Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ tư, 16/11/2005 14:29 (GMT+7)

Người trí thức trong nền kinh tế thị trường

Trước đây, đọc ở đâu đó có thông tin cái chân của cầu thủ nọ được đánh giá mấy triệu USD, cặp đùi của cô người mẫu kia được bảo hiểm mấy chục ngàn Euro, nhiều người trong chúng ta lặng đi, thương cho những tài năng ở phương trời kia bị đánh giá như con vật, bị buôn đi bán lại như hàng hóa. Trước đây, lai rai bia hơi dưới gốc cây xà cừ, người ta thì thầm kính trọng nhà khoa học nọ, nhà thơ kia không phải vì những công trình đã công bố, các bài thơ đã in. Những thứ đó đều “hợp lệ” và vì vậy đều... ”thường thôi”. Cái đáng nể lại là những công trình khoa học không được phép công bố, những bài thơ còn trong ngăn kéo. Vào cái thời ấy, không ít những người có học hàm, học vị, có chức quyền trong khoa học nhưng bất tài, lười biếng, vô tích sự đã nhờ vào cái mù mờ, cái nửa kín nửa hở ấy mà tồn tại

Bây giờ ngược lại, những gì đã được công khai, đã được thực tế kiểm định, những gì bán được với giá cao sẽ được kính trọng. Người ta đã quen dần với việc tài năng và trí tuệ có thể định giá bằng tiền. Khi xuất khẩu lao động được khuyến khích tức là lao động đã được công nhận là hàng hóa. Cứ vậy mà suy ra tài năng và trí tuệ là công cụ lao động của người trí thức, cũng là hàng hóa mà thôi. Thời kinh tế thị trường, trí thức được chia ra thành hai loại, loại thành đạt tức là những người thành danh và có tiền, loại thứ hai là những người thiếu một trong hai thứ đó. Trong con mắt của xã hội hiện nay, không thể có tài mà vẫn nghèo khổ và ngược lại, không thể nghèo khổ nhưng có tài

Cánh cổng cơ quan, viện nghiên cứu, trường đại học không còn ngăn cản được các nhà khoa học thực tài làm việc và sống dư dả bằng lao động của mình. Trước đây, chỉ duy nhất cơ quan, doanh nghiệp nhà nước có điều kiện tiếp nhận và ứng dụng đề tài và công trình khoa học, dù ở đâu cũng một cơ chế, nay kinh tế nhiều thành phần, công trình nào có giá trị đều được mua, không phân biệt tác giả bao nhiêu tuổi, có học hàm học vị không. Có thể thấy điều đó qua tuổi bình quân của những người giữ vị trí lãnh đạo nhiều ngành. Trong khi tuổi đời bình quân của lãnh đạo các ngành khoa học xã hội khá cao thì với các ngành trẻ như tin học, quản trị kinh doanh, điện tử... người ta có thể gặp rất nhiều tổng giám đốc, giám đốc, trưởng phòng, kỹ sư trưởng chưa quá ba mươi tuổi, tất nhiên đời sống của những trí thức trẻ này khá cao. Nhưng cũng không hẳn tuổi cao thì thu nhập thấp. Nhiều nhà khoa học, kể cả nhà văn, ca sĩ, diễn viên điện ảnh nhiều tuổi vẫn có mức thu nhập đáng hài lòng. Có cầu sẽ có cung, nhiều cơ quan khoa học đã tạo điều kiện cho cán bộ ký các hợp đồng nghiên cứu, ứng dụng khoa học để nâng cao đời sống. Nhiều trí thức cũng không chờ được mời, họ tìm đến nhà máy, đồng ruộng, doanh nghiệp kể cả các hội chợ để giới thiệu, rao bán các sản phẩm trí tuệ của mình. Nền kinh tế và nền khoa học của nước ta có được như ngày nay là nhờ phần đóng góp to lớn của đội ngũ trí thức được đào tạo và trưởng thành trong nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần và họ chắc chắn sẽ là những người chủ đất nước trong tương lai

