Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ hai, 28/04/2025 20:24 (GMT+7)

GS Trương Đình Dụ: Người mang dòng nước ngọt về cho cuộc đời

GS.TS Trương Đình Dụ, nhà khoa học tiên phong của ngành thủy lợi Việt Nam – đã dành cả đời sáng tạo những công trình đột phá, góp phần kiểm soát nguồn nước, phát triển nông nghiệp và phòng chống thiên tai cho đất nước.

Giáo sư, Tiến sĩ Trương Đình Dụ – nguyên Phó Viện trưởng Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam – là một trong những nhà khoa học tiên phong, đặt nền móng cho sự phát triển vượt bậc của ngành thủy lợi nước nhà. Với hàng loạt sáng chế đột phá như đập trụ đỡ, đập sà lan, cửa van cánh cửa tự động, ông đã góp phần quan trọng trong việc kiểm soát nguồn nước, chống xâm nhập mặn, cải tạo đất và phát triển nông nghiệp bền vững, đặc biệt tại các vùng đồng bằng ven biển như Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng bằng Bắc Bộ.

tm-img-alt

GS.TS Trương Đình Dụ trong lần công tác ở Kiên Giang

Từ ước mơ mang nước ngọt về quê hương

Sinh năm 1938 tại xã Xuân Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh – một vùng quê nghèo thường xuyên chịu cảnh hạn hán và xâm nhập mặn – Trương Đình Dụ từ nhỏ đã thấm thía nỗi khổ thiếu nước của người dân. Chứng kiến cảnh người làng phải gánh nước từ xa về dùng, ông nuôi ước mơ theo đuổi ngành thủy lợi để mang nước ngọt về phục vụ quê hương.

Sau khi tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội năm 1963, ông xin về công tác tại Ty Thủy lợi Hà Tĩnh để góp phần cải thiện tình trạng hạn hán, lũ lụt tại địa phương. Năm 1968, ông được cử sang Liên Xô làm nghiên cứu sinh tại Đại học Xây dựng Moskva và bảo vệ thành công luận án tiến sĩ vào năm 1972.

tm-img-alt

GS.TS Trương Đình Dụ trong thời gian đi học tại Liên Xô cũ.

Những công trình khoa học mang tính đột phá

Trở về nước, GS.TS Trương Đình Dụ công tác tại Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam và bắt đầu chuỗi nghiên cứu ứng dụng thực tiễn. Ông đã giải quyết thành công nhiều vấn đề nan giải trong ngành, như cải tạo đập Đáy (Hà Tây cũ) – một công trình phân lũ cho Hà Nội được xây dựng từ năm 1937 nhưng hoạt động không hiệu quả. Ông phát hiện nguyên nhân do độ kín giữa van hạ lưu và thượng lưu không đảm bảo, và sau khi sửa chữa theo phương án của ông, cửa van của đập Đáy hoạt động bình thường.

tm-img-alt

Trong suốt cuộc đời gắn bó với ngành Thủy lợi, ông đã nhận được nhiều bằng khen của Đảng, Nhà nước và các Bộ, ngành. 

Năm 1981, ông chủ trì đề tài nghiên cứu cấu trúc và phương pháp tính cửa van tự động thủy lực cống vùng triều, kết quả là phát minh ra cửa van cánh cửa tự động – một thiết kế cho phép cửa van tự động đóng mở theo con triều, không cần vận hành thủ công. Sáng chế này đã được cấp bằng độc quyền năm 1991 và nhận Giải thưởng Nhà nước năm 2000.

tm-img-alt

GS.TS Trương Đình Dụ nhận Giải thưởng Nhà nước cho công trình cửa van tự động và bán tự động trong công tình thủy lợi loại vừa và nhỏ. 

Đập trụ đỡ và đập sà lan – cuộc cách mạng trong công nghệ ngăn sông

Năm 1992, GS.TS Trương Đình Dụ tiếp tục làm chủ nhiệm đề tài “Giải pháp công nghệ tạo nguồn nước ngọt vùng ven biển”, trong đó ông cùng các đồng nghiệp nghiên cứu và phát triển hai công nghệ mới: đập trụ đỡ và đập sà lan. Những công nghệ này đã mở ra một hướng đi hoàn toàn mới trong công nghệ ngăn sông ở Việt Nam, giúp tiết kiệm ngân sách hàng nghìn tỉ đồng khi xây dựng các công trình kiểm soát nguồn nước vùng chịu ảnh hưởng thủy triều.

Những sáng chế của Giáo sư không chỉ có giá trị thực tiễn to lớn, mà còn mang tầm vóc khoa học vĩ đại. Ông đã kiến tạo những giải pháp kỹ thuật độc đáo, giải quyết thành công những bài toán mà trước đó tưởng chừng không thể vượt qua bằng các phương pháp truyền thống. Công trình đập trụ đỡ và đập sà lan – hai sáng chế tiêu biểu – đã thay đổi căn bản cách thức thi công, quản lý nước tại các khu vực khó khăn nhất, được áp dụng rộng rãi trên cả nước.

