Liên hiệp các hội và khoa học kỹ thuật Việt Nam
Thứ sáu, 29/07/2022 10:26 (GMT+7)

NGƯT.GS.TSKH. Nguyễn Xuân Hãn: Trăn trở với giáo dục tới tận ngày cuối đời

Trước lúc mất khoảng hơn 2 tuần, câu chuyện mà NGƯT.GS.TSKH. Nguyễn Xuân Hãn trao đổi với phóng viên vẫn là những trăn trở, nặng lòng về giáo dục, về sách giáo khoa.

Thương tiếc người thầy giáo tài năng, mẫu mực
Nhà giáo Ưu tú. GS.TSKH. Nguyễn Xuân Hãn, sinh năm 1948 trong một gia đình có truyền thống hiếu học ở Liên Bạt , Ứng Hòa, Hà Tây (cũ).
Ngay từ thời niên thiếu, GS.TSKH. Nguyễn Xuân Hãn là một học sinh có năng khiếu đặc biệt về môn Vật lý-Toán và có ước mơ sau này trở thành chuyên gia trong lĩnh vực này.
NGUT.GS.TSKH. Nguyen Xuan Han: Tran tro voi giao duc toi tan ngay cuoi doi
 Nhà giáo Ưu tú. GS.TSKH. Nguyễn Xuân Hãn. Ảnh: VNU.
Gia đình vất vả, đông anh chị em, nên từ nhỏ, ông đã phải vừa học vừa làm đủ thứ nghề để kiếm sống, từ lấy củi, vắt bún…
Năm 1967, ông được Nhà nước cử đi học Đại học ở Trường Đại học Tổng hợp Minsk-Liên xô (cũ).
“Gia đình tôi khá vất vả, đông anh chị em. Những năm tháng đó, được cử đi học nước ngoài vừa là niềm vui, hạnh phúc, nhưng cũng là một gánh nặng, áp lực khi mà biết bao nhiêu bạn bè của mình ở nhà đang ra chiến trường, chiến đấu giành độc lập cho đất nước. Chính vì vậy, tôi và những du học sinh lúc bấy giờ đều tập trung toàn bộ tâm trí cho học tập để phục vụ Tổ quốc, cố gắng xứng đáng với sự quan tâm, đầu tư của Nhà nước và những hy sinh của bạn bè ở nhà”, GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn chia sẻ.
Với sự nỗ lực hết mình trong học tập, ông học 1 năm 2 lớp, chỉ sau hơn 2 năm, ông đã hoàn thành toàn bộ chương trình 5 năm của trường. Sau đó, ông chuyển lên Viện Liên hợp hạt nhân Dubna nghiên cứu, thực tập ĐH, được học ở ngôi trường danh tiếng nhất Liên Xô là Đại học MGU.
Năm 1971, GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn tốt nghiệp đại học loại xuất sắc. Cùng với thành tích nghiên cứu khoa học, ông được Trường giữ lại làm chuyển tiếp nghiên cứu sinh.
Năm 1977, ông trở về nước, công tác một thời gian ngắn Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp, giúp việc cho Bộ trưởng Tạ Quang Bửu. Sau đó, ông về làm Giảng viên ở Khoa Vật lý, Trường ĐH Tổng hợp (nay là Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội).
Năm 1988, ông trở lại Viện Liên hợp hạt nhân Dubna, bảo vệ thành công luận văn TSKH về lĩnh vực chuyên sâu của vật lý lý thuyết: Lượng tử hóa Trường chuẩn - đạt được đỉnh cao trong sự nghiệp khoa học. Thời điểm này, ông đã có 65 công bố khoa học, trong đó chủ yếu đăng trên các tạp chí chuyên ngành quốc tế có uy tín. Những công trình của ông sau này về lĩnh vực hấp dẫn lượng tử - tiếp tục gây được tiếng vang, được đồng nghiệp nể phục.
Trong thời gian công tác , ông từng giữ nhiều trọng trách. Ông là Chủ nhiệm Bộ môn Vật lý lý thuyết và tham gia nhóm nghiên cứu mạnh về vật lý lý thuyết của Đại học Quốc gia Hà Nội.
