Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ sáu, 04/04/2025 10:28 (GMT+7)

PGS Trần Ninh: Khai mở bí ẩn về rêu, hồi sinh trà hoa vàng

PGS Trần Ninh là nhà khoa học tận tụy, dành trọn đời nghiên cứu rêu và trà hoa vàng. Với những phát hiện quan trọng, ông không chỉ khai mở tri thức mới mà còn truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ học trò.

tm-img-alt

Chân dung PGS.TS.NGƯT Trần Ninh. 

Hành trình đến với khoa học thực vật

PGS.TS. NGƯT Trần Ninh sinh năm 1943 tại làng Tứ Mỹ, xã Sơn Châu, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Ông xuất thân trong một gia đình có truyền thống hiếu học và yêu nước, với nhiều thành viên đóng góp cho sự nghiệp cách mạng và khoa học. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ tư chất thông minh, chăm chỉ. Năm 1962, ông thi đỗ vào Khoa Sinh học, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội). Điều đặc biệt là ban đầu ông yêu thích Toán học, nhưng rồi lại gắn bó cả đời với Sinh học – một sự chuyển hướng đầy duyên nợ.

GS.TS.NGND Vũ Văn Vụ, nguyên Chủ nhiệm Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, chia sẻ:

Chúng tôi có bốn điểm chung: cùng là đồng môn, cùng chuyển từ Toán sang Sinh, cùng được giữ lại giảng dạy và cùng nghiên cứu khoa học thực vật. Lúc đầu, chúng tôi không muốn học Sinh nhưng càng học càng hứng thú. Càng tìm hiểu sâu càng say mê, và cuối cùng, tất cả những người chuyển từ Toán, Lý, Hóa sang Sinh đều rất giỏi.

tm-img-alt

Trong cuộc sống hàng ngày, PGS Trần Ninh và GS Vũ Văn Vụ vẫn thường xuyên gặp gỡ, trò chuyện. 

Sự đam mê khoa học của PGS.TS Trần Ninh ngày càng lớn dần trong những năm tháng đại học. Đặc biệt, một bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp nghiên cứu của ông đến vào năm 1965, khi thầy Dương Hữu Thời, Chủ nhiệm Khoa Sinh học lúc bấy giờ, chọn ông làm trợ lý cho TS Pocs Tamas – nhà nghiên cứu rêu nổi tiếng đến từ Đại học Sư phạm Eger, Hungary. Trong những chuyến khảo sát cùng TS Pocs Tamas tại Vườn Quốc gia Cúc Phương, chàng sinh viên Trần Ninh bắt đầu hình thành niềm đam mê với rêu.

Năm 1966, ông bảo vệ thành công khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Khu hệ rêu ở vùng Đông Bắc Tam Đảo”. Đây là cơ sở để ông và đồng nghiệp công bố nhiều loài rêu mới cho khoa học. Sau khi tốt nghiệp, ông được giữ lại trường giảng dạy tại Bộ môn Thực vật, Khoa Sinh học.

Những công trình nghiên cứu về rêu

Năm 1976, ông được cử đi nghiên cứu sinh tại Hungary và tiếp tục làm việc dưới sự hướng dẫn của GS Pocs Tamas. Năm 1981, ông bảo vệ thành công luận án tiến sĩ với đề tài “Bryogeographical Studies in the Tam Dao Mountains” (Nghiên cứu địa lý khu hệ rêu ở dãy núi Tam Đảo). Sau đó, các phần trong luận án của ông lần lượt được đăng trên các tạp chí khoa học uy tín tại Nhật Bản, Mỹ.

Trở về nước, PGS.TS Trần Ninh tiếp tục khảo sát nhiều vùng của Việt Nam và phát hiện, đặt tên cho sáu loài rêu mới. Ông cũng tham gia nhiều hội thảo quốc tế về thực vật tại Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia… Những nghiên cứu của ông góp phần quan trọng vào việc bảo tồn và phát triển ngành rêu học ở Việt Nam.

