Ký ức về những ngày tháng 4-1975 ở Sài Gòn

Nói đến lịch sử, đây là chuyện của nhiều người, nhiều giới của toàn dân Việt Nam và của thế giới. Ở đây tôi chỉ nêu lên vài vấn đề đã xảy ra trong chế độ Sài Gòn trước và trong những ngày gần 30-4-1975 mà tôi đã biết được.

* Năm 1963, chiến dịch khủng bố của Diệm, Nhu bị dư luận trong và ngoài nước phản đối. Mỹ không muốn duy trì ông ta nữa vì ông Diệm bị cô lập và thất nhân tâm. Mỹ lo ngại về Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam . Mặt trận đã áp dụng ba mũi giáp công, một thế trận có sự phối hợp nhịp nhàng giữa quân sự, chính trị, ngoại giao và binh vận làm cho lòng người chuyển biến, từ chỗ chống cộng trở thành phản chiến và tiến dần đến xu hướng hoà giải và hoà hợp dân tộc.

Trong khi đó thì tại Sài Gòn, Mỹ lo tìm người thích hợp cho đường lối chính trị của họ. Những cuộc đảo chính xảy ra liên miên. Những nhân vật chấp chính đều là những người do Mỹ sắp xếp. Ông Ngô Đình Diệm, ông Dương Văn Minh, ông Nguyễn Khánh và sau cùng là ông Nguyễn Văn Thiệu. Như vậy là Mỹ đổ quân vào miền Nam và bỏ bom trên lãnh thổ miền Bắc.

Khi Nguyễn Văn Thiệu độc diễn để làm Tổng thống thì sự chia rẽ và suy yếu ngày càng sâu, không khí chính trị Sài Gòn ngày càng bế tắc. Nạn tham nhũng ăn sâu trong giới cầm quyền cũng như trong giới quân sự. Nhiều cuộc biểu tình chống đối liên tục tác động của các phong trào đấu tranh chính trị đã làm cho chính quyền Sài Gòn mất ổn định như phong trào sinh viên, học sinh, thanh niên chống Mỹ, phong trào phụ nữ đòi quyền sống, phong trào cứu đói, phong trào phản chiến của các tu sĩ Thiên Chúa giáo, Phật giáo, phong trào chống đối của trí thức và một số phong trào khác. Nhiều cuộc biểu tình đẫm máu do các Dân Biểu đối lập phát động đã nói lên sự bất hoà trong nội bộ Sài Gòn. Ngày Ký giả ăn mày cũng nói lên được sự bất bình của báo chí đối với chính quyền Thiệu. Phong trào chống tham nhũng cũng làm cho Tư lệnh Quân đoàn 4 tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long bị mất chức. Phong trào hoà giải và hoà hợp dân tộc của Luật sư Vũ Văn Mẫu và phong trào đòi thi hành hiệp định Paris của nhóm ông Dương Văn Minh đã cho thấy Nguyễn Văn Thiệu đã vi phạm Hiệp định.

Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam cũng đã mở nhiều cuộc tấn công quy mô ở các quân khu của quân đội Sài Gòn. Nhiều đồn bốt bị nội tuyến và bị thất thủ, nhất là sau đợt tổng tấn công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968 đã làm cho Mỹ nhận thấy tình hình nguy ngập. Trước sự rệu rã và thất bại trông thấy được, Mỹ và Thiệu buộc phải ngồi vào bàn đàm phán tại Parisvà ký Hiệp định, coi như Mỹ đã nhìn nhận thua trận tại miền Nam Việt Nam .

Nằm trong kế hoạch có tính toán, Nguyễn Văn Thiệu đã cho thực hiện hàng loạt biện pháp khẩn cấp để che đậy hành động vi phạm Hiệp định Paris như hành quân lấn đất giành dân ra vùng giải phóng, tổ chức các phân chi khu tại các xã, tổ chức thêm cảnh sát trong các ấp C và D (loại xôi đậu) với mục đích trang thủ lá phiếu sau này: Mỹ cũng đã đưa thêm vào quân đội Sài Gòn nhiều trang thiết bị và quân dụng.

Khi Nguyễn Văn Thiệu xin Mỹ viện trợ thêm 300 triệu đôla. Mỹ từ chối. Như vậy chính quyền và quân đội Sài Gòn không còn hậu thuẫn.

