Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ năm, 04/05/2006 16:50 (GMT+7)

Giáo sư Bác sĩ Đặng Văn Ngữ - nhà khoa học chân chính và tài năng

Năm 1930, Đặng Văn Ngữ đỗ tú tài bản xứ và tú tài Tây, được học bổng để vào Trường Đại học Y Dược Hà Nội, và tốt nghiệp bác sĩ y khoa năm 1937 ở tuổi 27.

Khi còn học trung học, Đặng Văn Ngữ đã yêu thích nghiên cứu khoa học. Khi vào Trường Đại học Y Dược, Đặng Văn Ngữ được cử làm trợ lý về vật lý học cho giáo sư Henry Galliard, Hiệu trưởng kiêm Chủ nhiệm Bộ môn ký sinh trùng.

Sau khi tốt nghiệp bác sĩ, ông chấp nhận tiếp tục ở lại làm trợ lý để theo con đường giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Lúc bấy giờ, ở trường đại học chưa có ngạch cán bộ giảng dạy Việt Nam. Cũng trong thời gian này, ông cùng các bạn đồng nghiệp thành lập một cơ sở khám chữa bệnh và bệnh viện được gọi là Bách khoa Y viện Luscas Championniers (tên một giáo sư được sinh viên Y khoa mến phục đã chết). Ông phụ trách xét nghiệm vi khuẩn, ký sinh trùng và một số hoá nghiệm.

Năm 1941, ông trở thành giảng viên dạy môn sinh vật cho sinh viên dược khoa, người Việt Nam đầu tiên giảng dạy môn này ở bậc đại học nước ta. Cũng năm này, giáo sư Massuo Ota, một nhà nấm học Nhật Bản, đến Hà Nội và giảng dạy một số giờ tại Trường Đại học Y Dược Hà Nội. Sau đó ít lâu, Đặng Văn Ngữ được giáo sư Henry Galliard, Hiệu trưởng nhà trường, cử sang Nhật Bản với tư cách phái viên của trường để học hỏi với hy vọng trở thành một nhà nấm học có tên tuổi.

Tại Nhật Bản, ông ở trong ký túc xá dành cho người Thái Lan, Inđônêxia, Việt Nam… Ở đây đã có 7 sinh viên Việt Nam đến trước ông, trong đó có Lương Đình Của, Nguyễn Xuân Oánh, Trần Văn Lý… Ông đã phân lập được loại giống nấm Pénicillin và có lẽ đó là một trong những giống nấm Pénicillin đầu tiên tìm thấy ở Nhật Bản.

Đại chiến thế giới lần thứ II kết thúc, Mỹ chiếm đóng Nhật Bản, Đặng Văn Ngữ tiếp tục ở lại Tokyo làm việc. Tại đây, ông tranh thủ tối đa các điều kiện cho việc học tập, nghiên cứu khoa học. Ông đã tham gia Hội Việt kiều mà ông là Chủ tịch, tổ chức biểu tình đòi công nhận nền độc lập cho Việt Nam. Sau đó, ông đã quyết định tìm đường trở về phục vụ Tổ quốc.

Từ Yokohama, ông đáp tàu đi Băngkok (Thái Lan). Ông trực tiếp gặp đồng chí Nguyễn Đức Quỳ, đại diện Chính phủ Việt Nam tại Thái Lan lúc bấy giờ, trình bày nguyện vọng về nước tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp. Ông được toại nguyện, lên đường về nước, mang theo chỉ hai bộ quần áo và các giống nấm Pénicillin và Streptomycin.

Ít ngày sau khi đặt chân lên chiến khu Việt Bắc, ông vinh dự được gặp Bác Hồ. Bác khuyên: “Làm Pénicillin tinh khiết, hoàn cảnh kháng chiến chưa cho phép. Chú hãy làm nhièu nước lọc Pénicillin càng nhiều càng tốt. Có khó khăn gì, Bác sẽ cho người giúp chú”.

Được sự động viên ân cần của Bác và sự giúp đỡ cần thiết của Bộ Y tế, ông đã thành công trong việc sản xuất nước lọc Pénicillin trong môi trường nước thân ngô, góp phần đáng kể vào việc cứu chữa thương bệnh binh, đạt kết quả tốt, được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba. Giáo sư Tôn Thất Tùng lúc bấy giờ là Thứ trưởng Bộ Y tế đã viết: “Từ đấy, mỗi chiến dịch, quân y đưa ra tiền tuyến một tổ Pénicillin để sản xuất kháng sinh dùng ngay trên mặt trận. Đây là một thành tích kỳ diệu mà từ xưa đến nay trong các cuộc chiến tranh du kích, chưa ai làm được như vậy, với những dụng cụ thô sơn trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn”.

Khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc thắng lợi, hoà bình lập lại, ông được giao trọng trách xây dựng ngành sốt rét, ký sinh trùng và côn trùng, làm chủ nhiệm đầu tiên bộ môn này của Trường Đại học Y Dược Hà Nội, sáng lập và là Viện trưởng đầu tiên của Viện Sốt rét, ký sinh trùng và côn trùng cho tới ngày ông hy sinh ở tuổi 57 trong một trận bom B52 thảm khốc của giặc Mỹ ở khu rừng phía Tây Huế hồi 14 giờ ngày 01/4/1967 trong khi đang nghiên cứu về sốt rét.