Năm 1996 dưới sự chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Văn Đồng, ông tham gia sáng lập Hội Khuyến học VN (năm 1996). Ông được giao nhiệm vụ tổ chức các hội thảo quốc gia về giáo dục, góp phần xây dựng và triển khai nghị quyết TƯ2. Hội thảo đã giải quyết những vấn đề nổi cộm trong giáo dục, giúp thông tin để Quốc hội thông qua Luật Giáo dục 1998.
Năm 1998, ông được Thủ tướng Võ Văn Kiệt bổ nhiệm là Ủy viên Hội đồng QG Giáo dục (năm 1998). Từ đây, ông tiếp tục có nhiều đóng góp cho sự nghiệp Giáo dục nước nhà, đặc biệt là những phản biện về giáo dục rất sắc sảo, sâu sắc. Ông có thêm một biệt danh mới – người phản biện ngành giáo dục đào tạo.
Đối với Hội Vật lý Việt Nam, ông có nhiều đóng góp cho Hội. Nhiều năm ông tham gia BCH TƯ Hội , nguyên Phó Chủ tịch Hội , nguyên Tổng biên tập Tạp chí Vật lý ngày nay.
Ở cương vị một người thầy, ông tận tâm với học trò, có công đào tạo nhiều thế hệ sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh vật lý xuất sắc của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên Hà Nội.
Ông cũng tham gia viết nhiều sách, giáo trình có giá trị như cuốn Lý thuyết trường lượng tử , Cơ học lượng tử…
“Toàn thể chúng ta đau buồn thương tiếc vĩnh biệt Nhà giáo Ưu tú, GS.TSKH. Nguyễn Xuân Hãn – một nhà Vật lý tài năng, một người thầy giáo mẫu mực góp phần đào tạo bao thế hệ sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên”, GS.TS Nguyễn Quang Báu, Trưởng Bộ môn Khoa Vật lý, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên – cũng đồng thời là người bạn thân thiết của GS Nguyễn Xuân Hãn bày tỏ nỗi đau buồn.
Gần trọn đời đau đáu về giáo dục nước nhà
Cầu thang hẹp và tối, căn phòng với những giá sách, hồ sơ đầy ắp, tưởng như lộn xộn nhưng lại được đánh “số” cẩn thận (khi cần tài liệu gì là lập tức có ngay), chiếc máy tính cũ, chiếc đèn bàn hắt một vùng sáng nhỏ…
NGUT.GS.TSKH. Nguyen Xuan Han: Tran tro voi giao duc toi tan ngay cuoi doi-Hinh-2
 GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn. Ảnh: Mai Loan.
Mỗi khi nhớ về GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn, tôi lại hình dung ra căn phòng đó. Một không gian có gì đó “cũ kỹ”, “cổ điển”, như tách biệt với thế giới ồn ã của Hà Nội bên ngoài. Ở đó, có vị Giáo sư vẫn miệt mài làm việc. Thi thoảng ông chau mày, có lúc lại cười thật tươi.
Ở đó, tôi đã được nghe ông kể câu chuyện về cuộc đời ông, từ những ngày đi học đầy vất vả khó khăn, những thăng trầm cuộc sống… Cũng có những khoảng lặng, hồi ức buồn, nhưng rất nhanh, ông lấy lại vẻ mạnh mẽ, lạc quan.
Và khi nói về giáo dục, dường như ông có một nguồn năng lượng vô biên. Ông không ngại dành thời gian nói về “lịch sử” vấn đề, về điều ông đau đáu, theo đuổi bao năm qua – giáo dục, trong đó có vấn đề sách giáo khoa.
NGUT.GS.TSKH. Nguyen Xuan Han: Tran tro voi giao duc toi tan ngay cuoi doi-Hinh-3
Giá sách đầy ắp những cuốn sách, tài liệu. Ảnh: Mai Loan.
Theo GS. Hãn, muốn có sách giáo khoa chuẩn, việc đầu tiên phải làm rõ “chuẩn kiến thức” trong học thuật. Việc này hết sức hệ trọng trong khoa học.
“Chuẩn kiến thức” là gì? Có một hình ảnh so sánh mộc mạc, có ý nghĩa tương tự như đoạn tre dùng làm thước đo mà người ta thường gác lên xà nhà, sau khi xây nhà xong. Ở đồng bằng Bắc Bộ, qua cái thước đo ấy, người thợ giỏi sẽ biết được kích cỡ, tỷ lệ kèo, cột… và hình dung ngôi nhà như thế nào?