Lúc bấy giờ tại Sài Gòn nhóm của ông Dương Văn Minh cũng thường hội họp và hoạt động ráo riết. Đường lối của nhóm ông Dương Văn Minh là đòi thi hành Hiệp định Paris , muốn chấm dứt chiến tranh, hoà giải và hoà hợp dân tộc.

Trên thực tế khi Hiệp định Paris được ký kết trong đó có phần đề cập đến lực lượng thứ 3. Trước và sau Hiệp định, nhiều trí thức yêu chuộng hoà bình, nhân sĩ yêu nước, dân biểu đối lập, thành phần cách mạng trong lực lượng 3, các thành phần có uy tín lớn trong Công giáo và Phật giáo chống Thiệu, và một số thành phần khác của cách mạng, đã tập họp thành một nhóm chung quanh ông Dương Văn Minh, vì họ nhận thấy đường lối của ông Dương Văn Minh phù hợp với họ là chấm dứt chiến tranh, hoà giải và hoà hợp dân tộc.

Sau khi Buôn Ma Thuột bị thất thủ, Nguyễn Văn Thiệu rút bỏ Pleiku - Kon Tum, nhưng không bảo toàn được lực lượng. Vì tôi là một tướng của chế độ cũ, tôi nói ở đây chỉ trên khía cạnh quân sự mà thôi, Nguyễn Văn Thiệu và Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn lúc đó đã phạm hai sai lầm:

1. Về chiến thuật, đây là bỏ chạy chứ không phải hành quân rút lui.

2. Về chiến lược, bỏ vùng cao là một sai lầm to của nhà tướng khi cầm quân.

Bỏ cao nguyên lẽ tất nhiên, Quân đoàn I và Quân khu I (vùng giới tuyến) bị cô lập.

Ngoài ra Nguyễn Văn Thiệu cũng đã trói tay Bộ Tổng tham mưu bằng cách đưa hai Sư đoàn tổng trù bị là Dù và Thuỷ quân lục chiến ra làm nhiệm vụ lãnh thổ tại An Lỗ (Thừa Thiên) và dọc them sông Thạch Hãn (Quảng Trị). Tôi nghĩ sai lầm của Nguyễn Văn Thiệu đã giúp cho cách mạng thành công mau chóng và dễ dàng hơn.

Quang cảnh rút lui Đà Nẵng hết sức hỗn loạn và đau lòng. Tôi có hỏi Tướng Ngô Quang Trường, Tư lệnh Quân đoàn I. Tướng Trường đã nói với tôi là ông có điện thoại gấp trực tiếp Nguyễn Văn Thiệu. Lệch lạc thì khi tới khi lui, không dứt khoát. Như vậy đây cũng là tháo chạy.

Mỹ phái Tướng Wayand đến Sài Gòn nghiên cứu và thành lập tuyến phòng thủ Xuân Lộc, hy vọng cuối cùng của miền Nam . Sư đoàn 18 được lệnh cố thủ, không chịu nổi phải rút lui. Nguyễn Văn Thiệu bị bắt buộc phải từ chức và giao cho ông Trần Văn Hương và ông Hương phải giao chức Tổng thống lại cho ông Dương Văn Minh ngày 28-4-1975.

* Năm 1963, sau khi đảo chính ông Ngô Đình Diệm, ông Dương Văn Minh đã giải tán tất cả các ấp chiến lược và dân quân tự vệ trong ấp.

Mỹ không hài lòng về vấn đề này vì ấp chiến lược là lá bài của Mỹ.

Năm 1964, sau khi bị Nguyễn Khánh đảo chính, nhưng Mỹ phải đổi lại là chính lý vì ông Minh đã được lòng quân và dân ở miền Nam vào thời đó. Tôi có đến thăm, ông Minh đã nói với tôi, nguyên nhân ông bị chỉnh lý vì ông không chịu cho Mỹ đổ quân vào miền Nam, bỏ bom miền Bắc và phá đê sông Hồng. Ông cũng cho tôi biết là trong Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam vẫn có nhiều người không cộng sản. Tôi khẳng định ông Minh là người không tham quyền cố vị. Khi ông bị lưu vong tại Thái Lan, tôi có gặp tướng Black nguyên cố vấn của ông Minh. Tướng Black nói, toà Đại sứ Mỹ cho ông Minh không biết làm chính trị. Vậy tại sao Mỹ lại yểm trợ để ông Minh làm Tổng thống thay Thiệu, Mỹ thấy không thể tiếp tục cuộc chiến, nếu ông Minh thành công họ sẽ vớt vát được chút nào danh dự trong chiến bại. Ông Minh cũng thừa cơ hội này thực hiện quan điểm dân tộc tự quyết theo ý của ông.

