật, trong đó có nhiều chuyên gia, các nhà khoa học đầu ngành của Thủ đô và cả nước. Đây thực sự là tổ chức của các nhà trí thức Thủ đô giàu lòng yêu nước, trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân, có nhiều đóng góp quan trọng vào thành tựu chung của sự nghiệp xây dựng Thủ đô và đất nước.

Hơn ai hết, những người trí thức luôn hiểu rõ vị trí, vai trò, trách nhiệm nặng nề và to lớn của mình đối với đất nước và nhân dân. Nói rộng ra là với thời đại và nhân loại. Từ lâu những người trí thức Việt Nam đã luôn được xã hội kính trọng, tôn vinh: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, đồng thời chính họ càng nhận rõ trọng trách của mình trước nhân dân và đất nước: Quốc gia hưng vong, sĩ phu hữu trách. Trong thời đại ngày nay, vai trò và trách nhiệm đó càng quan trọng và nặng nề hơn gấp bội, bởi trí thức và khoa học công nghệ ngày càng chiếm vị trí vô cùng quan trọng đối với sự tiến bộ và phát triển của lực lượng sản xuất, sự giàu có và văn minh của đất nước và loài người.

Định hướng phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động khoa học và công nghệ, Văn kiện Đại hội lần thứ X của Đảng đã chỉ rõ:“Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng thành tựu khoa học và công nghệ, tạo bước đột phá về năng suất, chất lượng và hiệu quả trong từng ngành, từng lĩnh vực của nền kinh tế. Tăng nhanh năng lực khoa học và công nghệ nội sinh đi đôi với tăng cường tiếp thu, làm chủ, ứng dụng thành tựu khoa học và công nghệ thế giới. Nâng cao chất lượng và tính thương mại của các sản phẩm khoa học và công nghệ; nâng cao ý thức chấp hành và hiệu lực thực thi tốt pháp luật về sở hữu trí tuệ. Cùng với việc đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động khoa học và công nghệ. Nhà nước tập trung đầu tư vào các chương trình nghiên cứu quốc gia, phấn đấu đạt trình độ khu vực và thế giới; xây dựng tiềm lực khoa học và công nghệ cho một số lĩnh vực trọng điểm, công nghệ cao. Chú trọng công tác đào tạo, bổ sung cơ chế, chính sách sử dụng, đãi ngộ cán bộ khoa học”.

Thực hiện Nghị quyết Đại hội X của Đảng và Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng bộ thành phố, trong những năm qua Thành ủy và các cấp, các ngành, đoàn thể của thành phố đã tập trung triển khai sâu rộng, đồng bộ và có hiệu quả 9 chương trình công tác lớn của Thành ủy, 5 nhiệm vụ trọng tâm và 2 khâu đột phá, gắn với triển khai cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” và nhiều nhiệm vụ lớn lao, đột xuất khác. Đặc biệt là từ hơn một năm qua, thành phố triển khai Nghị quyết 15 của Quốc hội về mở rộng địa giới hành chính Thủ đô, với sự đoàn kết, phấn đấu của toàn thể Đảng bộ và nhân dân, chúng ta đã đạt được những thành tựu to lớn trên nhiều lĩnh vực.

Những thành tựu đạt được trong những năm qua, có sự đóng góp tích cực của Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Hà Nội và của đội ngũ trí thức Thủ đô, với những kết quả rất đáng khích lệ là: Hội đã làm tốt công tác củng cố, kiện toàn, phát triển tổ chức, gắn với đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, tiếp tục đổi mới phương thức tập hợp hội viên và nâng cao chất lượng hoạt động của hệ thống tổ chức, từ Liên hiệp Hội của thành phố cho đến các hội chuyên ngành. Nét nổi bật là những đóng góp của Liên hiệp Hội trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, ứng dụng, chuyển giao công nghệ, các tiến bộ khoa học vào sản xuất và đời sống; thực hiện tốt các hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội. Tổ chức Liên hiệp Hội Khoa học và Kỹ thuật của thành phố hiện nay, với một lực lượng hết sức đông đảo, chiếm tới 35% số cán bộ đại học, 3/5 số giáo sư, phó giáo sư khoa học của cả nước; với những viện nghiên cứu, những trường đại học lớn, giàu kinh nghiệm và thành tích trong đào tạo và nghiên cứu. Đặc biệt, với vai trò tập hợp đội ngũ trí thức hoạt động trên nhiều lĩnh vực khác nhau, Liên hiệp Hội đã có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng, phát triển Thủ đô.