Chính vì thế, năm 2012, cụm công trình “Đập trụ đỡ và đập sà lan” đã được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh – giải thưởng cao quý nhất về khoa học và công nghệ của Đảng và Nhà nước.

tm-img-alt

Cụm công trình “Đập trụ đỡ và đập sà lan” đã được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh – giải thưởng cao quý nhất về khoa học và công nghệ của Đảng và Nhà nước.

Ứng dụng thực tiễn và tầm ảnh hưởng sâu rộng

Hai công nghệ đập trụ đỡ và đập sà lan đã được ứng dụng mạnh mẽ trong xây dựng các công trình ngăn sông trên khắp cả nước. Hiện nay ở Việt Nam đã có hàng trăm đập và cống được xây bằng hai công nghệ này. Một trong những công trình tiêu biểu là dự án Cái Lớn – Cái Bé ở tỉnh Kiên Giang, được xây dựng bằng công nghệ đập trụ đỡ với số vốn đầu tư khoảng 3.300 tỉ đồng. Công trình này giúp kiểm soát, điều tiết nguồn nước (mặn, lợ, ngọt) cho 384.000 ha đất tự nhiên ở các tỉnh Kiên Giang, Hậu Giang, Cà Mau và Bạc Liêu.

tm-img-alt

Công trình Cái Lớn - Cái Bé (Kiên Giang) công trình thủy lợi vĩ đại mang tầm cỡ khu vực. 

Ngoài ra, cống Cầu Xe mới ở tỉnh Hải Dương là công trình đầu tiên trong khu vực đồng bằng sông Hồng áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật thiết kế cống kiểu đập trụ đỡ do GS.TS Trương Đình Dụ nghiên cứu. Công trình này có khẩu độ thoát nước gần gấp đôi so với thiết kế ban đầu nhưng kinh phí giảm hơn 30 tỉ đồng, và được xây dựng trên lòng sông cũ không phải mất đất vĩnh viễn 6ha.

tm-img-alt

GS.TS Trương Đình Dụ thăm lại công trình Cống Cầu Xe (Hải Dương). 

Người thầy mẫu mực và niềm đam mê không tuổi

Ở tuổi 87, GS.TS Trương Đình Dụ vẫn miệt mài, say sưa nghiên cứu khoa học. Ông là tác giả và đồng tác giả của nhiều công trình nghiên cứu được Cục Sở hữu trí tuệ cấp bằng sáng chế như: cửa van cánh cửa tự động, đập bản dầm, đập thuyền, đập trụ neo, đập hộp neo…

Với những công trình, những đề tài khoa học hiệu quả, thiết thực, và uy tín của mình, ông đã được phong hàm Phó Giáo sư năm 1984, Giáo sư năm 1992. Giáo sư Trương Đình Dụ cũng là một trong số rất ít nhà khoa học Việt Nam vinh dự được trao tặng cả hai giải thưởng cao quý: Giải thưởng Nhà nước và Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và Công nghệ – sự ghi nhận đỉnh cao cho trí tuệ và cống hiến trọn đời của ông.

Xem Thêm

Anh nông dân lớp 5 và hành trình tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật
Trong bối cảnh nông nghiệp ngày càng đòi hỏi sự đổi mới, thích ứng và sáng tạo để nâng cao năng suất và giảm chi phí lao động, một người nông dân tại Châu Phú, An Giang - dù chỉ học hết lớp 5 - đã chứng minh rằng: Tri thức không chỉ đến từ sách vở mà còn từ thực tiễn cần mẫn và khối óc sáng tạo không ngừng.