Tại sao toà Đại sứ Mỹ tại Sài Gòn nói ông Minh không biết làm chính trị. Tôi nhớ lại tại Sài Gòn có một lúc, Sài Gòn có “Tam đầu chế” nghĩa là có 3 người đứng đầu là “Minh, Khánh, Khiêm”. Trong 3 người, lúc đó ông Minh có quyền cao hơn. Tôi có đến thăm cụ Lâm Văn Tết. Cụ Tết yêu cầu tôi nói với ông Minh thành lập Thượng hội đồng mà trong đó phải có 3 người: ông Sửu người miền Nam, ông Chữ người miền Bắc và ông Trần Đình Nam người miền Trung.

Khi Thượng hội đồng bỏ thăm để chọn Quốc trưởng thì ông Minh được 9 phiếu, ông Sửu được 6 phiếu. Đại sứ Mỹ lúc đó là Taylor , bạn chơi tennis với ông Minh, đã đến mời ông Minh làm Quốc trưởng. Ông Sửu lúc đó là Chủ tịch Thượng hội đồng đã đưa nhóm người thân ông Minh đi dự tiếp tân do Nguyễn Khánh mời và cũng trong lúc đó ông Sửu đưa nhóm thân với ông đến mời ông Minh là Quốc trưởng. Gặp ông Minh, họ nói: “Dân chúng đã yêu cầu có một chính phủ dân sự. Xin Trung tướng quyết định. Thật ra lúc đó có nhiều cuộc biểu tình yêu cầu có một chính quyền dân sự. Bên trong là họ muốn loại Nguyễn Khánh ra khỏi chức Thủ tướng. Ông Minh đã biết như vậy, nhưng giao chức Quốc trưởng cho ông Sửu. Tôi nghĩ lúc đó nếu ông Minh ở lại chức Quốc trưởng rồi ông cũng sẽ bị Mỹ làm cho đảo chính vì Mỹ còn ở thế mạnh và quyết tâm đưa quân vào miền Nam . Mỹ mời ông đi thăm một số nước ngoài và Thiệu - Kỳ đã không cho ông trở về Sài Gòn.

Phòng tuyến Xuân Lộc mà Mỹ xem là hy vọng cuối cùng của miền Nam đã bị quân giải phóng chọc thủng. Là Đại tướng không lẽ ông Minh không phân tích được tình hình quân sự, không thấy được Sài Gòn sẽ bị tấn công mà lại đi nhận chức Tổng thống để phải chịu đầu hàng thay cho Nguyễn Văn Thiệu. Ông Minh và nhóm của ông cũng như chính phủ sau cùng của ông là những người yêu đất nước Việt Nam và dân tộc. Họ không muốn để tiếp tục đổ máu, và muốn sớm chấm dứt chiến tranh, hoà giải và hoà hợp dân tộc. Lúc bấy giờ Mỹ đang ở trong thế yếu muốn rút khỏi Việt Nam trong danh dự, hơn nữa quân giải phóng đã ở gần kề bên Sài Gòn, ông Minh có thể làm theo ý riêng của ông và nhóm của ông.

Về phía cách mạng, Trung ương cục miền Nam, (ông Sáu Dân tức ông Võ Văn Kiệt và nguyên Thiếu tướng Hai Thời) đã gọi anh Mười Tỵ lúc đó là Thiếu tá Dương Văn Nhựt về Sài Gòn gặp ông Minh lúc ông đang lãnh đạo chế độ Sài Gòn. Đại tá Dương Thanh Sơn em ruột ông Minh có nhiệm vụ đến Đồng Tháp Mười đón để hai anh em Minh, Nhật gặp nhau.

* Chiều 28-4-1975, ông Minh nhận chức Tổng thống sau đó Nguyễn Thành Trung đã hướng dẫn phi đội A37 đánh vào sân bay Tân Sơn Nhất và cũng trong ngày 28-4-1975, ông Minh đã ký một văn thư số 33/TT/VT nội dung như sau: “Mật - Hoả tốc - Tổng thống Việt Nam Cộng hoà”.

Kính gửi ông Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam .

Thưa ông Đại sứ. Tôi trân trọng yêu cầu ông Đại sứ vui lòng ra chỉ thị cho các nhân viên của cơ quan tuỳ viên quân sự DAO rời khỏi Việt Nam trong vòng 24 giờ đồng hồ kể từ ngày 29-4-1975 để vấn đề hoà bình Việt Nam sớm được giải quyết. Trân trọng kính chào ông Đại sứ.

Sài Gòn ngày 28-4-1975

Ký tên: Đại tướng Dương Văn Minh

Ở đây tôi cũng xin nói thêm là trước khi ông Dương Văn Minh nhận chức Tổng thống thì tình hình của Sài Gòn hết sức khó khăn và phức tạp. Một số phe phái muốn tranh giành chức Tổng thống, thậm chí có một số người hăm doạ đảo chính nếu ông Minh lên Tổng thống. Tuy nhiên ông Dương Văn Minh vượt qua thắng lợi.

Sáng ngày 29-4-1975, khi ông Minh và tôi đang ngồi nói chuyện với ông Huyền - Phó Tổng thống tại phòng khách dinh Hoa Lan thì ông Đại sứ Pháp tại Sài Gòn, ông Mérillon đến thông báo. Ông nói: “Bộ Ngoại giao Pháp đã liên hệ với Hà Nội về việc thương thuyết thì Hà Nội đã trả lời là quá trễ”.

Ông Minh và Thủ tướng Mẫu ra lệnh thả tù chính trị và tổ chức DAO của Mỹ bắt đầu di chuyển ra khỏi Sài Gòn bằng trực thăng. Một số tướng lãnh và sĩ quan có chức vụ cao cấp của chính quyền Thiệu trước kia cũng đã bỏ nhiệm sở chạy ra nước ngoài.

Tổng thống Minh chỉ định Trung tướng Vinh Lộc làm Tổng tham mưu trưởng, Thiếu tướng Lâm Văn Phát làm Tư lệnh Biệt khu Thủ đô và tôi Chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh làm phụ tá Tổng tham mưu trưởng đặc trách hành quân. Chúng tôi nhận nhiệm vụ lúc 12 giờ trưa ngày 29-4-1975. Tổng thống Minh có ra lệnh tôi là không được di chuyển quân. Như vậy coi như tôi là Phụ tá Tổng tham mưu trưởng đặc trách “Án binh bất động”, Trung tướng Nguyễn Hữu Có đến Bộ Tổng tham mưu tối 29-4-1975 chưa có nhiệm vụ và chúng tôi vẫn xem ông như cố vấn. Lúc tôi nhận nhiệm vụ thì tình hình quân sự của quân đội Sài Gòn như sau: Quân đoàn 4 và cả Sư đoàn 4 không quân tại Cần Thơ còn nguyên vẹn. Hải quân còn nguyên vẹn. Quân đoàn 3 tại Biên Hoà cho biết, Sư đoàn 25 tại Củ Chi bị thất thủ, Sư đoàn 5 tại Thủ Dầu Một, Sư đoàn 22 tại Long An đang đối diện với một Sư đoàn Cách mạng, Sư đoàn 18 và Lữ đoàn 5 Thiết Giáp tại Biên Hoà, Long Thành và Bà Rịa thất thủ, Long Bình bị pháo kích. Quân khu Thủ đô còn Sư đoàn biệt động quân, Lữ đoàn dù, 20 xe tăng và hai tiểu đoàn Lôi Hổ, những tiểu đoàn này đặc biệt chống xe tăng, mỗi quân nhân được trang bị M72 chống tăng, ngoài ra còn hoả tiễn town để chống xe tăng. Về địa phương quân, lực lượng lãnh thổ tôi chưa nắm được. Ông Minh làm Tổng thống khoảng 40 giờ đồng hồ còn tôi nắm quân đội chỉ có 20 giờ, như vậy những gì chúng tôi làm được cho đất nước và dân tộc thật rất khiêm tốn và nhỏ nhoi.