Giáo sư Đặng Văn Ngữ là một trí thức yêu nước đã từ bỏ mọi vinh hoa phú quý có thể để được phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ Quốc. Là một nhà quản lý, giáo sư Đặng Văn Ngữ đã mang hết tâm huyết chỉ đạo công tác chống sốt rét, các bệnh giun sán…, đào tạo được một đội ngũ đông đảo các nhà khoa học trẻ cho đất nước. Là nhà khoa học, giáo sư Đặng Văn Ngữ đã có công tìm tòi, nghiên cứu và điều chế dung dịch Pénicillin. Giáo sư Đặng Văn Ngữ là một trong 12 nhà khoa học đầu tiên của nước ta được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh lần thứ nhất, ngày 10/9/1996, về công trình điều tra muỗi sốt rét và điều chế dung dịch Pénicillin. Giáo sư Đặng Văn Ngữ còn là một người thầy có nhân cách lớn.

Ở tuổi 57, giáo sư Đặng Văn Ngữ là nhà khoa học đầu ngành duy nhất vai mang ba lô vào chiến trường miền Nam không hề sợ gian khổ, hy sinh để nghiên cứu các giải pháp phòng chống sốt rét cho quân và dân ta đang chiến đấu chống Mỹ, cứu nước.

Là một đảng viên của Đảng, giáo sư Đặng Văn Ngữ đã sống một cuộc đời giản dị, trong sạch, đức độ, luôn luôn sẵn sàng giúp đỡ mọi người.

Hình ảnh giáo sư, Anh hùng Lao động, liệt sĩ Đặng Văn Ngữ với những cống hiến to lớn cho nền y học, ngành y tế nước ta và những phẩm chất cao đẹp của ông mãi mãi sáng ngời trong lòng nhân dân Việt Nam.

Để tưởng nhớ nhà trí thức tiêu biểu, giàu lòng yêu nước, nhà khoa học tài năng và đức độ, Thủ đô Hà Nội, Cố đô Huế, thành phố Hồ Chí Minh… có đường phố mang tên ông.

Nguồn: Thông tin khoa học và kỹ thuật, số 4, Quý IV/2004, tr 22, 23

Xem Thêm

Tin mới

Lan tỏa thông điệp về sự sẻ chia, đồng cảm và tinh thần đoàn kết quốc tế giữa hai nước Việt Nam - Cuba
(Mặt trận) - Sáng 13/8, tại Hà Nội, ông Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam dự và phát biểu tại Lễ phát động cấp quốc gia Chương trình vận động ủng hộ nhân dân Cuba với chủ đề “65 năm nghĩa tình Việt Nam - Cuba”.
Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam, Chủ tịch Trung ương Hội ND Việt Nam Lương Quốc Đoàn gặp mặt Khối diễu hành “Nông dân Việt Nam”
(Mặt trận) - Sáng 12/8, tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam (Gia Lâm - Hà Nội), ông Lương Quốc Đoàn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Ban chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã có buổi gặp mặt lực lượng Khối diễu hành "Nông dân Việt Nam" tại đại lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Tổng hội Y học Việt Nam: 70 năm xây dựng và phát triển
Trải qua 70 năm xây dựng và phát triển, với sứ mệnh vừa kế thừa truyền thống vừa tiếp tục đổi mới phương thức và nội dung hoạt động, Tổng hội Y học Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Vị trí, vai trò của Tổng hội được củng cố, nâng cao cả về số lượng và chất lượng, từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển chung của ngành y tế và của đất nước.
Đồng chí Đỗ Văn Chiến: Việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy để phục vụ nhân dân tốt hơn, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc hơn
(Mặt trận) - Sáng 11/8, phiên chính thức Đại hội đại biểu Đảng bộ Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã khai mạc trọng thể tại Hà Nội. Đồng chí Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam dự và phát biểu chỉ đạo Đại hội.
Một trí thức Liên hiệp Hội tỉnh Bình Phước được Đồng Nai giữ lại tránh “chảy máu chất xám” trong sắp xếp bộ máy
Sở Nội vụ tỉnh Đồng Nai vừa có văn bản khẳng định ông Nguyễn Ngọc Vũ - Phó Chủ tịch Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật (KH&KT) tỉnh Đồng Nai, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Liên hiệp các hội KH&KT tỉnh Bình Phước không thuộc diện giải quyết nghỉ việc theo Nghị định 178/2024/NĐ-CP.
VUSTA làm việc với Đoàn công tác Hiệp hội Khoa học và Công nghệ Bắc Kinh (BAST)
Ngày 7/8, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Tp. Đà Nẵng, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đã có buổi làm việc với Đoàn công tác Hiệp hội Khoa học và Công nghệ Bắc Kinh (BAST). Đây là hoạt dộng trong khuôn khổ Hội nghị giữa kỳ lần thứ 24 của AFEO do VUSTA tổ chức đăng cai.
Vinh danh 20 kỹ sư tiêu biểu tại Hội nghị AFEO năm 2025
Ngày 6/8, tại Đà Nẵng, trong khuôn khổ chương trình Hội nghị AFEO Midterm 2025 do Liên đoàn các Tổ chức Kỹ sư ASEAN (AFEO) phối hợp Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức, 20 kỹ sư đến từ các đơn vị của Việt Nam đã được vinh danh tại Lễ trao chứng chỉ Kỹ sư chuyên nghiệp ASEAN (ACPE) năm 2025.