Tại Liên bang Nga, theo Luật Giáo dục thì chuẩn kiến thức được thông qua tại Nghị viện (Duma) ít nhất mười năm một lần để có cơ sở xác định trình độ tối thiểu bắt buộc”, GS. Hãn nói.
GS. Hãn cho rằng, hiện nay, có 5 nước lớn là Anh, Đức, Pháp, Mỹ, Nga, họ đã có được những bộ sách giáo khoa với kiến thức chuẩn, với Khoa học Tự nhiên, ta chỉ cần “bê” về, và thiết kế lại cho phù hợp hơn với đặc điểm của nước ta, vừa nhanh, vừa tiết kiệm lại chuẩn. Đó cũng là cách mà những nhà biên soạn SGK ngày xưa đã làm như GS. Hoàng Tụy, GS. Nguyễn Văn Huyên…
“Kiến thức khoa học tự nhiên và kỹ thuật chung nhau toàn thế giới. Khoa học không có biên giới, chỉ có nhà khoa học có Tổ quốc”, GS. Nguyễn Xuân Hãn chia sẻ.
NGUT.GS.TSKH. Nguyen Xuan Han: Tran tro voi giao duc toi tan ngay cuoi doi-Hinh-4
 Chân dung GS.TSKH. Nguyễn Xuân Hãn. Ảnh: Giáo dục Việt Nam. 
Thi thoảng, nghĩ tới vấn đề phản biện, ông lại điện thoại cho tôi chia sẻ về những điều ông đang tâm tư. Trong tất cả các câu chuyện, lúc nào ông cũng mong muốn làm sao để nền giáo dục nước nhà tốt lên.
Cách đây khoảng hơn 2 tuần, ông gọi cho tôi, bảo tôi lấy giấy bút ra, ghi những điều ông chia sẻ.
Trong đó, ông vẫn nhấn mạnh tới việc cần kế thừa, và không thể “cắt khúc, cuốn chiếu” trong làm sách giáo khoa. Như vậy sẽ phá vỡ tính hệ thống, làm hại đến học sinh.
Nghe giọng ông, tôi có cảm giác ông không khỏe. Tôi hỏi ông có ổn không, ông nói không sao, hãy tập trung vào vấn đề ông đang trao đổi – những điều ông vẫn trăn trở rất nhiều. Tôi không ngờ, đó là lần cuối cùng được trò chuyện với ông, được nghe tiếng nói phản biện tâm huyết từ ông.
Có lần, tôi hỏi ông, ông có ngại phản biện, “va chạm” hay không? Ông nói, những điều ông nói là mong điều tốt đẹp hơn đối với giáo dục nước nhà, cho thế hệ trẻ thì sao lại ngại, nếu ngại ông đã không làm.
Tin ông ra đi thật đột ngột, đau buồn. Xin vĩnh biệt Nhà giáo Ưu tú, GS.TSKH. Nguyễn Xuân Hãn – một trái tim tràn đầy nhiệt huyết, một người thầy đã dành gần trọn một đời cống hiến cho giáo dục!

Theo thông tin từ Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, GS.TSKH. Nguyễn Xuân Hãn mắc bệnh hiểm nghèo. Ông từ trần hồi 19 giờ 56 phút ngày 22 tháng 07 năm 2022 (tức ngày 24 tháng 06 năm Nhâm Dần ), hưởng thọ 75 tuổi. Trên trang cá nhân của nhiều đồng nghiệp, học trò ông đã để lại những dòng tiễn biệt đau buồn với người Thầy tận tâm, nhà khoa học đáng kính và đầy tâm huyết với giáo dục nước nhà.

Xem Thêm

Người ươm mầm khoa học kỹ thuật Việt Nam
Giáo sư, viện sĩ Vũ Tuyên Hoàng, Nhà khoa học, Anh hùng lao động thời kỳ đổi mới. Giải thưởng Hồ Chí Minh , giải thưởng Lúa thế giới; Nguyên Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
Nghĩa lớn!
GS.VS Trần Đại Nghĩa, nhà khoa học lớn, người đặt nền móng cho ngành khoa học kỹ thuật quân sự Việt Nam, Viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam, Chủ tịch đầu tiên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Chủ nhiệm Báo Khoa học và Đời sống.