Thay mặt lãnh đạo thành phố, tôi xin nhiệt liệt biểu dương những thành tích, cố gắng vượt bậc và chân thành cảm ơn những đóng góp của Liên hiệp Hội, các hội thành viên, các nhà khoa học và trí thức Thủ đô, trong đó có những người tiêu biểu, được xã hội tin tưởng và tôn vinh là nguyên khí, là tinh hoa, là hiền tài của đất nước. Những con người bằng những phát hiện và tổng kết, những phân tích và dự báo khoa học của mình có thể đem đến cho đất nước và nhân dân những thành tựu và tiến bộ cùng những niềm tự hào và vinh quang không gì sánh được. Trong lịch sử phát triển của đất nước, của Thủ đô, chúng ta tự hào là đã có những trí thức có tầm nhìn và ảnh hưởng sâu rộng làm rạng danh cho đội ngũ trí thức Việt Nam.

Tuy nhiên, đứng trước sự phát triển vô cùng nhanh chóng của tiến bộ khoa học và công nghệ trong thời đại ngày nay cũng như để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra đối với tổ chức Liên hiệp Hội và đội ngũ các nhà khoa học và trí thức Thủ đô thì tất cả chúng ta, những người trí thức và cả những người làm công tác lãnh đạo, quản lý đều phải nỗ lực phấn đấu, cùng nhau đổi mới cách nghĩ, cách làm nhiều hơn nữa. Sự đổi mới về tổ chức và nhất là về phương thức hoạt động của Liên hiệp Hội và một số hội thành viên thật sự không theo kịp sự đổi mới trên các lĩnh vực, không chỉ là kinh tế mà cả về văn hóa, xã hội. Đồng thời, về phía các cơ quan lãnh đạo, quản lý cũng phải đổi mới nhiều hơn nữa. Cuộc sống đang đòi hỏi tất cả chúng ta, nhất là những người làm công tác khoa học và lao động sáng tạo nói chung phải tiếp tục đổi mới tư duy, phải bám sát thực tiễn vô cùng mới mẻ và sống động của Thủ đô và đất nước, phải nhanh chân tiến cùng thời đại. Trong những năm qua, đất nước đã có được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử là nhờ chúng ta có đường lối đổi mới đúng đắn và vô cùng sáng tạo. Thực tiễn đó càng thôi thúc đội ngũ các nhà khoa học, trí thức Thủ đô càng phải đổi mới và sáng tạo hơn nữa. Để có được những ý kiến tư vấn, phản biện thật sự khoa học, khách quan và xây dựng thì người tư vấn, phản biện cũng phải không ngừng nâng tầm hiểu biết và trách nhiệm, phải bám sát thực tiễn Thủ đô, của đất nước và thời đại để có thêm quyết tâm đổi mới và nói lên sự thật. Với những ý kiến như vậy, đòi hỏi người tiếp thu cũng phải cầu thị và trân trọng lắng nghe. Đòi hỏi này hoàn toàn phù hợp với tính chất của hoạt động khoa học và sáng tạo, phù hợp với xu thế phát triển và đặc điểm của thời đại ngày nay. Chúng ta chưa thể hài lòng vì công tác nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ trên một số lĩnh vực triển khai thực hiện chưa đồng bộ, kết quả còn hạn chế; sự hợp tác giữa các nhà khoa học và giữa nghiên cứu với ứng dụng còn yếu; xã hội còn nhận được quá ít những dự báo khoa học liên quan đến các lĩnh vực quan trọng của Thủ đô, như quy hoạch, xây dựng, đô thị, kinh tế, xã hội và môi trường… Chúng ta cũng chưa thể hài lòng vì một số cấp ủy, chính quyền, sở, ngành của thành phố chưa nhận thức đầy đủ vị trí, vai trò và tầm quan trọng của đội ngũ trí thức, nên thiếu sự quan tâm, nhất là chậm sửa đổi, bổ sung những cơ chế, chính sách đặc thù để khuyến khích tinh thần chủ động, sáng tạo trong hoạt động của Liên hiệp Hội và các hội thành viên cũng như của các hội viên.