PGS.TS Nguyễn Văn Vịnh, Phó Trưởng Khoa Sinh học, nhận xét:

Thầy cùng với các cán bộ trong bộ môn khoa học thực vật đã đào tạo nhiều thế hệ sinh viên, nghiên cứu về rêu, phân loại học, đa dạng sinh học thực vật, cũng như các nguồn thực vật trên toàn lãnh thổ Việt Nam. Thầy đã góp phần quan trọng vào thành tựu của Khoa Sinh học và Trường Đại học Khoa học Tự nhiên.”

tm-img-alt

PGS.TS Nguyễn Văn Vịnh, Phó Trưởng khoa Sinh học, trường Đại học KHTN, ĐHQG Hà Nội

Công lao đối với trà hoa vàng Việt Nam

Không chỉ nghiên cứu về rêu, PGS.TS Trần Ninh còn có đóng góp lớn trong việc phát hiện và bảo tồn trà hoa vàng – một loài cây có giá trị dược liệu cao.

tm-img-alt

Một loại trà hoa vàng do PGS.TS Trần Ninh phát hiện tại Việt Nam.

Năm 1993, trong chuyến khảo sát tại Vườn Quốc gia Cúc Phương cùng các nhà khoa học Nhật Bản, ông gặp lại loài Camellia flava mà mình từng thấy vào năm 1965. Nhờ sự giới thiệu của ông, các chuyên gia Nhật Bản đã quan tâm sâu hơn đến loài trà này. Một trong số đó là GS Hakoda Naotoshi, người mà sau này PGS Trần Ninh đã lấy tên để đặt cho một loài trà do ông phát hiện.

tm-img-alt

PGS.TS Trần Ninh và GS Hakoda Naotoshi trong một lần thực địa tìm hiểu trà hoa vàng của Việt Nam

Từ những nghiên cứu không ngừng nghỉ, ông và các cộng sự đã công bố 25 loài trà hoa vàng mới cho khoa học. Ông cũng tổ chức thành công hai hội thảo quốc tế về trà hoa vàng, thu hút sự tham gia của nhiều chuyên gia từ 12 quốc gia.

Nhờ những đóng góp của ông, người dân vùng Tam Đảo đã bắt đầu nhân giống, trồng và khai thác trà hoa vàng, tạo ra giá trị kinh tế đáng kể. Ông cũng chủ trì nhiều đề tài nghiên cứu khoa học về trà, đồng thời công bố hơn 30 bài báo trên các tạp chí quốc tế.

Người thầy tận tụy với sự nghiệp trồng người

Không chỉ là một nhà khoa học xuất sắc, PGS.TS Trần Ninh còn là một người thầy tận tụy, dìu dắt nhiều thế hệ học trò. Ông đã hướng dẫn thành công bốn nghiên cứu sinh, bốn học viên cao học và gần 20 sinh viên làm khóa luận tốt nghiệp. Ngay cả khi đã nghỉ hưu, ông vẫn tiếp tục hướng dẫn hai nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án tiến sĩ.

TS Nguyễn Thùy Liên, giảng viên Bộ môn Thực vật, chia sẻ:

Mình rất may mắn khi vừa là học trò, vừa là đồng nghiệp của thầy. Thầy là người rất hiền lành, tận tâm với công việc và học trò. Với thầy, tất cả những gì tốt cho học trò, thầy đều làm mà không suy nghĩ tính toán gì cả. Trong nghiên cứu, thầy rất cần mẫn và say sưa, dù đó là những lĩnh vực khoa học cơ bản, khó ứng dụng ngay vào thực tiễn.

tm-img-alt

TS Nguyễn Thùy Liên, giảng viên Bộ môn Thực vật - người được PGS.TS Trần Ninh hướng dẫn nhiệt tình. 