Buổi sáng ngày 29-4-1975, ông Nguyễn Văn Diệp hướng dẫn một phái đoàn vào trại David, không được tiếp xúc chính thức và khi về ông Diệp và ông Nguyễn Đình Hầu soạn thảo bản tuyên bố cho ông Huyền - Phó Tổng thống đọc lúc 17 giờ ngày 29-4-1975, chấp nhận bản tuyên bố ngày 26-4-1975 của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam (LTCHMNVN). Như vậy là ý kiến không chiến đấu đã chính thức quyết định và công bố từ giờ này. Chiều 29-4-1975, phái đoàn thứ hai vào trại David có trách nhiệm trình bày ý kiến của chính quyền Dương Văn Minh về việc ngưng bắn. Linh mục Châu Tín và Luật sư Trần Ngọc Liễng được Đại tá Võ Đông Giang tiếp và họ ở lại trại David đến khi Sài Gòn được giải phóng mới trở về.

Chiều 29-4-1975, Trung tướng Toàn, tư lệnh Quân đoàn 3 yêu cầu tôi cho Bộ Tư lệnh nhẹ Quân đoàn về Gò Vấp, như vậy Bộ Tư lệnh nặng của Quân đoàn bị tan rã. Tôi biết tướng Toàn về Sài Gòn để chạy ra nước ngoài. Tôi để cho ông đi và ra lệnh cho quân cảnh tung hết quân ra để bảo vệ an ninh cho Sài Gòn. Tư lệnh Biệt khu Thủ đô xin phản công, tôi trả lời Tổng thống không cho di chuyển quân. Tối 29-4-1975, Sư đoàn 18 và Lữ đoàn 5 Thiết giáp xin rút về sông Đồng Nai và xin phá cầu. Tôi nói, mình còn phản công, sao lại phá cầu và từ đó tôi cho lệnh chung là tất cả các đơn vị muốn phá cầu phải có lệnh của Bộ Tổng tham mưu.

Sáng 30-4-1975, Trung tướng Nguyễn Hữu Có và tôi đến trình tình hình quân sự với Tổng thống Minh lúc 6h sáng tại dinh Hoa Lan. Ông Minh cùng chúng tôi đến phủ Thủ tướng (số 7 đường Thống Nhất giờ là đường Lê Duẩn). Ông Minh làm việc với hai ông Huyền và Mẫu và họ đã quyết định đơn phương tuyên bố bàn giao chính quyền lại cho Chính phủ Cách mạng LTCHMNVN.

Gần 9giờ, từ Dinh Độc Lập, Trung tá Đẩu - Chánh văn phòng của ông Minh gọi gặp tôi và nói ông Vannuxem người Pháp cần gặp tôi gấp. Tôi yêu cầu ông đến số 7 Thống Nhất. Ông Vannuxem là tướng người Pháp hồi hưu và là người thân Mỹ. Gặp tôi Vannuxem yêu cầu gặp ông Minh. Lúc đó tôi đang liên hệ với các đơn vị bằng điện thoại nên tôi đã nhờ ông Lý Quý Chung giúp tôi đưa vào ông Minh. Trở ra ông Lý Quý Chung nói ông đã giao Vannuxem cho ông Huyền. Tôi biết lúc đó ông Minh đang đọc bản tuyên bố để thâu băng.

Vannuxem đề nghị ông Minh tuyên bố bỏ Mỹ để đi với nước thứ 3. Nếu làm như vậy nước thứ 3 sẽ làm áp lực để chấm dứt chiến tranh. Ông Minh từ chối và lúc đó ông Huyền và ông Mẫu cũng đồng tình với ông Minh. Tôi nghĩ Vannuxem không thể nào làm việc này mà không có người sai bảo. Nếu Mỹ biết ông Minh không làm được theo ý đồ của họ, chắc họ không yểm trợ để ông Minh làm Tổng thống mà họ sẽ tìm người nào chịu làm theo đề nghị của Vannuxem. Nếu người nào đó làm Tổng thống nhận đề nghị của Vannuxem thì máu của dân tộc Việt Nam sẽ đổ ra không biết bao nhiêu.

Tổng thống Minh và tôi tuyên bố trên Đài phát thanh lúc 9 giờ 30 ngày 30-4-1975.

Ông Minh nói:

“... Đường lối, chủ trương của chúng tôi là hoà giải và hoà hợp dân tộc để cứu sinh mạng đồng bào. Tôi tin tưởng sâu xa vào sự hoà giải giữa người Việt Namđể khỏi phí phạm xương máu người Việt Nam . Vì lẽ đó tôi yêu cầu tất cả các anh em chiến sĩ Việt Nam Cộng hoà hãy bình tĩnh, ngưng nổ súng và ở đâu ở đó. Chúng tôi cũng yêu cầu anh em chiến sĩ Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam ngưng nổ súng. Chúng tôi ở đây chờ gặp Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam để cùng nhau thảo luận lễ bàn giao chính quyền trong vòng trật tự, tránh đổ máu vô ích của đồng bào”.