Để xây dựng đội ngũ trí thức Thủ đô đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới và có những đóng góp nhiều hơn nữa, xứng đáng hơn nữa vào những nhiệm vụ trọng đại của thành phố năm 2010 và những năm tiếp theo, tôi đề nghị các cấp, các ngành thành phố và Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội thực hiện tốt một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Một là, tiếp tục quán triệt và tổ chức thực hiện có hiệu quả Chỉ thị 45 CT/TƯ của Bộ Chính trị khóa VIII, Kết luận số 145-TB/TƯ của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa X) về đẩy mạnh hoạt động của Liên hiệp các Hội KHKT Việt Nam và thành phố, gắn với thực hiện Chương trình hành động của Thành ủy thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 (khóa X) về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, vai trò quản lý của chính quyền và sự phối hợp của các cấp, các ngành, đoàn thể thành phố đối với Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Hà Nội; củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động để tổ chức của Liên hiệp Hội thật sự là tổ chức tập hợp, đoàn kết đội ngũ trí thức của Thủ đô, là cầu nối giữa lãnh đạo Đảng, sự quản lý chính quyền và phối hợp hoạt động giữa các ban, ngành, các tổ chức đoàn thể với những người làm công tác khoa học - công nghệ của Thủ đô.

Hai là, các cấp, các ngành của thành phố cùng với tổ chức Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội cần phải tích cực, chủ động, sáng tạo hơn trong công tác vận động, tập hợp, đoàn kết và khai thác tiềm năng trí tuệ của đội ngũ trí thức Thủ đô. Xây dựng đội ngũ trí thức khoa học - công nghệ Thủ đô giàu lòng yêu nước và cách mạng, gắn bó mật thiết với nhân dân, giàu năng lực sáng tạo, tham gia tích cực vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn của Thủ đô và đất nước. Tích cực hoạt động phổ biến kiến thức khoa học - kỹ thuật, tham gia nghiên cứu, triển khai các đề tài khoa học, các dự án phát triển kinh tế - xã hội; không ngừng nâng cao chất lượng công tác tư vấn, phản biện, giám định xã hội. Kịp thời thông tin giúp hội viên trí thức nắm vững những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, tình hình thực tiễn của đất nước và địa phương; phát huy tinh thần trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong rèn luyện, phấn đấu; bồi đắp, phát huy những phẩm chất truyền thống tốt đẹp của trí thức Việt Nam: yêu nước, thương dân, đoàn kết, hợp tác, trung thực và sẵn sàng xả thân vì Tổ quốc.

Ba là, không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động giải quyết thành công những vấn đề của cuộc sống đang đặt ra; mọi hoạt động khoa học và công nghệ đều phải gắn với thực tiễn, tập trung giải quyết các vấn đề bức xúc của thành phố; ưu tiên nghiên cứu, ứng dụng các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ sạch, nông nghiệp đô thị sinh thái, quy hoạch phát triển Thủ đô, xây dựng kiến trúc đô thị của Hà Nội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển văn hóa và xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, thiết thực kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, v.v…

Bốn là, thành phố cần tiếp tục rà soát, hoàn chỉnh cơ chế, chính sách sử dụng, phát huy tiềm lực đội ngũ trí thức Thủ đô, tạo điều kiện thuận lợi để đội ngũ trí thức có cơ hội cống hiến, đóng góp ngày càng nhiều hơn cho sự nghiệp xây dựng và phát triển Thủ đô. Liên hiệp Hội cần chủ động tham gia vào việc thể chế hóa các chức năng tư vấn, phản biện, giám định xã hội. Về phía lãnh đạo thành phố cần sớm xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách để có thể tiếp thu một cách kịp thời các ý kiến của các nhà khoa học và những kết quả nghiên cứu từ các đề tài, dự án, để giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Tôi tin tưởng rằng, với truyền thống đoàn kết, thống nhất và trách nhiệm cao trước Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô, Đại hội đại biểu Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội lần thứ VI (nhiệm kỳ 2009 - 2014), sẽ tập trung trí tuệ, tiếp tục đánh giá, tổng kết, phát huy những thành tựu và kinh nghiệm đạt được, kịp thời khắc phục hạn chế, khuyết điểm, đặc biệt là cùng nhau thảo luận, đề xuất các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp khả thi trong nhiệm kỳ mới. Từ đó, nỗ lực phấn đấu hoàn thành xuất sắc các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đã được Đại hội thông qua, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa Thủ đô và đất nước.

Nhân dịp Đại hội, Thành ủy - HĐND - UBND - Ủy ban MTTQ thành phố tặng Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội bức trướng với nội dung:

“Trí thức khoa học - công nghệ Thủ đô

Đoàn kết - Trí tuệ - Phát triển”