Làm gì để phòng tránh, giảm nhẹ thiên tai, ngập úng

GS. TSKH. Phạm Hồng Giang:Nước ta có ¾ diện tích là đồi núi trải dài theo tuyến Bắc – Nam nên địa hình rất dốc (nhất là tại miền Trung), bờ biển dài, lại ở trong vùng ảnh hưởng của trung tâm bão Tây Thái Bình Dương và của gió mùa nhiệt đới nên thường xảy ra bão, lũ, xạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn… Gần đây, thiên tai có chiều hướng gay gắt hơn do nhiều nguyên nhân, trong đó có sự biến đổi phức tạp của khí hậu, tình trạng huỷ hoại môi trường tự nhiên, nhất là rừng, sự gia tăng nhanh chóng dân số cùng với ảnh hưởng của các hoạt động mưu sinh và phát triển… Nguồn nước bị thiếu hụt, suy thoái trong khi nhu cầu dùng nước ngày càng cao. Việc điều hoà và bảo vệ nguồn nước đòi hỏi nhất thiết phải xây dựng đập và các công trình thuỷ lợi - thuỷ điện. Đập ở thượng nguồn những dòng sông tạo ra các hỗ trữ nước lớn để giảm nhẹ lũ hạ du trong mùa mưa để rồi cấp nước kết hợp phát điện trong mùa khô. Nước luôn là yếu tố quan trọng bậc nhất cho sự phát triển kinh tế - xã hội.

PV: Nhiều đô thị, nhất là Hà Nội và TP Hồ Chí minh luôn bị ngập úng. Ông có ý kiến gì về nguyên nhân và giải pháp cho vấn đề này?

GS. TSKH. Phạm Hồng Giang:Nguyên nhân và biện pháp khắc phục tình trạng ngập úng tại các đô thị cần được xem xét cụ thể từng trường hợp. Tuy nhiên có thể thấy một trong các nguyên nhân là sự yếu kém trong qui hoạch và quản lý đô thị. Thông thường, để xây dựng khu dân cư, trước hết phải làm hệ thống cống và công trình ngầm. Sau đó làm đường. Cuối cùng mới làm nhà. Nhưng dường như chúng ta đã làm ngược lại.

Tại Hà Nội,nhiều năm nay lũ đã được giảm nhẹ do tác dụng điều tiết của các hồ chứa nước trên thượng nguồn hệ thống sông Hồng. Ngập úng chỉ còn do mưa. Hệ thống thoát nước cũ bị xuống cấp và tắc nghẽn. Các khu dân cư mới không đủ hoặc thậm chí không có hệ thống thoát nước.

Cao độ của nhà, đường… được đặt rất tuỳ tiện tạo nên ngập úng cục bộ ở nhiều nơi. Tuyến thoát nước ra sông Hồng và ra sông Nhuệ đều bị những hạn chế. Cống tiêu nước thường xuyên được nhận rác thải xả lấp bừa bãi. Vì vậy cần có những khảo sát và nghiên cứu tỷ mỉ nhằm sửa sang, bổ sung hệ thống thoát nước tại các khu vực đã xây dựng, đồng thời rút kinh nghiệm cho những khu sẽ xây dựng. Để kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, cần quan tâm đến các công trình hạ tầng đô thị để thành phố sạch, không ngập úng, không còn những ao và sông nội đô đầy rác và mùi hôi (không nên quá chú ý đến các công trình có vẻ hoành tráng nhưng tốn kém và rất vô nghĩa, kiểu như cái gọi là “khải hoàn môn” ở cửa ô phía Nam đã từng được bàn rộ lên một dạo).

Tại Tp Hồ Chí Minh, ngập úng do cả mưa, triều và lũ. Tình trạng ngập úng do mưa cũng có nguyên nhân tương tự như tại Hà Nội, chỉ khác là mức ngập úng sẽ phức tạp hơn khi gặp triều và lũ. Còn chuyện ngập do triều thì cứ “đến hẹn lại lên”! Để khắc phục tình trạng ngập úng do triều và lũ, cần có hệ thống bờ bao và cống đập hoàn chỉnh. Vấn đề là chọn vị trí, qui mô vùng bao cho thích hợp. Gần đây các chuyên gia thuỷ lợi đã nghiên cứu đề án chống ngập cho thành phố, chủ yếu nhằm khắc phục tình trạng ngập úng do triều và lũ. đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Tuy nhiên, muốn gắn đề án thoát nước ngập do mưa với đề án chống ngập do triều và lũ mà tôi vừa nêu trên thì các bên có liên quan cần phải có sự phối hợp thật tốt.

PV: Với vai trò là Chủ tịch Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam, xin ông cho biết những nét nổi bật của hoạt động Hội năm 2008 và dự kiến năm 2009.

GS. TSKH. Phạm Hồng Giang:Hội Đập lớn & Phát triển nguồn nước Việt Nam (VNCOLD) được thành lập năm 2004, là thành viên tích cực của Tổng hội Xây dựng Việt Nam .

Năm 2008, Ban Khoa học và Công nghệ của Hội đã tập hợp những chuyên gia đầu ngành tham gia góp ý, phản biện, thẩm định nhiều dự án lớn về thuỷ lợi, thuỷ điện, nguồn nước, môi trường như dự án đập đá nện phủ bản mặt bê tông Cửa Đạt (Thanh Hoá) cao nhất nước ta (118m), đập ngăn mặn hạ du sông Dinh (Ninh Thuận), chống ngập do triều và lũ tại Tp. Hồ Chí Minh… Hội đã tổ chức tốt nhiều hội thảo khoa học như Hội thảo “ảnh hưởng của động đất đến các công trình xây dựng(kết hợp với các chuyên gia hàng đầu của Hội Đập lớn New Zealand ). Thành công lớn nhất là Hội thảo “Thuỷ lợi và Năng lượng tái tạo tại châu Á” (kết hợp với tạp chí quốc tế “Thuỷ điện & Đập”), khoảng 450 khách quốc tế đã tham dự tại Đà Nẵng tháng 3/2008. VNCOLD trở nên thành viên có uy tín của Hội Đập lớn Thế giới (ICOLD). 88 nước thành viên ICOLD nhất trí thông qua quyết định tổ chức Hội nghị thường niên ICOLD năm 2010 tại Hà Nội. Hội cũng đã tạo điều kiện hợp tác kỹ thuật & đầu tư giữa các hội viên tập thể là doanh nghiệp với các đối tác nước ngoài. Đã thành lập Chi hội miền Trung. Website www.vncold.vnđã trở thaàh báo điện tử về kỹ thuật phổ biến hàng đầu tại Việt Nam với khoảng 3000 điểm truy cập (IP)/ ngày trên khắp thế giới.

Năm 2009, Hội sẽ tiếp tục đẩy mạnh hoạt động theo những hướng nói trên, đặt biệt là tổ chức tốt Đại hội lần thứ 2 và cơ bản hoàn tất việc chuẩn bị cho Hội nghị ICOLD 2010 tại Hà Nội.

PV: Xin chân thành cảm ơn Giáo sư.