Khi người tài chứng minh được tài năng của mình thì cũng là lúc sự bất tài bị phơi bày. Trong một nền khoa học, văn học-nghệ thuật bao cấp, ranh giới có ích hoặc vô ích của một đề tài, một công trình, một tác phẩm rất khó đánh giá. Không biết bao nhiêu công trình, đề tài có chất lượng bị lãng quên vì không được đưa vào đời sống. Nhưng ngược lại, cũng không biết bao nhiêu công trình, đề tài, tác phẩm chẳng có chút giá trị gì vẫn được thực hiện, xong rồi bỏ đó, lãng phí rất nhiều tiền của. Cũng từ nền khoa học, văn học-nghệ thuật được quản lý như vậy nên đã sản sinh ra không ít nhà khoa học, nghệ sĩ, trí thức “rởm”, làm nên cái tên của mình một cách không đàng hoàng. Những người như thế vẫn còn nhưng đang ít dần và chắc đến một lúc nào đó sẽ không thể tồn tại

Một xã hội biết tôn trọng và đánh giá đúng tài năng và sức lao động của trí thức đã manh nha hình thành, đó là điều đáng mừng. Tuy nhiên, cơ chế thị trường cũng đang sản sinh ra không ít tiêu cực trong khoa học. Chạy theo đồng tiền, không ít người đã bán rẻ lương tâm khoa học, đưa ra thị trường những sản phẩm trí tuệ chất lượng kém. Những hiện tượng hàng nghìn héc ta ngô không hạt, hàng trăm héc ta lúa lép, tôm nhiễm bệnh chết hàng loạt... không ít thì nhiều đều có trách nhiệm của nhà khoa học. Tình trạng lộn xộn, xuống cấp đô thị không thể không có trách nhiệm của các nhà qui hoạch xây dựng, các kiến trúc sư. Không những thế, trên thị trường hàng nhái, hàng giả, hàng kém chất lượng ngày càng nhiều, chắc chắn không ít trong số đó là “tác phẩm” của các nhà khoa học đã bán mình cho những cọc tiền thù lao hậu hĩnh

Trí tuệ một khi đã trở thành hàng hóa thì cũng sẽ bị điều tiết theo qui luật cung-cầu. Nhiều trí thức trẻ hiện nay đặt mục tiêu hàng đầu là tìm những nơi trả lương cao để làm việc. Không thể trách họ nhưng đây chính là nguyên nhân gây ra nạn chảy máu chất xám, nạn mất cân đối trong phân bố lao động chất lượng cao giữa miền núi và miền xuôi, thành thị và nông thôn và trong các ngành kinh tế. Cũng sẽ đến lúc nạn chảy máu chất xám sẽ trở thành vấn đề nan giải khi người tài tìm cách ra nước ngoài làm việc và những người được ra nước ngoài đào tạo không muốn trở về nước. Cũng sẽ xuất hiện tình trạng tương tự như vậy giữa cơ quan, doanh nghiệp nhà nước và các cơ quan, doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác nếu không có chế độ sử dụng và đãi ngộ lao động thỏa đáng

Cuộc sống và lao động của người trí thức đã được cải thiện rõ rệt sau hai mươi năm đổi mới nhưng dù sao, cũng chỉ là bước đầu. Còn rất nhiều điều phải sửa chữa, phải đổi mới nhằm tạo điều kiện cho giới trí thức làm việc và cống hiến nếu muốn có một đất nước công nghiệp hóa, hiện đại hóa, văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Vì nói cho cùng, trí thức sẽ quyết định sự thành công của sự nghiệp đó.