Tôi Nguyễn Hữu Hạnh tuyên bố:

“Thưa quý vị Tư lệnh Quân đoàn, quân binh chủng, địa phương quân, nghĩa quân, nhân dân tự vệ:

Tôi, Chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh phụ tá Tổng Tham mữu trưởng, thay mặt Trung tướng Vĩnh Lộc (Tổng Tham mưu trưởng vắng mặt) yêu cầu tất cả quý vị tướng lãnh và quân nhân các cấp hãy triệt để thi hành lệnh của Tổng thống Việt Nam Cộng oà về ngưng bắn. Các cấp chỉ huy quân lực Việt Nam Cộng hoà hãy sẵn sàng liên lạc với các cấp chỉ huy quân đội của Chính phủ Lâm thời miền Nam Việt Nam để thực hiện cuộc ngưng bắn một cách không đổ máu”.

* Sau khi tuyên bố trên Đài phát thanh tất cả Chính phủ Dương Văn Minh đã di chuyển về Dinh Độc Lập để chờ đợi. Riêng tôi từ Đài phát thanh, trở về Dinh Độc Lập, ngoài đường im phăng phắc, không còn một người nào đi tới đi lui như trước. Tôi vào Dinh Độc Lập bằng cổng chính, cổng mở không có lính gác. Tôi không biết ai đã đóng cổng lại. Sau giải phóng, ông Nguyễn Văn Binh, dân biểu đối lập cho tôi biết ông đã đóng cổng vì thấy cổng mở.

Lúc xe tăng vào Dinh Độc Lập. Ông Nguyễn Văn Diệp, nguyên Tổng trưởng kinh tế, người đã có liên hệ với ông Hiếu nguyên Bộ trưởng Thông tin văn hoá, đã có căng cờ trắng ở tầng trệt, dẫn những người cầm cờ gặp tôi tại cầu thang lầu 1. Tôi là người duy nhất còn mặc quân phục. Tôi không nhìn rõ để biết có bao nhiêu người, nhưng dường như có 2 người cầm cờ và một người mặc quần bộ đội, áo thun trắng. Tôi hỏi anh bộ đội: “Các anh có nghe tôi tuyên bố trên Đài phát thanh không?” Anh bộ đội trả lời: “Có” Tôi yêu cầu anh bộ đội nói lại, không nên bắn súng nhiều như vậy (lúc đó vì chỉ huy trưởng tiểu đoàn Lôi Hổ vào gặp ông Minh, có 1 trung đội hộ tống, vừa ra về nên tôi sợ nếu có gì xảy ra là nguy hiểm).

- Chúng tôi bắn để mừng, không sao đâu... đưa chúng tôi đi cắm cờ. Lúc đó ông Minh và mọi người đứng ngoài hành lang, trước cửa văn phòng tổng thống. Tôi yêu cầu Đại tá Chiêm, Chánh văn phòng, người đã ở lâu trong Dinh Độc Lập, hướng dẫn đi thay cờ trên nóc Dinh Độc Lập. Đây là những quân nhân giải phóng đầu tiên mà tôi gặp, những người cầm cờ không nói gì, chỉ có anh bộ đội, người rất hiền hoà nói chuyện với tôi. Những gì xảy ra lúc đó rất nhanh. Ông Minh và tất cả mọi người được tôi mời vô tập trung tại phòng khách của phó tổng thống ở lầu 1 phía trái của cầu thang, có một số anh em giải phóng đã vô trước và tôi vẫn còn đứng nơi cầu thang kế đến thì có một số người khác đến xưng là cấp chỉ huy, tôi chỉ cho họ đến phòng tập trung của ông Minh.