Đến nay, dù tuổi đã cao, PGS.TS Trần Ninh vẫn chưa ngừng cống hiến. Ông vẫn sẵn sàng lên đường đến các địa phương để tư vấn về bảo tồn và phát triển trà hoa vàng.

Hơn nửa thế kỷ gắn bó với khoa học, PGS.TS.NGƯT Trần Ninh đã đóng góp quan trọng trong nghiên cứu rêu và trà hoa vàng, đồng thời để lại dấu ấn sâu sắc trong công tác đào tạo. Ông là tấm gương sáng về lòng yêu nghề, sự tận tụy với khoa học và tinh thần không ngừng học hỏi. Những thành tựu và tâm huyết của ông sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho các thế hệ nghiên cứu sinh học Việt Nam.

Xem Thêm

Tin mới

Sửa Luật Đất đai 2024: Đề xuất 2 phương án về bảng giá đất, bỏ "nguyên tắc thị trường"
Tại Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai 2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất bỏ nguyên tắc thị trường trong xác định giá đất, thay vào đó Nhà nước đóng vai trò chủ thể xác định; đồng thời đề xuất 2 phương án khi xây dựng bảng giá đất...
Diễn đàn Dầu khí và Năng lượng 2025: Thúc đẩy hình thành hệ sinh thái năng lượng an toàn, hội nhập
Ngày 28/7, Diễn đàn Dầu khí và Năng lượng thường niên 2025 với chủ đề “Chuyển dịch năng lượng: Tầm nhìn và Hành động” đã diễn ra tại Hà Nội do Hội Dầu khí Việt Nam (Hội DKVN) phối hợp cùng Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) tổ chức. Diễn đàn là một trong những sự kiện quan trọng Chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ Petrovietnam lần thứ IV, nhiệm kỳ 2025-2030.
Đoàn công tác VUSTA tham dự Cuộc họp lần thứ 33 Đại hội đồng FEIAP tại Thái Lan
Từ ngày 23-25/7/2025, đoàn công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) do ông Nguyễn Quyết Chiến - Tổng Thư ký làm Trưởng đoàn đã tham dự Cuộc họp lần thứ 33 Đại hội đồng Liên đoàn các tổ chức Kỹ thuật châu Á - Thái Bình Dương (FEIAP) tại Bangkok, Thái Lan. Tham gia đoàn công tác có đại diện Ban Khoa học và Hợp tác quốc tế, Văn phòng VUSTA.
Chủ tịch VUSTA Phan Xuân Dũng dự Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam
Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam được thành lập ngay sau giải phóng năm 1975. Trong suốt 50 năm qua, Hội đã có nhiều đóng góp quan trọng cho hoạt động tư vấn chính sách đối với các vấn đề trọng đại của đất nước. Gần đây nhất là phản biện trong góp ý văn kiện Đại hội XIII và XIV của Đảng, các đề án tăng trưởng xanh, đường sắt cao tốc, quy hoạch vùng và dự thảo nhiều chính sách kinh tế quan trọng...
Lãnh đạo VUSTA tham dự Hội nghị IAS 2025
Đoàn công tác của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) do PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy, Phó Chủ tịch VUSTA, Giám đốc Ban Quản lý dự án Quỹ Toàn cầu - VUSTA về phòng, chống HIV/AIDS làm trưởng đoàn đã tham dự Hội nghị Khoa học quốc tế về phòng, chống HIV/AIDS 2025 (Hội nghị IAS 2025) tại Rwanda từ ngày 12/7 đến ngày 17/7/2025.
Thắp nến tri ân nhân Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh Liệt sĩ
Ngày 24/7, nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947–27/7/2025), Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp cùng Đoàn Thanh niên Hội Nhà báo Việt Nam và Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trang trọng tổ chức Chương trình “Thắp nến tri ân” tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ tại Nghĩa trang Mai Dịch (Cầu Giấy, Hà Nội).