Giáo sư Trần Đại Nghĩa: ba cách tiếp cận đặc sắc
GS Trần Đại Nghĩa là một nhân vật lịch sử. Một vị tướng được phong trong 10 thiếu tướng đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; Một nhà khoa học với những công trình nghiên cứu và chế tạo vũ khí để đương đầu với những cường quốc khoa học và quân sự. Một con người đã từ bỏ sự nghiệp khoa học và cuộc sống đủ đầy ở phương Tây để trở về đóng góp cho cuộc kháng chiến của dân tộc trong thế kỷ 20.
Nhớ lại kỉ niệm với Giáo sư Trần Đại Nghĩa!
Đêm trước ngày Đại hội Liên hiệp hội TP. Hồ Chí Minh lần thứ nhất (1986), GS. Trần Đại Nghĩa có vẻ ưu tư lắm và dường như không ngủ được, Ông gọi tôi sang phòng, pha một ấm trà, hai thầy trò nói chuyện với nhau đến rất khuya. Câu chuyện bắt đầu từ viêc sửa sang, chỉnh lý lại 2 bài phát biểu để ông và tôi ngày mai sẽ đọc tại Đại hội. Sau đó là những câu chuyện về khoa học và đất nước…
Hồn quê: Tác phẩm tranh xuất sắc làm từ bẹ chuối
Tranh làm từ bẹ chuối là ý tưởng sáng tạo độc đáo của em Phan Tuấn Khang, Trường THPT Nguyễn Văn Côn (huyện Gò Công Đông). Sản phẩm vừa đoạt giải Ba Cuộc thi sáng tạo thanh, thiếu niên và nhi đồng tỉnh Tiền Giang lần thứ XIV (2021 – 2022), vừa giải Ba Cuộc thi sáng tạo thanh, thiếu niên và nhi đồng toàn quốc.
Phát triển Liên hiệp Hội Việt Nam vững mạnh
Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam hiện có 93 Hội ngành toàn quốc, 63 Liên hiệp Hội tỉnh, thành phố; 607 tổ chức KH&CN trực thuộc; 03 đơn vị thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam, ông Phạm Quang Thao – Phó chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam cho biết tại Hội nghị Hội đồng Trung ương Liên hiệp Hội Việt Nam lần thứ 5 (khóa VIII).
Người đặt nền móng xây dựng Liên hiệp Hội Việt Nam
Hướng tới kỷ niệm 40 năm ngày thành lập Liên hiệp các Hội Khoa học và Kĩ thuật Việt Nam - Liên hiệp Hội Việt Nam (26/3/1983-26/3/2023), vusta.vn trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc về cuộc đời và sự nghiệp Giáo sư, viện sĩ Trần Đại Nghĩa - Người đặt nền móng, Chủ tịch đầu tiên của Liên hiệp Hội Việt Nam (nhiệm kỳ 1983-1988).

Tin mới

Đắk Lắk: Triển khai Cuộc thi sáng tạo dành cho thanh thiếu niên, nhi đồng lần thứ 11
Cuộc thi do Liên hiệp hội tỉnh cùng Sở Khoa học và Công nghệm, Sở Giáo dục và Đào tạo, Tỉnh Đoàn Đắk Lắk phối hợp thực hiện. Cuộc thi dành cho đối tượng là tất cả các em thanh thiếu niên, nhi đồng trong tỉnh từ 6 – 18, khuyến khích các em nhỏ tuổi, vùng sâu, vùng xa tham gia.
Tiền Giang: Đổi mới việc phân bổ giải thưởng Cuộc thi lần thứ XV
Điểm mới so với những lần tổ chức Cuộc thi sáng tạo dành cho thanh, thiếu niên và nhi đồng (gọi tắt là Cuộc thi) cấp tỉnh trước đây là kể từ Cuộc thi lần thứ XV (2022 – 2023), cơ cấu và số lượng giải thưởng không phân bổ đều cho các huyện, thị, thành mà dựa trên số lượng mô hình, sản phẩm thực tế tham dự của mỗi địa phương.
Trọng trí thức là thuộc tính của Đảng ta
Đất nước Việt Nam đang có một cơ đồ lớn để có thể thực hiện khát vọng đưa dân tộc đi tới phồn vinh. Hơn bao giờ hết chúng ta phải đủ khả năng biến tất cả những gì người Việt Nam có thành lợi thế trong sự nghiệp toàn cầu hóa, đưa đất nước đi lên. Trong sự nghiệp vĩ đại này, đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của một đảng chính trị đầy trí tuệ sẽ đóng vai trò cực kỳ quan trọng.