Chúng tôi đứng trong phòng họp với các anh em quân và dân giải phóng. Có người yêu cầu ông Minh đến Đài phát thanh để tuyên bố “Đầu hàng vô điều kiện”. Ông Minh nói, tôi đã tuyên bố “bàn giao chính quyền lại cho CPLTCHMNVN”. Một anh giải phóng nói: “Các ông không còn gì để bàn giao”. Ông Minh yêu cầu cho thâu găng ghi âm. Các anh em định đến Đài phát thanh để tìm máy ghi âm. Tôi nói không còn ai làm việc ở Đài phát thanh. Tôi thấy lúc này ông chỉ huy quân giải phóng rất hiền hoà (có thể là cấp chỉ huy xe tăng) để cho anh Lý Quý Chung và một số anh em cách mạng mặc thường phục chạy đi tìm máy ghi âm. Không thấy Lý Quý Chung trở lại phòng họp nên tôi đã nói: “Sở dĩ cần máy ghi âm vì sợ dọc đường không có an ninh. Cấp chỉ huy của bộ đội xe tăng nói: “Chúng tôi cùng đi để bảo đảm an ninh”. Trong lúc nói chuyện có một người muốn làm dữ với ông Minh. và có một người dân sự giải quyết rất có uy cách, sau này tôi mới biết là kỹ sư Tô Văn Cang, cán bộ tình báo của Đại tá Sáu Trí (sau giải phóng ông Sáu Trí được thăng Thiếu tướng). Kỹ sư Tô Văn Cang cũng là người được ông Nguyễn Văn Diệp mời đi cùng đoàn lên trại David hôm 29-4-1975.

Ông Minh và ông Mẫu theo quân giải phóng đến Đài phát thanh. Ông Minh tuyên bố “Đầu hàng vô điều kiện” và chỉ huy trưởng xe tăng tuyên bố “Chấp nhận đầu hàng”. Theo bài viết của ông Nguyễn Hữu Thái, lúc đó là sinh viên đã có mặt tại Đài phát thanh. Tuyên bố đầu hàng lúc 13 giờ 20 giờ Hà Nội như vậy là 12 giờ 20 giờ Sài Gòn (Những gì xảy ra tại Đài phát thanh, theo tôi bài viết của ông Nguyễn Hữu Thái là đúng nhất).

Tôi nhận thấy đã không có lễ bàn giao thì phải có tuyên bố đầu hàng đối với quân đội, vì đây là một văn kiện pháp lý đối với quốc tế. Chiều 30-4-1975, Đại tá Sáu Trí vào nói chuyện. Anh em an tâm.

Tối 1-5-1975, chúng tôi họp làm việc với ông Cao Đăng Chiếm tại phòng khánh tiết và sau đó ông Minh và các ông Huyền, Mẫu, và Hảo được Tướng Trần Văn Trà tiếp. Ông Minh nói lại, Tướng Trà có nói một câu hết sức thấm tình dân tộc “Giữa chúng ta, không có kẻ thua, người thắng, mà là dân tộc Việt Nam chúng ta thắng đế quốc Mỹ”.

* Sau giải phóng tôi được bầu làm Uỷ viên Uỷ ban MTTQVN - TP Hồ Chí Minh và sau đó là Uỷ viên Uỷ ban Trung ương MTTQVN đến ngày hôm nay.

Nhiều anh chị em trong mặt trận chúng tôi cố gắng cùng với chính quyền làm nhiệm vụ “Hoà hợp dân tộc”, một nhiệm vụ khó khăn và phức tạp. Ngay từ lúc đầu Đảng, Nhà nước muốn có hoà hợp dân tộc. Tuy nhiên lòng người muốn hoà hợp với nhau không phải là dễ. Tôi nhớ lại, trong chính quyền và quân đội Sài Gòn do Mỹ áp đặt là một hệ thống chống cộng. Nhưng chỉ có một số ít người chống cộng triệt để vì quyền lợi riêng tư của họ, còn một số đông người khác bị bắt buộc nằm trong hệ thống chính quyền và quân đội chống cộng vì luật lệ, nhất là luật tổng động viên của Sài Gòn. Tại miền Nam có hơn 95% gia đình có thân nhân biên này hoặc bên kia. Đây là một đặc điểm để góp phần vào sự thành công của cách mạng Việt Nam mà người ngoại quốc không làm sao hiểu được.

Trước Đại hội IV của Mặt trận TP. HCM ông Nguyễn Văn Linh có nói: “Chúng ta có 4 nguồn cán bộ. Cán bộ được đào tạo từ các nước Xã hội Chủ nghĩa, tại Hà Nội, tại các nước tư bản và tại chỗ của miền Nam . Mỗi nguồn cán bộ đều có cái yếu và cái mạnh. Chúng ta ngồi chung lại, loại bỏ cái yếu và sử dụng cái mạnh. Đó là cái vốn rất quý cho Việt Nam ...”