Tin mới

LHH Bình Định và Gia Lai trao đổi kinh nghiệm, hướng tới mô hình tổ chức phù hợp sau sáp nhập
Ngày 28/5, tại TP Pleiku đã diễn ra buổi làm việc và trao đổi kinh nghiệm giữa Liên hiệp các Hội KH&KT (LHH) tỉnh Bình Định và LHH tỉnh Gia Lai. Buổi làm việc do ông Lê Văn Tâm – Phó Chủ tịch Thường trực LHH Bình Định và ông Nguyễn Danh – Chủ tịch LHH Gia Lai đồng chủ trì.
Nâng cao nhận thức và năng lực ứng dụng AI trong truyền thông, báo chí
Ngày 29-5, Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đã tổ chức Chương trình tập huấn với chủ đề “Trí tuệ nhân tạo (AI) – Ứng dụng trong báo chí hiện đại”. Học viên tham dự tập huấn là các phóng viên, biên tập viên thuộc các cơ quan báo chí của các Tổ chức KH&CN, Hội ngành toàn quốc trong hệ thống.
Quảng Ngãi: Hội nghị thông tin, tuyên truyền cho đội ngũ trí thức tỉnh “Kỷ nguyên mới - Sứ mệnh và hành động”
Thực hiện Chương trình phối hợp công tác năm 2025, Liên hiệp hội tỉnh Quảng Ngãi phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy tổ chức Hội nghị thông tin, tuyên truyền cho đội ngũ trí thức tỉnh Quảng Ngãi với chủ đề: “Kỷ nguyên mới - Sứ mệnh và hành động”
Quảng Bình: Hội nghị tập huấn Trí tuệ nhân tạo (AI) trong hành chính - công vụ - xã hội
Ngày 28/5, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Quảng Bình tổ chức Hội nghị tập huấn Trí tuệ nhân tạo (AI) trong hành chính- công vụ - xã hội cho 100 học viên là cán bộ, công chức, viên chức một số sở ngành, cơ quan Liên hiệp Hội và hội viên của các Hội thành viên.
Chủ tịch Phan Xuân Dũng chúc mừng Liên hiệp hội Hà Tĩnh nhân Kỷ niệm 30 năm thành lập
Sáng 26/5, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Tĩnh (Liên hiệp hội) đã long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 30 năm thành lập (27/5/1995-27/5/2025). Dự lễ kỷ niệm có Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH&KT Việt Nam Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Trần Nhật Tân, đại diện các tỉnh bạn, các sở ngành tại địa phương và lãnh đạo, cán bộ nhân viên của Liên hiệp hội qua các thời kỳ.
Phát động hưởng ứng Ngày phòng chống tác hại của thuốc lá tại Phú Yên
Sáng qua 28/5, tại Trường đại học Phú Yên, Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tỉnh phối hợp với Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam tổ chức lễ phát động hưởng ứng các hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá vì sức khỏe người tiêu dùng với thông điệp: “Phòng chống tác hại của thuốc lá bảo vệ thế hệ tương lai”, “Vì sức khỏe người tiêu dùng hãy nói không với thuốc lá”.
Anh nông dân lớp 5 và hành trình tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật
Trong bối cảnh nông nghiệp ngày càng đòi hỏi sự đổi mới, thích ứng và sáng tạo để nâng cao năng suất và giảm chi phí lao động, một người nông dân tại Châu Phú, An Giang - dù chỉ học hết lớp 5 - đã chứng minh rằng: Tri thức không chỉ đến từ sách vở mà còn từ thực tiễn cần mẫn và khối óc sáng tạo không ngừng.
Trao Giải thưởng Sáng tạo khoa học công nghệ Việt Nam năm 2024
Tối 28/5, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã tổ chức Lễ tổng kết và trao Giải thưởng Sáng tạo Khoa học Công nghệ (KHCN) Việt Nam năm 2024.
Quảng Ngãi: Tổ chức Hội nghị tuyên truyền cho trí thức
Chiều 9/5, tại Trung tâm Hội nghị và Triển lãm tỉnh Quảng Ngãi, Liên hiệp hội tỉnh đã phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh uỷ tổ chức Hội nghị thông tin, tuyên truyền cho đội ngũ trí thức và Hội viên của Câu lạc bộ Lê Trung Đình tỉnh Quảng Ngãi với chủ đề “Tình hình Biển Đông gần đây và chính sách của Việt Nam”.
Đắk Lắk: Hội nghị phản biện Dự thảo Nghị quyết về bảo đảm thực hiện dân chủ cơ sở
Sáng ngày 27/5/2025, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Đắk Lắk (Liên hiệp hội) đã diễn ra Hội nghị phản biện và góp ý đối với Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh Đắk Lắk về việc quyết định các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Phát động Chiến dịch phục hồi rừng “Rừng xanh lên 2025” tại Sơn La
Hưởng ứng Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học 22/5 và Ngày Môi trường Thế giới 05/06, ngày 25/5, Liên Hiệp Hội Việt Nam (LHHVN) đã phối hợp cùng Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature), Hạt Kiểm lâm Vân Hồ, Trung tâm Nghiên cứu Sáng kiến Phát triển cộng đồng (RIC) và chính quyền địa phương phát động trồng hơn 18.000 cây bản địa tại hai xã Song Khủa và Suối Bàng, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.
VinFuture 2025 nhận 1.705 đề cử toàn cầu – tăng 12 lần số đối tác đề cử sau 5 mùa giải
Giải thưởng Khoa học Công nghệ toàn cầu VinFuture đã chính thức khép lại vòng đề cử cho mùa giải thứ 5 với 1.705 hồ sơ đến từ khắp nơi trên thế giới. Đặc biệt, số lượng đối tác đề cử chính thức của Giải thưởng đã tăng trưởng vượt bậc, đạt 14.772 đối tác.