Tiềm lực của trí thức người Việt Nam ở nước ngoài đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước
Hướng tới kỷ niệm 40 năm thành lập Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam - LHHVN (26/3/1983 - 26/3/2023), Hội thảo “Trí thức người Việt Nam ở nước ngoài tham gia xây dựng và phát triển đất nước” được LHHVN tổ chức vào chiều ngày 23/3/2023 tại Hà Nội.
Một số kiến nghị chính sách, pháp luật về đội ngũ trí thức khoa học công nghệ
Trí thức được đề cập trong Nghị quyết 27 của Trung ương được định nghĩa như sau: “Trí thức là những người lao động trí óc, có trình độ học vấn cao về lĩnh vực chuyên môn nhất định, có năng lực tư duy độc lập, sáng tạo, truyền bá và làm giàu tri thức, tạo ra những sản phẩm tinh thần và vật chất có giá trị đối với xã hội”.
Duyên nợ với Vusta
Hơn 20 năm trước, khi còn ngồi trên ghế giảng đường đại học, tôi nhận học bổng của Vusta, nhưng chưa biết rằng sau này tôi đã gắn bó hơn nửa thời gian công tác đầy duyên nợ.
Đắk Lắk: Triển khai Cuộc thi sáng tạo lần thứ 11 - năm 2023
Cuộc thi do Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh cùng Sở Khoa học và Công nghệm, Sở Giáo dục và Đào tạo, Tỉnh Đoàn Đắk Lắk phối hợp thực hiện. Cuộc thi dành cho đối tượng là tất cả các em thanh thiếu niên, nhi đồng trong tỉnh từ 6 – 18, khuyến khích các em nhỏ tuổi, vùng sâu, vùng xa tham gia.
Thanh Hóa: Đoàn công tác của Liên hiệp hội Thanh Hóa thăm, làm việc với Liên hiệp hội Quảng Ngãi
Thực hiện Chương trình công tác năm 2023, ngày 17/3/2023, tại văn phòng Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật (Liên hiêp hội) Quảng Ngãi, đoàn công tác Liên hiệp hội Thanh Hóa do đồng chí Nguyễn Văn Phát - Chủ tịch Liên hiệp hội Thanh Hóa - làm trưởng đoàn, đã có cuộc làm việc với Liên hiệp hội Quảng Ngãi.
Khẳng định vị trí, vai trò của đội ngũ trí thức Việt Nam
Ngày 20/3, tại Hà Nội, Liên hiệp Hội Việt Nam gặp gỡ báo chí công bố Lễ kỷ niệm 60 năm Ngày Bác Hồ gặp mặt đội ngũ trí thức (18/5/1963 - 18/5/2023) và 40 năm Ngày thành lập Liên hiệp Hội Việt Nam (26/3/1983 - 26/3/2023). Chủ trì buổi họp có PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Chủ tịch, đồng chí Phạm Hữu Duệ, Trưởng Ban Tổ chức và Chính sách Hội, Lê Thanh Tùng, Trưởng Ban TT&PBKT LHHVN.
Phê duyệt dự án Đồng quản lý đa dạng sinh học và cải thiện sinh kế cho người dân khu vực quy hoạch bảo tồn Vọc gáy trắng
Dự án “Đồng quản lý đa dạng sinh học và cải thiện sinh kế cho người dân khu vực quy hoạch bảo tồn Vọoc gáy trắng tại huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, Việt Nam” do Trung tâm Nghiên cứu Quản trị Tài nguyên vùng cao thực hiện với nguồn kinh phí viện trợ nước ngoài không hoàn lại 192.473 USD từ tổ chức Botanic Gardens Conservation International - Tổ chức Bảo tồn Vườn thực vật quốc tế, quốc tịch Anh.
Phú Yên: Phát động hưởng ứng Ngày quyền của người tiêu dùng Việt Nam
Sáng 15/3, tại siêu thị Co.op Mart Tuy Hòa, Hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tỉnh Phú Yên phối hợp Sở Công Thương Tỉnh tổ chức Lễ phát động hưởng ứng Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam 15/3/2023 và hoạt động kết nối, tiêu thụ sản phẩm đặc trưng, sản phẩm OCOP của tỉnh với người tiêu dùng.