Nguồn: cpv.org.vn 14/11/2005

Xem Thêm

Nhiều ý kiến tâm huyết của các nhà khoa học gửi tới kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV
Tại hội thảo “Một số ý kiến của trí thức khoa học công nghệ gửi tới Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV” diễn ra sáng 9/4, các chuyên gia, nhà khoa học đã đóng góp nhiều ý kiến vào các nội dung quan trọng về kinh tế-xã hội, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW...
Xây dựng ngành năng lượng bền vững cần sự tham gia tích cực của đội ngũ trí thức và nhà khoa học
Để có thể xây dựng và phát triển ngành năng lượng và điện lực Việt Nam theo hướng bền vững, xanh, TS. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh cần phải có sự tham gia tích cực của đội ngũ khoa học và trí thức trong công tác tư vấn và phản biện...
Cần sớm hoàn thiện quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về kỹ thuật điện
Việc xây dựng và ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Kỹ thuật điện - Hệ thống lưới điện là bước đi quan trọng nhằm đảm bảo tính an toàn, đồng bộ, hiệu quả cho hệ thống điện trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng và phát triển hạ tầng lưới điện hiện đại.
Xúc tiến hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm hoạt động đối ngoại nhân dân
Sáng ngày 19/3, tại thành phố Phan Thiết, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Bình Thuận (Liên hiệp hội) phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) và Học viện Ngoại giao tổ chức Hội thảo với chủ đề “Xúc tiến hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm hoạt động đối ngoại nhân dân”.

Tin mới

VUSTA TĂNG CƯỜNG HIỆU QUẢ PHỐI HỢP TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN VIỆN TRỢ KHÔNG HOÀN LẠI
Ngày 4/3/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đã phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Đà Nẵng tổ chức hội thảo “Nâng cao hiệu quả phối hợp trong công tác quản lý các dự án viện trợ không hoàn lại” tại thành phố Đà Nẵng.
Đẩy mạnh hoạt động đối ngoại nhân dân, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế
Ngày 10/4/2025, tại TP. Hồ Chí Minh, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (LHHVN) phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh (LHH TPHCM) tổ chức hội thảo “Nâng cao hiệu quả hoạt động hợp tác quốc tế của các tổ chức trực thuộc và hội thành viên khu vực phía Nam”.
Giải pháp nào để phát triển các mô hình NN, thủy sản hiệu quả cao theo hướng an toàn, bền vững tại các tỉnh ĐBSCL?
Đó là những nội dung được các đại biểu đưa ra tại hội thảo khoa học “Giải pháp phát triển các mô hình nông nghiệp, thủy sản hiệu quả cao theo hướng an toàn, bền vững tại các tỉnh ĐBSCL” do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (LHHVN) phối hợp với LHH tinh Kiên Giang và Viện Nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ (Viện IHT) tổ chức ngày 12/4 tại TP Rạch Giá.
Thanh Hoá: Kiểm tra dự án tại huyện Thường Xuân
Ngày 11/4, đoàn công tác của Liên hiệp Liên hiệp hội tỉnh do Chủ tịch Nguyễn Văn Phát làm trưởng đoàn đã đến kiểm tra tiến độ thực hiện dự án “Tăng cường khả năng ứng phó với thiên tai của cộng đồng người dân khu vực rừng đầu nguồn huyện Thường Xuân”.
Trà Vinh: 07 giải pháp nâng cao chất lượng Cuộc thi
Trải qua 15 năm, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với các sở, ngành tỉnh liên quan đã tổ chức 12 lần Cuộc thi sáng tạo dành cho thanh thiếu niên nhi đồng cấp tỉnh. Đây là một trong những hoạt động sáng tạo và là sân chơi bổ ích dành cho các em thanh thiếu niên, nhi đồng trong toàn tỉnh.
Nhiều ý kiến tâm huyết của các nhà khoa học gửi tới kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV
Tại hội thảo “Một số ý kiến của trí thức khoa học công nghệ gửi tới Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV” diễn ra sáng 9/4, các chuyên gia, nhà khoa học đã đóng góp nhiều ý kiến vào các nội dung quan trọng về kinh tế-xã hội, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW...