Nhà nổi cho nông dân đồng bằng sông Cửu Long: Vì sao không được triển khai?

Công trình hợp lòng dân

Mùa lũ năm 1998, người dân xã Phú Cường, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp đã được tận mắt chứng kiến dãy nhà nổi xuất hiện trên đồng lũ mênh mông. Họ chèo thuyền và đi xuồng máy đến xem, lên phòng y tế trên nhà nổi khám, chữa bệnh. Trẻ em thì hồ hởi được học trong ngôi trường nổi. Ban đêm, ánh điện trên dãy nhà nổi từ dòng điện tự phát sáng rực cả một vùng nước lũ mênh mông. Mọi người hết sức ngỡ ngàng khi trong căn nhà nổi có cả nước sạch, nơi lọc nước bẩn, lò sấy thóc đun bằng trấu, bếp dùng bẫy năng lượng mặt trời...

Dãy nhà nổi đó đã trụ vững nhiều năm khi lũ về và tự động hạ xuống trên đất khi lũ rút; lại có thể đặt đi đặt ở nơi người dân mong muốn, phù hợp với tập quán của họ, gần đồng ruộng và dễ dàng kiếm sống bằng nghề chài lưới không thể thiếu được khi lũ về hằng năm.

Thấu hiểu nỗi vất vả của nông dân vùng lũ, ngay từ những năm chín mươi của thế kỷ trước, giáo sư-tiến sĩ khoa học Phan Đình Thanh, Giám đốc Trung tâm Kết cấu mới và Vỏ mỏng xi măng lưới thép (gọi tắt là Trung tâm) thuộc Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (gọi tắt là Liên hiệp hội Việt Nam) cùng với một số nhà khoa học của Trung tâm đã bắt tay vào nghiên cứu về một mô hình nhà ở cho nông dân có thể sống chung với lũ lớn với bất cứ cường độ nào, bảo đảm các yêu cầu phù hợp với tập quán của nông dân vùng đồng bằng sông Cửu Long và giá thành phù hợp với túi tiền của nông dân. Đề tài này đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các nhà khoa học và bà con nông dân. Phó Thủ tướng Phan Văn Khải (nay là Thủ tướng Chính phủ) đã có ý kiến: “... Nhà nổi cho nông dân đồng bằng sông Cửu Long là đề án đáp ứng nhu cầu đòi hỏi của nông dân vùng lũ lụt đồng bằng sông Cửu Long...”. Sau khi Trung tâm thử nghiệm thành công, “ Nhà nước sẽ hỗ trợ nhân rộng” Công văn số 1616/KGVX ngày9-4-1996).

Tại văn phòng Trung tâm đặt tại khu tập thể Trường đại học Thủy lợi Hà Nội, GS-TSKH Phan Đình Thanh, đã cho chúng tôi xem cuốn băng ghi lại quang cảnh buổi lễ “hạ thủy” ngôi nhà nổi đầu tiên ở đồng bằng sông Cửu Long do Trung tâm chế tạo (năm 1997) và hình ảnh vui mừng cảm động của bà con vùng sông nước Cửu Long đón nhận căn nhà này.

Sau một thời gian thử nghiệm trên sông nước, ngày 12-3-2002, hội đồng khoa học với sự tham gia của nhiều nhà khoa học đầu ngành như Giáo sư, Viện sĩ Vũ Tuyên Hoàng, Chủ tịch Hội đồng Trung ương Liên hiệp các Hội KHKT Việt Nam; PGS.TSKH Nguyễn Văn Liên, Thứ trưởng Bộ Xây dựng; TS Phạm Sĩ Liêm, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội KHKT xây dựng Việt Nam; PGS.TS Trần Chủng, Cục trưởng Cục giám định chất lượng công trình... đã họp và kết luận: “ Hội đồng khoa học đánh giá cao kết quả của đề án “Nghiên cứu ứng dụng vỏ mỏng xi măng lưới thép vào việc thử nghiệm nhà nổi cho nông dân đồng bằng sông Cửu Long là: “Đạt các mục tiêu khoa học-công nghệ đã đề ra, có ý nghĩa thực tiễn, có thể áp dụng và phát triển tại các vùng lũ sâu (trên 3 mét) của đồng bằng sông Cửu Long và cũng là một trong những giải pháp ở vùng nước nông hơn”.

Ngày 18-8-2003, GS.VS Vũ Tuyên Hoàng đã ký công văn số 569/LHH gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ Kế hoạch-Đầu tư đề nghị Nhà nước hỗ trợ, cho nhân rộng nhà nổi để phục vụ nhân dân trong mùa lũ. Các Bộ Khoa học và Công nghệ, Kế hoạch và Đầu tư cũng đã có các công văn gửi Văn phòng Chính phủ, Liên hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật Việt Nam hoan nghênh đề án và đề nghị nhân rộng mô hình nhà nổi cho nông dân vùng đồng bằng sông Cửu Long. UBND tỉnh Đồng Tháp đã có văn bản số 730/CV-UB đề nghị Chính phủ cấp kinh phí để làm thí điểm nhà nổi cho nông dân trong tỉnh. Hội Nông dân ViệtNam, Liên đoàn Lao động ViệtNamcũng đã có công văn gửi Chính phủ ủng hộ đề án này.

Điều đáng nói là giá thành xây dựng nhà nổi không đắt, chỉ nhỉnh hơn nhà cấp 4 một chút, rất hợp với túi tiền của nông dân. Thế nhưng, cho đến nay, vẫn chưa có thêm ngôi nhà nổi nào được triển khai xây dựng tại đồng bằng sông Cửu Long.

Vì sao chưa được triển khai?

Để trả lời cho câu hỏi này, GS-TSKH Phan Đình Thanh đã đưa cho chúng tôi hàng loạt công văn của Văn phòng Chính phủ thông báo ý kiến của Thủ tướng và các đồng chí Phó thủ tướng yêu cầu giải quyết dứt điểm các vấn đề liên quan của đề án và cho phép nhân rộng kết quả của đề án này.

Theo GS Thanh thì vướng mắc lớn nhất là việc quyết toán kinh phí cho đề án vì công trình đã được nghiệm thu rồi. Mặc dù Trung tâm đã làm đủ mọi thủ tục theo quy định về tài chính, đã gửi bản tổng quyết toán lên Liên hiệp hội Việt Nam cách đây bốn năm (năm 2002) và tổ kiểm tra tài chính của đề án do Liên hiệp hội Việt Nam thành lập cũng đã thẩm duyệt, nhưng mãi đến đầu năm nay, Liên hiệp hội Việt Nam mới thông báo cho Trung tâm, công nhận còn thiếu tới hàng trăm triệu đồng chưa cấp đủ kinh phí cho đề án (Công văn 509/LHH ngày 20-4-2006) và Liên hiệp hội Việt Nam còn đang “đề nghị Bộ Tài chính cấp tiếp số kinh phí còn thiếu của đề án” trong số kinh phí mà Liên hiệp hội Việt Nam đã được duyệt cho đề án được chi từ cách đây 9 năm! (Tất cả các công văn nói trên đều do ông Hồ Uy Liêm, Phó chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên hiệp hội ViệtNamký).

Được biết, do đề án nhà nổi có ý nghĩa thực tiễn rất cao nên ngay từ năm 1996, trong công văn số 4848, Phó Thủ tướng Phan Văn Khải (nay là Thủ tướng Chính phủ) đã yêu cầu Bộ Khoa học-Công nghệ và Môi trường, Bộ Tài chính xem xét cấp kinh phí. Tiếp đó, trong các công văn số 5273 (tháng 11-1999), công văn số 946 (tháng 3-2000), Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm, thay mặt Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam nghiệm thu, quyết toán đề án. Thế nhưng, việc quyết toán vẫn tiến hành chậm trễ, cơ quan chủ trì thực hiện đề án rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính, phải liên tục đi “gõ cửa” nhiều nơi.

Ngày 8-3-2005, Văn phòng Chính phủ tiếp tục có công văn số 1087 gửi Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Tấn Dũng “ Yêu cầu Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam khẩn trương phối hợp với các cơ quan có liên quan, thực hiện nghiêm ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ... trình Thủ tướng Chính phủ những vấn đề vượt quá thẩm quyền nhằm sớm giải quyết dứt điểm các vấn đề liên quan đến đề án nhà nổi cho nông dân đồng bằng sông Cửu Long”.

Vậy mà không hiểu vì lý do gì mà việc quyết toán của Liên hiệp hội Việt Nam vẫn “giậm chân tại chỗ”, Trung tâm kết cấu mới và xi măng lưới thép đã khó khăn về kinh phí lại càng khó khăn hơn bởi không thể chuyển giao công nghệ khi chưa quyết toán xong, nợ ngân hàng chồng chất... Chính vì chưa quyết toán xong mà đề án chưa thể nhân rộng. Trong khi đó, rất nhiều doanh nghiệp kể cả trong và ngoài nước muốn được chuyển giao công nghệ xây dựng nhà nổi và đơn xin mua nhà nổi của nông dân vẫn được chuyển đến ngày càng nhiều.

Ngày 11-1-2006, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Tấn Dũng, thay mặt Thủ tướng Chính phủ lại tiếp tục có ý kiến chỉ đạo (Công văn số 184) yêu cầu Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam thanh, quyết toán đề án. Ngày 25-4-2006, Bộ Tài chính đã có Công văn số 5427 gửi Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam bổ sung kinh phí còn thiếu của đề án.

Thế nhưng cho đến thời điểm này, số tiền “còn thiếu” nói trên vẫn chưa về được đến Trung tâm. Như vậy, đã bảy năm trôi qua, mà hầu như năm nào Thủ tướng hoặc Phó Thủ tướng cũng đều có ý kiến chỉ đạo mà việc quyết toán vẫn chưa xong, số kinh phí còn thiếu vẫn chỉ dừng ở công văn thông báo.

GS.TSKH Phan Đình Thanh nghẹn ngào đau xót khi nói với chúng tôi rằng: “Những người làm khoa học tâm huyết như chúng tôi suốt nhiều năm lăn lộn ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, một số người ở Hà Nội vào, không hợp môi trường đã nhiều lần phải về thành phố chữa bệnh. Giám đốc và Phó giám đốc trung tâm đã phải cấp cứu tại bệnh viện do công việc quá căng thẳng trong mùa lũ... nhưng khổ sở hơn khi phải đi giải trình những khoản chi vụn vặt mua trên ghe đò của dân... Nghiêm trọng hơn, các nhà nổi của đề án sau chín năm sử dụng do không có kinh phí duy tu bảo quản như các nhà ở thông thường nên phần trên của nhà đã bị xuống cấp, nếu không sửa chữa kịp thời thì sẽ phải ngừng sử dụng”.

Trong khi đó, ở đồng bằng sông Cửu Long, nông dân đang mong đợi ngôi nhà sống chung với lũ và mùa lũ 2006 đã sắp đến gần.

Nguồn: Quân đội nhân dân24/5/2005